Σπύρος Στάλιας Οικονομολόγος PhD
To Athens Voice πριν λίγες μέρες φιλοξένησε τον Νίκο Δήμου, τον γνωστό φιλόσοφο, σχολιαστή, εξαιρετικό διαφημιστή, ποιός μπορεί να λησμονήσει το ‘Δεν Ξεχνώ’ για την Κύπρο, συγγραφέα 64 βιβλίων, που πούλησαν μισό εκατομμύριο αντίτυπα σε πάνω από 40 χώρες στο κόσμο, για το νέο του
βιβλίο ‘Η αντίσταση στον Δαρβίνο και άλλα 13 ετερόδοξα κείμενα’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Την συνέντευξη την πήρε η κυρία Σώτη Τριανταφύλλου, γνωστή φιλελεύθερη ακτιβίστρια, ιστορικός, βραβευμένη συγγραφέας, αρθρογράφος, δοκιμιογράφος και μεταφράστρια.Σε αυτή λοιπόν την συνέντευξη ο κύριος Δήμου ισχυρίζεται, συμφωνούσης και της κύριας Τριανταφύλλου, ότι ο Α.Γ Παπανδρέου, μεταξύ και άλλων (κακών), ‘μας άφησε ένα μεγάλο χρέος’.
Θα ήθελα λοιπόν να σχολιάσω αυτό την διαπίστωση γιατί με προκάλεσε να πω ‘μα είναι δυνατόν μορφωμένοι άνθρωποι, που επηρεάζουν πολύ κόσμο, να πιστεύουν αυτά τα πράγματα; Αν τα πιστεύουν και τα διαδίδουν, είναι επικίνδυνο για την κοινωνία μας, γιατί ανήκουν σε αυτούς που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη’.
Βεβαίως αυτός ο ισχυρισμός είναι ευρέα διαδεδομένος και πιστευτός από τον ελληνικό λαό. ‘Ολες σχεδόν οι πολιτικές παρατάξεις, αριστερές, κεντρώες και δεξιές, σημιτικό ΠΑΣΟΚ, αγωνίστηκαν με συνέπεια γι’ αυτή την πίστη, όπως επίσης διανοούμενοι και δημοσιογράφοι ο καθένας για τους δικούς του λόγους.
Αλλά είναι αληθής ο ισχυρισμός, ή συνιστά ένα μύθο που όλοι τον πίστεψαν μέσω μιας αδυσώπητης προπαγάνδας και παράλληλης άγνοιας;
Χρέος σημαίνει δαπανώ σήμερα με δανεικά, και πληρώνω στο μέλλον. Αυτός ο ισχυρισμός, συνιστά βαρυτάτη ιστορική κατηγορία, αφού συνεπάγεται ότι την ‘καλοζωία’ της εποχής Παπανδρέου, καλούνται να την πληρώσουν οι μέλλουσες γενεές, δηλαδή τα παιδιά και τα εγγόνια μας.
Ο Α.Γ. Παπανδρέου υπήρξε πρωθυπουργός σε μια εποχή, που η χώρα εξέδιδε το δικό της νόμισμα.
Το νομισματικό καθεστώς κάτω από το οποίο λειτουργεί μια χώρα έχει σπουδαία σημασία, και πρέπει να κατανοηθεί, γιατί το θεμέλιο της ανεξαρτησίας κάθε χώρας και λαού, είναι το εθνικό της νόμισμα.
Η εθνική ανεξαρτησία ξεκινάει από το νόμισμα με επακόλουθο την άσκηση ανεξάρτητης δημοσιονομικής πολιτικής, εισοδηματικής πολιτικής, συναλλαγματικής πολιτικής και δασμολογικής πολιτικης, θεμελιώδειςς πολιτικές που ασκούν όλες οι κυβερνήσεις στο κόσμο που οι χώρες τους εκδίδουν το δικό τους νόμισμα.
Αυτό δεν ισχύει για τις χώρες της ευρωζώνης που οι πολιτικές αυτές ασκούνται απο την ΕΚΤ, τους κεφαλαιούχους και την γραφειοκρατία των Βρυξελλών.
Συνεπώς η πολιτική είναι μία και νεοφιλελεύθερη, οι πολιτικοί πολλοί, και τα ονόματα των κομμάτων τους δεν αντιστοιχούν σε ότι δήθεν οραματίζονται. Με άλλα λόγια τι έννοια έχουν οι λέξεις ‘αριστερή πολιτική’ ή ‘σοσιαλιστική πολιτική’ μέσα στο ευρώ; Είναι κενές περιεχομένου. Ή σε τι διαφέρουν τα κόμματα του τόξου του ευρώ στην Βουλή σε περιεχόμενο πολιτικής. Στην κυριολεξία σε τίποτα.
Αλλά ας πάμε στο θέμα μας. Το χρήμα που ένα κυρίαρχο κράτος εκδίδει, δεν έρχεται από κάπου και δεν κοστίζει τίποτα για να παραχθεί. Με άλλα λόγια δεν είναι εμπόρευμα για να θέλει εργάτες και μηχανήματα να παραχθεί ή γη, αγρότες, γεωπόνους, λιπάσματα και ψεκασμούς για να φυτρώσει και εργάτες γης να το μαζέψουν μετά.
Παράγεται μέσω λογιστικών εγγραφών, όταν το κράτος δαπανά. Το κράτος, μέσω της Κεντρική Τράπεζα, ο λογιστής του κράτους, εκδίδει χρήμα και για τον ιδιωτικό τομέα, που αναζητά το κέρδος, και για τον δημόσιο τομέα για να δαπανήσει για τους σκοπούς του.
Καθ’ οιονδήποτε τρόπο το χρήμα που το κράτος δαπανά δεν προέρχεται από την φορολογία του ιδιωτικού τομέα, ούτε από δανεισμό του χρήματος που εκδίδει.
Είναι παράλογο αυτό να ακούγεται, ο εκδότης του νομίσματος να φορολογεί το χρήμα του για να δαπανήσει ή να το δανείζεται το χρήμα του για να δαπανήσει. Αφού εκδίδει όσο θέλει (θεωρητικά και παρακάτω θα εξηγηθεί αυτό).
Εδώ εγείρεται ένα πρώτο ερώτημα. Αν το κράτος μπορεί να εκδώσει όσο χρήμα επιθυμεί, τότε γιατί φορολογεί τους πολίτες του, και γιατί δανείζεται το χρήμα που εκδίδει, πουλώντας ομόλογα στους πολίτες του ή στον διεθνή ιδιωτικό τομέα;
Γιατί φορολογεί το χρήμα που εκδίδει μια χώρα;
Σε κάθε χώρα του κόσμου, που εκδίδει το δικό της νόμισμα που διακυμαίνεται ελεύθερα στις αγορές, οι φόροι έχουν τριπλή λειτουργία: 1. δίνουν αξία στο χρήμα, αφού όλοι το ζητούν να πληρώσουν τους φόρους τους, που σημαίνει ότι πρώτα το κράτος δαπανά, για να μπορέσουν οι πολίτες μετά να βρουν χρήματα για να πληρώσουν τους φόρους τους, 2. Ρυθμίζουν (οι φόροι) τις πληθωριστικές πιέσεις προσαρμόζοντας τη συνολική ζήτηση, φορολογώντας λιγότερο ή περισσότερο (αφαιρεί η φορολογία χρήματα από τους λογαριασμούς του ιδιωτικού τομέα) και τέλος 3. παρέχει κίνητρα ή αντικίνητρα για διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, όπως για την αναδιανομή του πλούτου που παράγεται. Δεν φορολογεί για να δαπανήσει.
Γιατί εκδίδει ομόλογα (δανείζεται το χρήμα του) ένα κράτος;
Όταν μια κυβέρνηση επιθυμεί να δαπανήσει για μεγάλα έργα υποδομής, για την υγεία, παιδεία, συντάξεις, ασφάλεια, αποζημειώσεις από καταστροφές, σε μια κρίση κα, ο Πρωθυπουργός δεν παίρνει στο τηλέφωνο τον Υπουργό Οικονομικών να τον ρωτήσει πόσα λεφτά έχει το κράτος στην Κεντρική Τράπεζα.
Το κράτος σίγουρα δεν έχει καθόλου χρήματα, αλλά μπορεί να εκδώσει όσα θέλει.
Πως γίνεται αυτό πρακτικά; Όταν το κράτος δαπανά, περισσότερα χρήματα από τα φορολογικά του έσοδα, δημιουργεί νέα χρήματα, που τα λέμε ‘έλλειμμα’, για να αγοράσει εμπορεύματα και υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα. Δίνει εντολή στην Κεντρική Τράπεζα, να πιστώσει (να προσθέσει), στους λογαριασμούς αυτών από τους οποίους το κράτος συναλλάσσεται για να κάνει την δουλειά του, που τους διατηρούν στις Εμπορικές Τράπεζες.
Αλλά τί γίνεται τώρα στο Τραπεζικό Σύστημα. Το Τραπεζικό Σύστημα, μετά την δαπάνη του κράτους, γεμίζει από πραγματικό χρήμα (το λέω απλά να γίνει κατανοητό, χωρίς να χάνεται η ουσία, αλλά λίγο η ακρίβεια της διατύπωσης). Όπως στη λαϊκή αγορά όταν πέφτουν πολλά πορτοκάλια, πέφτει η τιμή των πορτοκαλιών, έτσι και εδώ.
Αφού το Τραπεζικό Σύστημα γεμίζει με τα χρήματα που δαπάνησε το κράτος, και τα οποία τώρα ανήκουν στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις, το επιτόκιο (η τιμή του χρήματος) πέφτει. Αλλά αυτή η πτώση του επιτοκίου δεν είναι κάτι που επιθυμεί η Κεντρική Τράπεζα, που έχει θέσει ένα στόχο για το ύψος του επιτοκίου. Άρα πρέπει να μαζέψει αυτό το χρήμα από το Τραπεζικό Σύστημα για να αποκαταστήσει το επιτόκιο στο ύψος που επιθυμεί.
Πως πρακτικά γίνεται αυτό; Απλά, η Κεντρική Τράπεζα πουλάει στο κοινό ομόλογα του Κράτους σε κάποια τιμή, με κάποιο επιτόκιο και χρόνο λήξης και απορροφά τα παραπάνω χρήματα που πλεονάζουν στο Τραπεζικό Σύστημα που επηρεάζουν το επιτόκιο, και έτσι αποκαθιστά το επιτόκιο στο ύψος που επιθυμεί η Κεντρική Τράπεζα. Καμμία σχεση δεν εχει η έκδοση ομολόγων με την δαπάνη του κράτους.
Ποιος εξέδωσε αυτό τα παραπάνω χρήματα πέραν της φορολογίας;
Το κράτος.
Τι έκανε με αυτά τα χρήματα το κράτος;
Τα δαπάνησε για να αγοράσει οτιδήποτε είχε ανάγκη από τον ιδιωτικό τομέα.
Σε ποιόν ανήκουν τώρα αυτά τα χρήματα;
Στους πολίτες και στις επιχειρήσεις.
Που βρίσκονται αυτά τα χρήματα;
Στις τράπεζες, στους λογαριασμούς των δικαιούχων.
Όταν οι δικαιούχοι αγοράζουν ομόλογα τι γίνεται;
Πηγαίνουν στην τράπεζα αποσύρουν ας πούμε 1000 δολ, ή γεν, ή ρούβλια, ή λίρες Αγγλίας ή οτιδήποτε άλλο, καταθέτουν τα 1000 οτιδήποτε σε ένα λογαριασμό του κράτους στην Κεντρική Τράπεζα, και η Κεντρική Τράπεζα τους δίνει ένα ομόλογο αξίας 1000 οτιδήποτε, που δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ‘βιβλιάριο αποταμιευτικής κατάθεσης’ στο Κράτος. Όταν το ομόλογο λήξει οι κάτοχοι τους παίρνουν πίσω τα λεφτά τους (κεφάλαιο + τόκοι) και προφανώς αγοράζουν μετά νέα ομόλογα.
Αυτό το βιβλιάριο/ομόλογο έχει μηδενικό κίνδυνο μη αποπληρωμής και εκεί, γι αυτό τον λόγο, τοποθετούνται κυρίως κεφάλαια συνταξιοδοτικών ταμείων, ιδρυμάτων, αμοιβαίων κεφαλαίων κα.
Για να συνοψίσουμε. Αυτό που ονομάζεται ‘έλλειμμα του κράτους’ δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ασφαλείς αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων, των συνταξιοδοτικών ταμείων και άλλων ιδρυμάτων. Αυτό που λέμε έλλειμμα του κράτους είναι τα μεγάλα δημόσια έργα, το κοινωνικό κράτος, η δημιουργία θέσεων εργασίας, η χρηματοδότηση της εθνικής μας ασφάλειας Δεν είναι χρέος όπως κακώς ονομάζεται. Είναι το ‘ελλειμμα’ του δημόσιου τομέα που έχει γίνει πλεόνασμα (χρηματικός πλούτος) του ιδιωτικού τομέα.
Ο αριθμός που δείχνει το ύψος του ‘χρέους’ δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ιστορικό αρχείο που καταγράφει πόσο χρήμα έχει προσθέσει η κυβέρνηση στις τσέπες των πολίτων της, χωρίς να το φορολογήσει. Αυτά τα χρήματα, αποταμιεύτηκαν με την μορφή των κρατικών ομολόγων.
Είναι το δημόσιο χρέος βάρος για τις μέλλουσες γενεές; Πώς θα μπορούσε να είναι; Ό,τι παραχθεί στο μέλλον θα καταναλωθεί στο μέλλον. Το πόσο θα παραχθεί εξαρτάται από το πόσο παραγωγική θα είναι η οικονομία εκείνη την περίοδο. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με το δημόσιο χρέος σήμερα. Ένα υψηλότερο δημόσιο χρέος/αποταμιεύσεις σήμερα, δεν μειώνει τη μελλοντική παραγωγή – και εάν γίνει συνετή χρήση των πόρων σήμερα, μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα της οικονομίας στο μέλλον πχ επενδύσεις στην παιδεία, επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες κα.
Ποιο είναι το όριο ‘παραγωγής χρήματων’ από το κράτος;
Όταν στην οικονομία υπάρχουν αδρανείς πόροι, ανθρώπινοι και φυσικοί, με άλλα λόγια, τίποτα δεν παράγουν, αυτό σημαίνει ότι το κράτος δεν έχει κάνει επαρκείς δαπάνες για να βάλει τους πόρους αυτούς στην παραγωγική διαδικασία. Μόλις η ανεργία εξαλειφθεί, τότε κάθε νέα δαπάνη του κράτους θα είναι πληθωριστική.
Κατά συνέπεια μια χώρα που εκδίδει το νόμισμα της και τα ‘χρέη’ της είναι εκπεφρασμένα στο νόμισμά της ποτέ μα ποτέ δεν πτωχεύει, είναι αδύνατο να ‘ξεμείνει από λεφτά’. Θεωρητικά μπορεί να εκδώσει όσο χρήμα θέλει. Νόμος, τελεία και παύλα.
Ας πάμε τώρα στους αριθμούς.
Όταν τον Δεκέμβριο του 1995 ο Α. Γ. Παπανδρέου παρέδωσε πρακτικά την Πρωθυπουργία, το συνολικό ενοποιημένο χρέος του ευρύτερου κρατικού τομέα της χώρας ήταν 29602,7 δισεκ. δραχμές ή 111,8% του ΑΕΠ, που ήταν 26478,2 δισεκ δραχμές.
Το 77,7% του χρέους, δηλαδή 23003,8 δισεκ. δραχμές, ήταν το εσωτερικό χρέος, χρέος εκπεφρασμένο σε δραχμές και αποπληρωνόμενο με δραχμές. Με άλλα λόγια τα 23003,8 δισεκ. δραχμές, το αποκαλούμενο ‘χρέος’, ήσαν οι συνολικές αποταμιεύσεις ή αλλιώς ‘Εθνικές Αποταμιεύσεις’ των ελληνικών νοικοκυριών, επιχειρήσεων, συνταξιοδοτικών οργανισμών, ασφαλιστικών ταμείων, ιδρυμάτων κτλ.
Το υπόλοιπο του παραπάνω χρέους, δηλαδή το 22,3%, ύψους 6592,3 δισεκ. δραχμές ήταν το πραγματικό χρέος της χώρας, γιατί ηταν εκπεφρασμένο σε ξενο νόμισμα (συνάλλαγμα), δολάρια, λίρες Αγγλίας, μάρκα κτλ. Ήταν το εξωτερικό χρέος της χώρας.
Τι σημαίνει αυτό; Αφού η χώρα, για τις ανάγκες της, είχε δανειστεί σε ξένο νόμισμα θα πρέπει να το αποπληρώσει και πάλι στα ξένα νομίσματα που είχε δανειστεί. Και πως μπορεί μια χώρα να βρει τα ξένα νομίσματα. Το ξένο νόμισμα μια χώρα μπορεί να το βρει από δύο πηγές, από τις εξαγωγές της ή αν δεν έχει επαρκείς εξαγωγές με δανεισμό από τις ξένες τράπεζες, από τις αγορές με άλλα λόγια.
Αν το εξωτερικό χρέος διογκωθεί, η χώρα βρίσκεται σε πορεία πτώχευσης, επιτροπείας και σε άλλα δεινά όπως μετά το 2010 έως και σήμερα.
Συνεπώς ο ισχυρισμός του κυρίου Δήμου και της κυρίας Τριανταφύλλου ότι ο Παπανδρέου μας άφησε ένα πελώριο χρέος είναι ανακριβής και προϊόν αγνωσίας.
Η αλήθεια είναι ότι ο Παπανδρέου ήταν λίαν προσεκτικός με το εξωτερικό ισοζύγιο πληρωμών, και μας άφησε ένα μικρό εξωτερικό χρέος που εύκολα εξυπηρετείτο, και ένα μεγάλο ‘εσωτερικό χρέος’ ισοδύναμο με τις αποταμιεύσεις μας, με τον χρηματικό μας πλούτο.
Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι από το 1945 μέχρι το 2002 το εξωτερικό χρέος της χωρας δεν ξεπέρασε κάποιο όριο που θα το καθιστούσε μη εξυπηρετήσιμο και αυτό είναι προς τιμήν του πολιτικού προσωπικού και της Τραπέζης Ελλάδος.
Με άλλα λόγια η μεγάλη ανάπτυξη που γνώρισε η χώρα μας στο διάστημα αυτό χρηματοδοτήθηκε κυρίως με Δραχμές, με νόμισμα που η χώρα εξέδιδε.
Τελειώνοντας, το χρέος στις 31/12/2023 ήταν 356,9 δις ευρώ, όλο σε ξένο νόμισμα και φυσικά αυξάνεται και η καθεστηκυία τάξη σιωπά. ‘Τὸ κακὸν δοκεῖν ποτ᾽ ἐσθλὸν τῷδ᾽ ἔμμεν’ ὅτῳ φρένας θεὸς ἄγει πρὸς ἄταν (το κακό φαίνεται για καλό σε αυτόν του οποίου το μυαλό ο θεός οδηγεί προς την άτη (σε όποιον του σκοτίζει το μυαλό για να τον οδηγήσει στη συμφορά)’ Σοφοκλής: Αντιγόνη στιχ. 620-623.
New York 20/5/2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου