Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Υπόθεση φορτηγού πλοίου «Πηλέας».
Είναι η μόνη «επίσημη» περίπτωση καταδίκης σε θάνατο για εγκλήματα πολέμου στη θάλασσα, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η φρίκη και η απόγνωση σε υπέρτατο βαθμό.
Μια ανείπωτη τραγωδία στον ωκεανό, μια εν ψυχρώ μαζική δολοφονία χωρίς ίχνος ανθρωπιάς, αντίθετη από τους άγραφους νόμους των θαλασσινών, με
θύματα αθώους Έλληνες-και όχι μόνο- ναυτικούς.Ναυαγοί μέσα στην τρικυμία, να παλεύουν με τα κύματα και αντί να δέχονται βοήθεια, να γίνονται στόχος με πυροβόλα, χειροβομβίδες και πολυβόλα από φανατικούς ναζί, το πλήρωμα του υποβρυχίου U-852, και τον καπετάνιο του Heinz-Wilhelm Eck.
Οι δολοφόνοι όταν συνελήφθησαν μετά τον πόλεμο ,δικάστηκαν και εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες, για τις πράξεις τους και ως ντροπή για την ναυτική οικογένεια!
Ο ΤΟΡΠΙΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Το φορτηγό ατμόπλοιο «Πηλέας», ναυπηγήθηκε το 1928 και αρχικά ονομάστηκε «Egglestone», που εξαγοράστηκε από την εταιρεία Νηρέας Steam Navigation (Lemos C. M. & Co).
Κατά τη διάρκεια του Β ‘ Παγκοσμίου Πολέμου ταξίδεψε βάσει του Καταστατικού Χάρτη για τη Βρετανική κυβέρνηση κυρίως στο Νότιο Ατλαντικό, μέχρι την απώλεια της Μάρτη του 1944.
Εκείνες τις μέρες του 1944, ταξίδευε από το Freetown στο Μπουένος Άιρες με έρμα υπό τις διαταγές του καπετάνιου, Μηνά Μαυρή. Σε αυτό το ταξίδι είχε πλήρωμα 35 ανδρών, ως επί το πλείστον Έλληνες (18), αλλά και 8 Βρετανούς, 3 Κινέζους, 2 Αιγύπτιους και τέσσερις άλλης εθνικότητας.
Στις 13 του μηνός, επισημάνθηκε από το υποβρύχιο U-852, το οποίο κατευθυνόταν με μυστική αποστολή, προς τον Ινδικό Ωκεανό, προκειμένου να ενσωματωθεί στην εκεί δύναμη.
Παρά τη μυστική φύση της αποστολής του U-852, ο καπετάνιος Heinz-Wilhelm Eck αποφάσισε να επιτεθεί στον «Πηλέα». Παρακολούθησαν το πλοίο διακριτικά αρκετές ώρες μέχρι το βράδυ.
Τότε «κλείδωσαν» τον στόχο και εκτόξευσαν από κοντινή απόσταση δύο τορπίλες.
Η μία από αυτές, προκάλεσε έκρηξη στο νούμερο 2 αμπάρι και μεγάλο ρήγμα.
Η δεύτερη τορπίλη, κτύπησε το νούμερο τρία αμπάρι.
Το πλοίο κυριολεκτικά κόπηκε στη μέση και βυθίστηκε σε τρία μόλις λεπτά.
Οι μισοί από το πλήρωμα, κατάφεραν και επιβιβάστηκαν σε σωσίβιους λέμβους.
Ο Γερμανός καπετάνιος του υποβρυχίου, πήρε δύο ναυαγούς για ανάκριση.
Τον Άγη Κεφαλά, τρίτο Αξιωματικό και τον Pierre Neuman, μέλος του πληρώματος. Μόλις κατέγραψαν τα στοιχεία τους, τους επέστρεψε στην σχεδία τους!
Ο Γερμανός καπετάνιος τότε έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο του..
Προκειμένου να κρατήσει μυστική την αποστολή του, κατέστρεψε ότι είχε απομείνει από το τραγικό ναυάγιο, συμπεριλαμβανομένων και των σωσιβίων σχεδιών.
Και επί πέντε ώρες, το Γερμανικό υποβρύχιο U-852 κινήθηκε γύρω από το πεδίο συντριμμιών και αξιωματικοί και ναύτες, πυροβολούσαν και έριχναν χειροβομβίδες σε ότι έβλεπαν να επιπλέει.
Ναυαγούς και απομεινάρια από το ναυάγιο.
Και κυρίως τις σωστικές λέμβους.
Δεν ήθελαν να αφήσουν κανένα στοιχείο από τη φρικαλεότητα που διέπραξαν.
Μάλιστα ένας από αυτούς που πυροβολούσε, ήταν και ο γιατρός του υποβρυχίου.
Μέχρι και δίδυμα πυροβόλα χρησιμοποίησαν για να μην αφήσουν τίποτα να επιπλέει.
Όταν όμως είδαν ότι πέρασε η ώρα, έφυγαν προκειμένου να μην εντοπιστούν.
ΣΤΥΓΕΡΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΝΥΧΤΑ
Στην αφέγγαρη νύχτα οι λέμβοι ίσα και διαγράφονταν να επιπλέουν μέσα στο πυκνό σκοτάδι.
Οι ριπές είχαν στόχο όλες τις βάρκες.
Κάποιοι πρότειναν να δοκιμάσουν και με το 37άρι πυροβόλο ή και με το κεντρικό κανόνι των 105 χιλ.
Ο πλοίαρχος διέταξε τότε να φέρουν στο κατάστρωμα χειροβομβίδες και ο Χόφμαν έριξε δύο ή τρεις εναντίον ισάριθμων λέμβων χωρίς να βυθίσει καμία από αυτές.
Ο υποπλοίαρχος του «Πηλέα» Αντώνης Λιώσης τραυματίστηκε από θραύσματα χειροβομβίδων, ενώ ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης χτυπήθηκε πολλές φορές από τα πυρά των πολυβόλων και έπεσε νεκρός.
Σε άλλη βάρκα, δύο ναυτικοί τραυματίστηκαν θανάσιμα, ενώ ο τρίτος αξιωματικός Άγις Κεφαλάς πληγώθηκε στο χέρι, κατέφερε όμως να κολυμπήσει και να ανέβει στη λέμβο του Λιώση.
Ο ναύτης Σαΐντ βούτηξε στο νερό μόλις ξεκίνησαν οι πυροβολισμοί, βλέποντας γύρω συναδέλφους του να σηκώνουν τα χέρια ψηλά και στη συνέχεια να δέχονται τα φονικά πυρά και να χάνονται στα σκοτεινά νερά του Ατλαντικού.
Ήταν πια περασμένα μεσάνυχτα και σε λίγες ώρες θα ξημέρωνε η 14η Μαρτίου 1944.
Όλοι οι χειρισμοί του Εκ είχαν οδηγήσει σε οικτρή αποτυχία, μια και όχι μόνο τα ίχνη του ναυαγίου του «Πηλέα» παρέμεναν ακέραια, αλλά και το υποβρύχιο βρισκόταν στο σημείο επί πέντε ώρες, έχοντας σπαταλήσει πολύτιμο χρόνο για τη διαφυγή του από την περιοχή.
Ο Γερμανός κυβερνήτης, αντιλαμβανόμενος το φιάσκο, διέταξε άμεση αποχώρηση με μέγιστη ταχύτητα, αφήνοντας πίσω τέσσερις επιζώντες σε δύο λέμβους.
Ο ένας θα κατέληγε, όμως τρεις θα επιζούσαν και θα διασώζονταν 35 ημέρες αργότερα, για να πουν την ιστορία.
Ως εκείνη τη στιγμή η τύχη είχε χαμογελάσει στον 28χρονο Χάιντς Βίλχελμ Εκ, όμως αυτό έμελλε σύντομα να αλλάξει.
Στις 20 Απριλίου 1944 τρεις ναυαγοί του ελληνικού φορτηγού διασώθηκαν από το πορτογαλικό εμπορικό «Alexandre Silva». Ήταν ο Αντώνης Λιώσης, ο Ρόκο Σαΐντ και ο ναύτης Δημήτρης Αργυρός.
Ο Άγις Κεφαλάς είχε πεθάνει 25 ημέρες μετά την επίθεση από γάγγραινα και κίτρινο πυρετό.
Λίγες μέρες αργότερα το «Alexandre Silva» αγκυροβολούσε στο λιμάνι Λομπίτο της Αγκόλας και οι Άγγλοι, πληροφορούνταν για τα φοβερά γεγονότα της νύχτας της 13ης προς 14η Μαρτίου.
Εκείνη την ώρα, πέρα από τη φροντίδα για τους επιζώντες, δεν μπορούσαν να γίνουν και πολλά, αφού δεν ήταν ακόμα γνωστό ποιο υποβρύχιο είχε τορπιλίσει τον «Πηλέα».
Οι Βρετανοί αξιωματικοί πληροφοριών συγκέντρωσαν κάθε διαθέσιμο στοιχείο από τους Έλληνες ναυτικούς και προώθησαν την αναφορά τους στο Ναυαρχείο.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Η «ΘΕΙΑ ΔΙΚΗ»
Στις 30 Απριλίου τα ραδιογωνιόμετρα των Βρετανών εκτίμησαν ότι το U – 852 βρισκόταν νοτίως του κόλπου του Άντεν.
Αμέσως απογειώθηκαν από το Άντεν Γουέλινγκτονς της RAF, προς αναζήτηση του υποβρυχίου.
Νωρίς το πρωί της 2ας Μαΐου 1944 το εντόπισαν.
Το U-852 έπλεε στην επιφάνεια, όταν τα βρετανικά βομβαρδιστικά ξεπρόβαλαν από την πλευρά του ανατέλλοντος ήλιου.
Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης.
Τουλάχιστον έξι βόμβες βυθού έπεσαν κοντά στο υποβρύχιο, καθώς αυτό έσπευδε απεγνωσμένα να καταδυθεί.
Όμως οι βόμβες είχαν προκαλέσει ρήγμα στο κήτος και, επιπλέον, κάποιες μπαταρίες είχαν εκραγεί, γεμίζοντας το «κουφάρι» του υποβρυχίου με δηλητηριώδη οξέα.
Το U-852 βγήκε πάλι στην επιφάνεια και το πλήρωμα έτρεξε να επανδρώσει όλα τα διαθέσιμα όπλα, καθώς τα Γουέλινγκτονς ολοκλήρωναν τη στροφή για μια δεύτερη επίθεση.
Το υποβρύχιο δεν μπορούσε πλέον να καταδυθεί και το πλήρωμα του αγωνιζόταν σκληρά να αμυνθεί.
Όλα όμως ειχαν τελειώσει…
Λίγους μήνες μετά το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη, οι πέντε Γερμανοί (Εκ, Λεντς, Βάισπφένιχ, Χόφμαν και Σβέντερ) μεταφέρθηκαν στις φυλακές Altona στο Αμβούργο, όπου στις 6 Οκτωβρίου 1945 τους απαγγέλθηκαν επισήμως κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και παραπέμφθηκαν να δικαστούν από βρετανικό στρατοδικείο.
Η δίκη ξεκίνησε στις 17 Οκτωβρίου, προεδρεύοντος τoυ στρατιωτικού δικαστή Α. M. Στήβενσον.
Οι κατηγορίες ήταν δύο.
Σύμφωνα με την πρώτη, ο τορπιλισμός του «Πηλέα» «παραβίαζε τους κανόνες του πολέμου», εφόσον η επίθεση κατά εμπορικού σκάφους χωρίς προειδοποίηση, θεωρείτο έγκλημα πολέμου.
Η αλήθεια είναι ότι επρόκειτο για μια μάλλον αναχρονιστική επίκληση του Δικαίου του ναυτικού πολέμου, που ίσχυε ως και τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Όμως στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η πραγματικότητα αυτή είχε πλήρως ανατραπεί, αφού ο χωρίς περιορισμούς υποβρυχιακός πόλεμος ήταν στις θάλασσες του κόσμου η μόνη πραγματικότητα. Σύμφωνα με τη δεύτερη κατηγορία, στην οποία βέβαια συμπυκνωνόταν και η ουσία της δίκης, οι εγκαλούμενοι είχαν δολοφονήσει μέλη του πληρώματος του ελληνικού φορτηγού με πυρά πολυβόλων και ρίψεις χειροβομβίδων.
Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Το Σάββατο 20 Οκτωβρίου ήταν η τελευταία ημέρα της δίκης, η ημέρα της ετυμηγορίας.
Οι συνήγοροι υπεράσπισης ανακεφαλαίωσαν τους ισχυρισμούς και τα επιχειρήματά τους, υποστηρίζοντας ότι ο Εκ δεν είχε ανθρωποκτόνο πρόθεση, ότι ενήργησε υπό την πίεση της λεγόμενης επιχειρησιακής αναγκαιότητας και ότι οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι εκτέλεσαν εντολές του κυβερνήτη.
Έπειτα πήρε τον λόγο ο κατήγορος, συνταγματάρχης Χολς, που μπήκε στο θέμα χωρίς περιστροφές και κατακεραύνωσε όλους τους κατηγορουμένους.
Όχι μόνο είχαν πυροβολήσει εν ψυχρώ άοπλους ναυαγούς, αλλά επιπλέον είχαν ρίξει χειροβομβίδες, που οδήγησαν στο θάνατο τουλάχιστον ενός από αυτούς, σύμφωνα με την αναφορά των τριών Ελλήνων επιζώντων.
Τα επτά μέλη του δικαστηρίου χρειάστηκαν μόλις 40 λεπτά, για να αποφανθούν υπέρ της ενοχής όλων των κατηγορουμένων.
Έμενε μόνο να καταλογιστούν οι ποινές στον καθένα ξεχωριστά.
Αφού ακούστηκαν οι απόψεις και τα επιχειρήματα εκατέρωθεν, το δικαστήριο αποσύρθηκε και πάλι.
Μόλις 58 λεπτά μετά, οι δικαστές ανακοίνωσαν την ετυμηγορία τους:
Θάνατος διά τυφεκισμού για τους Εκ, Χόφμαν και Βάισπφένιχ, ισόβια δεσμά για τον Λεντς, 15ετής κάθειρξη για τον Σβέντερ.
Και οι πέντε κατηγορούμενοι, τόσο οι καταδικασθέντες σε θάνατο, όσο και οι εκείνοι που είχαν γλιτώσει τις ζωές τους, άκουσαν σιωπηλοί τις ποινές, οι οποίες διαβάστηκαν στα αγγλικά και γερμανικά.
Στις 12 Νοεμβρίου η απόφαση έγινε οριστική, αφού υπογράφηκε και από τον ανώτατο αρμόδιο, στρατάρχη Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ.
To μουντό πρωινό της 30ης Νοεμβρίου οι τρεις μελλοθάνατοι, ξύπνησαν πολύ νωρίς, φόρεσαν τις στολές τους και οδηγήθηκαν σε έναν ειδικό χώρο του προαυλίου των φυλακών Αλτόνα στο Αμβούργο ενώπιον του εκτελεστικού αποσπάσματος.
Ο κανονισμός εφαρμόστηκε κατά γράμμα.
Στις 9 παρά είκοσι οι ποινές και των τριών είχαν εκτελεστεί…
Πληροφορίες
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Γ. ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ Φιλόλογος ΜΑ (University College, London)
Βαγγέλης Μαρκουλής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου