Γράφει η Κατερίνα Μοσκάλου*
Παρόλο που η Βουλγαρία αποτελούσε στενό σύμμαχο της Σοβιετικής Ένωσης, οι ρωσοβουλγαρικές σχέσεις πλέον έχουν αρχίσει να επιδεινώνονται, ιδίως από το 2009, όταν εξαιτίας δυτικών πιέσεων, η Σόφια αποχώρησε σχεδόν από όλα τα κοινά έργα της με την Μόσχα.
Η Ρωσία, όμως, συνεχίζει να διατηρεί ισχυρή παρουσία στην Βουλγαρία, την μεγαλύτερη μάλιστα στα Βαλκάνια, εξαιτίας κυρίως της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας.
Ταυτόχρονα, παρατηρείται, η διεξαγωγή ενός υβριδικού πολέμου από την πλευρά της Μόσχας στην
Βουλγαρία που πραγματοποιείται με την χρήση διαφόρων μέσων, στην πλειονότητα τους μη στρατιωτικών, προκειμένου να προωθήσει τα εθνικά συμφέροντα της. Στόχος του ρωσικού υβριδικού πολέμου, στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι η διατήρηση μιας ισχυρής ρωσικής οικονομικής παρουσίας της στην χώρα, επιτυγχανοντας την καθοδήγηση της κοινής γνώμης με την αξιοποίηση κυρίως φιλορωσικών ΜΜΕ.Ακόμη, η Ρωσία χρησιμοποιεί την κατασκοπεία ως μέσο των υβριδικών μεθόδων της, η οποία μπορεί να επηρεάζει καίρια ζητήματα του κράτους, όπως τα αποτελέσματα των εκλογών.
Ο οικονομικός πόλεμος συνιστά μια από τις πρωταρχικές μορφές υβριδικού πολέμου που εφαρμόζει η Ρωσία στην Βουλγαρία (Hayne, 2020).
Είναι γεγονός, ότι η Ρωσία κυριαρχεί στους στρατηγικούς τομείς της βουλγαρικής οικονομίας, συνεισφέροντας στο 27% του ΑΕΠ της χώρας. Η Βουλγαρία εισάγει από την Ρωσία το 97% του πετρελαίου και φυσικού αερίου που καταναλώνει και εξαρτάται πλήρως από την Ρωσία, όσον αφορά την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, καθώς η ρωσική Rosatom και οι θυγατρικές της έχουν το μονοπώλιο.
Η διατήρηση αυτής της οικονομικής κυριαρχίας επιτυγχάνεται και μέσω της έντονης διαφθοράς, με την Ρωσία να συνεργάζεται με κυβερνητικούς αξιωματούχους και βούλγαρους ολιγάρχες.
Επιπλέον, η Βουλγαρία εφοδιάζεται με στρατιωτικό εξοπλισμό και όπλα, κυρίως από την Ρωσία, με τις διάφορες προσπάθειες για προμήθειες σύγχρονου δυτικού εξοπλισμού να μην στέφονται με επιτυχία, είτε λόγω της παραπληροφόρησης του κοινού από ΜΜΕ, είτε λόγω πιέσεων των φιλορωσικών συνδικάτων στην Βουλγαρία. Για παράδειγμα, το 2016-2017, η βουλγαρική αεροπορία σκόπευε να αποκτήσει νέα μαχητικά αεροσκάφη, όπως αμερικανικά F-16 ή σουηδικά Grippens. Αυτή η απόπειρα, όμως, υπονομεύθηκε και τελικά αποφασίστηκε να σταλούν στην Ρωσία, τα αεροσκάφη MIG-29, σοβιετικής εποχής, για ανακατασκευές, οι τιμες των οποίων, θα μπορούσαν να δαπανηθουν για απόκτηση νέων αεροσκαφών.
Παράλληλα, σημειώνεται και ο «πόλεμος πληροφοριών» (informative war) που πραγματοποιείται, κατά κύριο λόγο, με φιλο-ρωσικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία αντιστέκονται στις διάφορες προσπάθειες εκσυγχρονισμού των ΜΜΕ της Βουλγαρίας.
Μέσα Ενημέρωσης που χρησιμοποιήθηκαν το 2016 προκειμένου να πειστούν τμήματα του βουλγαρικού πληθυσμού, ότι η προμήθεια αεροσκαφών F-16 και Gripens από την δύση θα αποτελούσε ένα λάθος, παραπληροφορώντας για την πραγματική τιμή τους.
Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί ψεύτικες ειδήσεις (fake news), παραπληροφόρηση και διάφορες στρατηγικές επικοινωνίας, για να διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο στην Βουλγαρία, που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της. Όλο αυτό το «έργο» της διευκολύνεται από την ύπαρξη του Διαδικτύου, των καλωδιακών καναλιών, αλλά και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επιπροσθέτως, έχουν σημειωθεί κυβερνοεπιθέσεις εκ μέρους της Ρωσίας, όπως αυτή του 2015 όταν πραγματοποιούνταν οι τοπικές εκλογές και το εθνικό δημοψήφισμα.
Στις πρακτικές του υβριδικού πολέμου συμπεριλαμβάνεται και η κατασκοπεία, που ορίζεται ως ένα είδος εγκλήματος που επηρεάζει την ασφάλεια της χώρας.
Στην διεθνή επικαιρότητα, επικρατεί αυτή την περίοδο, η σύλληψη, από την βουλγαρική αστυνομία, 6 ατόμων, μεταξύ των οποίων 3 από το Υπουργείο Άμυνας, ύποπτοι για μεταβίβαση ευαίσθητων πληροφοριών για την Βουλγαρία, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ σε αξιωματούχο της Ρωσικής Πρεσβείας, στη Σόφια.
Ο Βούλγαρος πρωθυπουργός, Μπόικο Μπορίσοβ, σε δήλωση του, κάλεσε την Ρωσία να σταματήσει τις δράσεις κατασκοπείας στην χώρα του, ενώ η Ρωσική Ομοσπονδία μέσω της πρεσβείας της στην Σόφια, απάντησε ότι οι εικασίες για την εμπλοκή της πρέπει να αποφεύγονται μέχρι να αποφανθεί το δικαστήριο, κατηγορώντας για ακόμη μια φορά την Βουλγαρία, για περαιτέρω αναζωπύρωση ζητημάτων.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Βουλγαρία υποψιάζεται το Κρεμλίνο για αντίστοιχες δράσεις, καθώς το βουλγαρικό κράτος έχει απελάσει τους τελευταίους 18 μήνες, 6 ρώσους διπλωμάτες, συμπεριλαμβανομένου ενός στρατιωτικού ακόλουθου, εξαιτίας υποψιών κατασκοπείας. Επιπροσθέτως, έχουν σημειωθεί παρόμοιες απόπειρες και μέσω των ΜΚΟ στην Βουλγαρία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την σύλληψη του Νικολάι Μάλινοβ, ηγέτη της φιλορωσικής ΜΚΟ, Διπλός Αετός, στη Βουλγαρία και αρχηγό του «Εθνικού Κινήματος των Ρώσων», που κατηγορήθηκε για κατασκοπεία.
Ποια είναι η αντίδραση και στάση της Βουλγαρίας απέναντι σε αυτή την συμπεριφορά της Ρωσίας;
Η Βουλγαρία προσπαθεί να καλλιεργήσει στενότερες σχέσεις με την ΕΕ, για παράδειγμα, την περίοδο συζητήσεων με την ΕΕ για επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία, ο Μπόικο Μπορίσοφ, αν και τις θεωρούσε επιβλαβείς για την οικονομία της ένωσης, είχε δηλώσει πως δεν θα υπονόμευε την ομοφωνία της. Ακόμη, ο βούλγαρος πρωθυπουργός αποφεύγει να ασκήσει κριτική στις ευρωπαϊκές πρακτικές στην προσπάθεια του να διατηρήσει μια μετριοπαθή στάση και να διαμορφώσει φιλικές σχέσεις με τους ευρωπαίους εταίρους.
Παρατηρείται ότι το κόμμα του Μπόικο Μπορίσοφ ,GERB(Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας) ακολουθεί, μια αντιρωσική και φιλοευρωπαϊκή στάση, προκειμένου να «αποστασιοποιηθεί» από την Ρωσία.
Από την άλλη, μια πιο δραστική συμπεριφορά, του βουλγαρικού κράτους, περιορίζεται από την οικονομική, και κυρίως την ενεργειακή εξάρτηση της απο την Ρωσία.
Ταυτόχρονα, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Βουλγαρία εκλαμβάνει την Ρωσία ως ένα αντίβαρο στις απειλές προερχόμενες από την Τουρκία, και προσπαθεί να την διατηρήσει ως σύμμαχο, την στιγμη που το κόμμα “Κίνημα για Δικαιώματα και Ελευθερίες” φαίνεται να υποστηρίζεται όλο και περισσότερο από τις μουσουλμανικές μειονότητες της χώρας.
Παντως, τα σκάνδαλα κατασκοπείας αντιμετωπίζονται συνήθως ως «απλά περιστατικά»( Pieńkowski,2019) και εργαλοποιούνται κυρίως στο πλαίσιο των εκλογών και της γενικότερης, πολιτικής δραστηριότητας.
Η Ρωσία χρησιμοποιεί διάφορες υβριδικές τακτικές και καταφέρνει, με αυτό τον τρόπο, να έχει ισχυρή παρουσία στο στρατιωτικό, οικονομικό, αλλά και ενεργειακό τομέα της χώρας, προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντα της.
Μια πτυχή του υβριδικού πολέμου, που θα ήταν καλό να ληφθεί υπόψη, ιδίως αυτή την περίοδο των βουλευτικών εκλογών, είναι η επίδραση που μπορεί να έχει στην διαδικασία των εκλογών, με έμφαση στην επίδραση της κατασκοπείας.
Σύμφωνα με δηλώσεις 5 νυν και πρώην βούλγαρων αξιωματούχων, το πιο πρόσφατο παράδειγμα συσχέτισης κατασκοπείας και εκλογών σχετίζεται με τις υποψίες ότι, το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βουλγαρίας έλαβε στις εκλογές του 2016 ένα μυστικό έγγραφο στρατηγικής 30 σελίδων, με προτάσεις για το πως θα κέρδιζαν τις εκλογές. Ισχυρίζονται ότι το έγγραφο προήλθε από το Κρεμλίνο και ότι παραδόθηκε από ένα πρώην ρώσο κατάσκοπο. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των αξιωματούχων, το συγκεκριμένο έγγραφο περιείχε “στημένες” δημοσκοπήσεις και ψεύτικες ειδήσεις(fake news), που θεωρείται ότι συνέβαλαν καταλυτικά στην νίκη του σοσιαλιστή Ρούμαν Ράντεφ για την θέση του προέδρου. Αναμένεται, τελικως, αν η Ρωσία, στην προσπάθεια της να αποδυναμώσει την αντιρωσική βουλγαρική κυβέρνηση, θα παρέμβει εκ νέου και σε αυτές τις εκλογές.
Βιβλιογραφία:
Chivvis, C. S. (2017). Understanding Russian “Hybrid Warfare” And What Can Be Done About It. RAND Corporation. https://www.rand.org/pubs/testimonies/CT468.html
Hadjitodorov, S., & Sokolov, M. (2018). Blending New-generation Warfare and Soft Power: Hybrid Dimensions of Russia-Bulgaria Relations. Connections, 17(1), 5-20. doi:10.2307/26933982
Haynie, J. (2020). Putin’s Hybrid Wars: A Comparative Analysis of Russian Incursions into Georgia, Ukraine, Bulgaria, and Syria. (Electronic Thesis or Dissertation). Retrieved from https://etd.ohiolink.edu/
Parkinson, J., & Kantchev, G. (2017, March 23). Document: Russia Uses Rigged Polls, Fake News to Sway Foreign Elections. WSJ. https://www.wsj.com/articles/how-does-russia-meddle-in-elections-look-at-bulgaria-1490282352
Pieńkowski, J. (2019). Bulgarian-Russian Relations: Between Sentiment and Pragmatism. The Polish Institute of International Affairs, 177, 1–3. https://www.ceeol.com/search/gray-literature-detail?id=847494
Walker, S. (2019, May 15). Bulgaria’s pro-Brussels PM: “There’s no better place to live than the EU.” The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2019/may/15/bulgarias-pro-brussels-pm-theres-no-better-place-to-live-than-the-eu
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου