Τι γράφεται για τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία;

Επειδή σε λίγες μέρες, κατά την εβδομάδα της Πεντηκοστής, θα συνέλθει στην Κρήτη η αναμενόμενη από πολλά χρόνια Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ας διαβάσουμε τι αναφέρουν φωτισμένοι κληρικοί και πανεπιστημιακοί δάσκαλοι για τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία, ώστε -ει δυνατόν- να αντιληφθούμε όλοι τον ιστορικό ρόλο της

Ελλαδικής Εκκλησίας απέναντι στον λαβωμένο Ορθόδοξο Ελληνισμό, πέραν των γεωγραφικών ορίων της σημερινής Ελλάδος!..

ΕΙΝΑΙ γνωστό, ότι ο Στήβεν Ράνσιμαν, ένας από τους μεγαλύτερους ελληνολάτρες δασκάλους, που έφυγε πριν λίγα χρόνια από κοντά μας, μιλώντας κάποτε για τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία είχε γράψει τα εξής:

«Από τότε που οι Οθωμανοί κατέκτησαν την Συρίαν και την Αίγυπτον, τα αρχαία Πατριαρχεία της Ανατολής ευρέθησαν εμπερίστατα. 

Ο Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως, με πάσαν διακριτικότητα, προσέφερε τας καλάς του υπηρεσίας, από της θέσεώς του εις την πρωτεύουσαν της αυτοκρατορίας, ενεργών ως αντιπρόσωπός των ενώπιον του σουλτάνου.
Του πατριαρχείου Αλεξανδρείας το ποίμνιον αποτελούσαν κυρίως απόδημοι Έλληνες έμποροι και βιομήχανοι και εν γένει ομογενείς εγκατεστημένοι εις Αίγυπτον (και την Αφρικήν εν γένει), ενώ οι ιθαγενείς χριστιανοί ανήκον κατά συντριπτικήν πλειονοψηφίαν εις την μονοφυσιτικήν Εκκλησίαν των Κοπτών. Απέναντι δε των ξένων προπαγανδών (κυρίως της ρωμαϊκής) οι Έλληνες δεν υπεχώρουν εις τας δραστηριότητας αυτών, εμμένοντες πιστοί εις την Ορθοδοξίαν, της οποίας την προάσπισιν εκάλυπτε το οικείον πατριαρχείον, με την συμπαράστασιν και του Οικουμενικού.
 

Εις τα πατριαρχεία της Αντιοχείας και των Ιεροσολύμων η πλειονότης των ορθοδόξων προήρχετο εξ αραβοφώνων, δια τους οποίους ήτο εν χρήσει η αραβική λειτουργία (έως και σήμερον συμβαίνει).
Ο Πατριάρχης Αντιοχείας είχε μεταφέρει την έδραν του εις Δαμασκόν. Ο δε ανώτερος κλήρος περιελάμβανε μεγάλην αναλογίαν εγχωρίων μελών, αλλ’ ήτο σημαντική η συμβολή της ελληνικής ιεραρχίας εις το έργον του πατριαρχείου.
Ο Ιεροσολύμων ετιμάτο ιδιαιτέρως – και τιμάται πάντοτε- ως επίσκοπος της αγίας πόλεως και φρουρός των Αγίων Τόπων της χριστιανοσύνης. Από του ΙΣΤ΄αιώνος η γενναιοδωρία των ηγεμόνων της Βλαχίας και της Μολδαβίας ενέπλησε δώρων το πατριαρχείον και το επροικοδότησε με μεγάλα κτήματα εις τας ηγεμονίας αυτών. 

Αλλά δεν υστέρησαν εις γενναιοδωρίαν και οι τσάροι της Ρωσίας. 

 Όθεν ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων μπορούσε να συντηρή σχολεία και εις άλλα μέρη του ορθοδόξου κόσμου, καθώς και ίδιον τυπογραφείον, εγκατεστημένον, προς ασφάλειαν, εις το Ιάσιον. Πολύν δε χρόνον παρέμενεν ο ίδιος εις Κων/πολιν, πλησίον του σουλτάνου και του Οικουμενικού Πατριάρχου, δια ζητήματα του οικείου Πατριαρχείου, ή εις τας παραδουναβείους Ηγεμονίας, δια τα αυτόθι κτήματα τούτου.
Και η Μεγάλη Ιδέα του Ορθοδόξου Έθνους διεκινείτο εις όλην την ακτίνα της οικουμενικότητος του Προκαθημένου συμπάσης της Ορθοδοξίας» (1)

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ!..

Ένα πολύ σημαντικό κείμενο είδε παλιότερα το φως της δημοσιότητας από τον εξαίρετο Ιεράρχη Πατρών Νικόδημο, για τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας. Το διαβάζομε μέσα από το «Ημερολόγιον της Εκκλησίας της Ελλάδος 1986» και έχει ως εξής:

«Οι επισκεπτόμενοι την νότιον Ιταλίαν και την Σικελίαν έχουν την αίσθησιν κάποιας ελληνικότητος και κάποιας ελαφράς ορθοδόξου πνοής!
Δεν είναι ψευδαισθήσεις ταύτα, αλλά πραγματικότητα.
Είναι τα λείψανα της ακμαζούσης εκεί, κατά την αρχαιότητα, «Μεγάλης Ελλάδος». Και τα μνημεία της ποτε διαλαμψάσης εις τα μέρη εκείνα Ορθοδόξου – υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείον – Εκκλησίας.
 

Τα διπλά ταύτα κατάλοιπα – εμφανή μέχρι σήμερον εις την αυτόθι τοπικήν διάλεκτον (παρεφθαρμένην ελληνικήν) και εις την «ελληνόρρυθμον» θείαν λατρείαν των επιχωρίων χριστιανών – είναι τα τεκμήρια και η μαρτυρία της άλλοτε ανθούσης και δημιουργικής παρουσίας αποδήμων Ελλήνων, οίτινες ουδαμώς υστέρησαν εις μεταλαμπάδευσιν, από της μητροπολιτικής Ελλάδος εις την νέαν των πατρίδα, των πατρώων πνευματικών θησαυρών (κλασσικών και βυζαντινών), «περισσοτέρως ζηλωταί υπάρχοντες των πατρικών αυτών παραδόσεων», ως γνήσιοι Έλληνες και ακραιφνείς Ορθόδοξοι.
Αι επακολουθήσασαι δικαιοδοσιακαί ανακατατάξεις μεταξύ των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσεως προσήρτησαν τας εν λόγω περιοχάς εις την εγγυτέραν Ρώμην και αντιστοίχως το Ανατολικήν Ιλλυρικόν εις το όμορον Βυζάντιον.
 

Άλλη δε «διασπορά» Ελλήνων εις Αίγυπτον και Μέσην Ανατολήν προσετέθη, ίνα μεταφέρη την φωνήν της Ελλάδος και το πνεύμα της Ορθοδοξίας εις τα μέρη εκείνα, και να αναζωπυρήση τας αρχαιοτέρας εκεί πνευματικάς καταβολάς των Πατέρων της Εκκλησίας (Κυπριανού, Αθανασίου, Κυρίλλου, Χρυσοστόμου, Δαμασκηνού …) δι’ επιγενομένων ελληνοφώνων Πατριαρχών και Κληρικών, ίνα μη είπωμεν ότι και αυτή η παραδοσιακή Δύσις δεν είναι άμοιρος τοιούτων εν αυτή παρακαταθηκών του αποδήμου ελληνισμού, αφ’ ης παλαιοχριστιανικής εποχής υπήρχε συγκεκροτημένη ελληνική Εκκλησία εν Λουγδούνω, κληροδοτήσασα την ορθόδοξον διδαχήν του αυτόθι στύλου της Ορθοδοξίας μεγάλου επισκόπου Ειρηναίου εις τους πρότριτα εν τη σημερινή Λυών και τη Μασσαλία συνεχίζοντας την «μαρτυρίαν» εκείνου ακαινοτόμητον…».

OI ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ!..

Αντιλαμβάνονται οι αγαπητοί αναγνώστες, ότι δεν θα μπορούσαμε να κλείναμε αυτό το σημαντικό κεφάλαιο του άρθρου μας χωρίς μία αναφορά στις σύγχρονες διαστάσεις της οικουμενικότητας, έτσι όπως οριοθετεί το θέμα ο ίδιος ο Ιεράρχης Πατρών Νικόδημος:

«Πολλοί , κατά τον ΙΘ΄αιώνα, διεξεδίκησαν και ανέκτησαν την ελευθερίαν και την εθνικήν ανεξαρτησίαν των. Πρώτοι οι Έλληνες εν συνεχεία Σέρβοι και Ρουμάνοι και αργότερα οι Βούλγαροι, απετίναξαν αλληλοδιαδόχως τον οθωμανικόν ζυγόν. Και, ως ήτο επόμενον, ησθάνοντο τα εθνικά αυτών ζώπυρα έντονα και απαιτητικά.
Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον εις τα Βαλκάνια είχεν αποβή η ενοποιός δύναμις των Ορθοδόξων, ανεξαρτήτως εθνικότητος, κατά τους χρόνους της δουλείας.
Αλλά τώρα οι υπό της ελευθερίας πτερωθέντες δεν επαναπαύονται «υπό τας πτέρυγας», όπου «η όρνις επισυνάγει τα νοσσία εαυτής» προστατευτικώς από του κοινού εχθρού. Αναζητούν την ιδίαν έκαστος ανεξάρτητον φωλεάν, μη απειλουμένου πλέον υπό του δυνάστου.
Είναι άλλωστε η αποκέντρωσις επιθυμητόν και κανονικόν ορθόδοξον σχήμα, «εν τω συνδέσμω της ειρήνης». Και αι ανασυνταχθείσαι «Αυτοκέφαλοι» Εκκλησίαι των Ορθοδόξων λαών αναλαμβάνουν, με την ευλογίαν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, την διπλήν, θρησκευτικήν και εθνικήν αυτών αποστολήν, ως αστέρες πολύφωτοι του νοητού στερεώματος της Μιας Ορθοδοξίας.
Κρίμασιν οις οίδε Κύριος, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον εδέχθη νέον δεινόν πλήγμα κατά το 1922, όταν το ποίμνιόν του εφυγαδεύθη από τας εστίας του και ανεζήτησε διέξοδον και συνθήκας επιβιώσεως, δια της «προσφυγίας» εις την Ελλάδα κυρίως.
 

Περαιτέρω όμως, και από των άλλων ορθοδόξων χωρών ικανός αριθμός χριστιανών εξεπατρίσθη και μετηνάστευσεν εις την αλλοδαπήν, εις αναζήτησιν «προκοπής βίου» και οικονομικής εξελίξεως.
 

Ούτω συντελείται «διασπορά» των Ορθοδόξων ανά την Ευρώπην, την Αμερικήν, την Αυστραλίαν, αλλά και την Αφρικήν, και εν σμικρώ ανά την Ασίαν.
Ενώ δε το Πατριαρχείον Αλεξανδρείας είναι υπεύθυνον δια τους εν Αφρική Ορθοδόξους, και τα Πατριαρχεία Αντιοχείας και Ιεροσολύμων δια τους εις την περιοχήν αυτών διασπαρέντας, η νέα οικουμενική ευθύνη του Πατριαρχείου της Κων/πόλεως εδέησε και αύθις να περιλάβη τους «υπέρ διοίκησιν» και έξω των ορίων των Τοπικών Αυτοκεφάλων Εκκλησιών ομοδόξους αδελφούς, εις τον χώρον της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας.
 

Τους «αποδήμους» τούτους περιέπει εκκλησιαστικώς και κανονικώς ο Οικουμενικός Θρόνος. 

Και δι’ αντιστοίχων Πατριαρχικών και Συνοδικών Τόμων ίδρυσεν οικείας εκκλησιαστικάς διοικήσεις – Μητροπόλεις και Αρχιεπισκοπικάς και Επισκοπάς – με πλήρη και αρτίαν διοργάνωσιν.
 

Δεν ανήκει εις την παρούσαν Ημερολογιακήν Εκκλησιαστικήν Επετηρίδα, να λάβη θέσιν εις το ζήτημα της δικαιοδοσίας «των εκκλησιών εκάστου έθνους» επί των αποδήμων, των εν διασπορά διατελούντων, εφ’ όσον μάλιστα η λύσις του ζητήματος τούτου αναμένεται να προέλθη εκ της οψέποτε συγκληθησομένης «Πανορθοδόξου» ή «Μεγάλης Συνόδου».
Ο Θεός θα δείξη δια των περιστάσεων, εάν η λύσις αύτη τοποθετήται επί συγχρόνου νέας μορφής και διαστάσεως οικουμενικότητος, εις την οποίαν η σχέσις της οικουμενικής Ορθοδοξίας προς τον εθνισμόν καθ’ έκαστον θα διέπεται εκ του «εκείνην δει αυξάνειν, αυτόν δε ελαττούσθαι». 

Και ούτω θα προσδιορισθή, «εν σοφία» και εν αγάπη, εις ποίον μέτρον βαρύνει εκ νέου η κλήσις της οικουμενικότητος το φερώνυμον Πατριαρχείον, εις την σύγχρονον ταύτης μορφήν και διάστασιν» (2).

Τελειώνοντας δύο μόνον λόγια:
Ό,τι είχαμε να αναφέρουμε για τον ρόλο του Αποδήμου Ελληνισμού σε σχέση με τα απανταχού του κόσμου πατριαρχεία του, τα είπαν οι φωτισμένοι κληρικοί και δάσκαλοι.
Η Ελληνική ψυχή, επειδή διαθέτει μέσα της τήν φλόγα του Ελληνο-Ορθοδόξου Πολιτισμού, δεν σβήνει γιατί γνωρίζει πότε να αμύνεται και πότε να επιτίθεται, οσάκις χρειαστεί.
Όλοι οι Έλληνες (Απόδημοι και μη) ενωμένοι, θυμίζουν τα φωτοβόλα αστέρια του ουρανού, που λάμπουν στον δικό μας Γαλαξία!
Αυτός είναι ο Έλληνας κι αυτός θα παραμείνει.
Τίποτε άλλο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1) Στήβεν Ράνσιμαν: «Η Μεγάλη Εκκλησία εν αιχμαλωσία» (σελ. 650-652).
2) Βλέπε: «Ημερολογιακή Εκκλησιαστική Επετηρίδα» 

απο το sakketosaggelos.gr