Εὐαγγελία Λάππα: Ὁ Θεμιστοκλῆς τῆς Πάφου, Ἐλευθέριος Χανδρινός [1937 - 27 Ἰουλίου 1994]

Τὸν Ἐλευθέριο Χανδρινὸ θὰ μπορούσαμε νὰ τὸν ἀποκαλέσουμε «Θεμιστοκλῆς τῆς Πάφου», διότι μεγαλούργησε στὴν Πάφο καὶ στὴν συνέχεια διώχθηκε ἀπὸ τὰ μεταπολιτευτικὰ καθεστῶτα τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ καὶ τῶν «ἀπογόνων» του, ὅπως καὶ ὁ μεγάλος Σαλαμινομάχος Θεμιστοκλῆς ἀπὸ τὴν ἀρχαία Ἀθήνα.
 

Ὁ Ἐλευθέριος Χανδρινὸς γεννήθηκε στὴν Κομοτηνὴ στὶς 18 Σεπτεμβρίου 1937, μὲ καταγωγὴ ἀπὸ τὴν Κέρκυρα καὶ ἦταν τὸ δεύτερο παιδὶ τοῦ Κωνσταντίνου Χανδρινοῦ καὶ τῆς Μαρίας Δραζίνου. Τὰ

πρῶτα του χρόνια τὰ ἔζησε στὴν Κέρκυρα. Κατόπιν, τὸ 1951, ἡ οἰκογένειά του μετακόμισε στὴν Ἀθήνα, στὴν ὁδὸ Πάφου, ὅπου ὁ Χανδρινὸς τελείωσε τὴν βασικὴ Ἐκπαίδευση. Στὶς 29 Σεπτεμβρίου 1954, ὁ Χανδρινὸς εἰσήχθη στὴ Σχολὴ Ναυτικῶν Δοκίμων, ἀπ᾿ ὅπου ἀπεφοίτησε μὲ τὸ βαθμὸ τοῦ Μάχιμου Σημαιοφόρου στὶς 29 Σεπτεμβρίου 1958. Ἡ ἀποφοίτησή του τὸν βρίσκει στὴν ΔΠΑ (Διοίκηση Πλοίων Ἀποβάσεως). Τὸν ἴδιο χρόνο, συμμετεῖχε στοὺς ἱστιοπλοϊκοὺς ἀγῶνες τοῦ Ναυτικοῦ Ὁμίλου Πειραιῶς, στοὺς ὁποίους ἀνεδείχθη νικητής¹.
 

Στὶς 28 Ἀπριλίου 1963 νυμφεύθηκε τὴν Ἀμαλία Γαβριήλ, μὲ τὴν ὁποία ἀπέκτησε δύο κόρες. 

(Πηγή: Chronica Historica Χρῆστος Σ.)

Ἡ σταδιοδρομία του στὸ Πολεμικὸ Ναυτικό
 

Ὑπηρέτησε σὲ πολλὰ πλοῖα τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ κι ἐκπαιδεύτηκε στὸν ἀνθυποβρυχιακὸ πόλεμο στὶς ΗΠΑ τὸ 1967. Τὴν περίοδο 1969 – 1973, ὑπηρέτησε στὴν 353 Μοῖρα Ναυτικῆς Συνεργασίας πετῶντας μὲ ἀεροσκάφη SHU-16B. Παραλλήλως, ἔφθασε στὸν βαθμό τοῦ Πλωτάρχη.

 
Στὶς 29 Μαΐου 1973, τὸ ὄνομα τοῦ Χανδρινοῦ, ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ ἴδιου, βρέθηκε γραμμένο στὸν κατάλογο τῶν συμμετεχόντων στὸ «Κίνημα τοῦ Ναυτικοῦ»². Τὴν ἴδια ἡμέρα, ὁ Χανδρινὸς βρισκόταν ὡς Ἀεροναυτίλος ποὺ θὰ μετέφερε τὸν Ἀρχηγὸ Ναυτικοῦ Κωνσταντῖνο Μαργαρίτη στὴν Σούδα τῆς Κρήτης. Ὁ συνάδελφός του, Ὑποπλοίαρχος Γεώργιος Κέτσης, φοβούμενος ὅτι ὁ Χανδρινὸς ἀνῆκε στὸ «κίνημα», χωρὶς νὰ ἔχει ὑπηρεσία ὁ ἴδιος στὸ συγκεκριμένο ἀεροσκάφος, ζήτησε νά τὸν ἀντικαταστήσει. Ὁ Χανδρινὸς ἀρνήθηκε νὰ ἀντικατασταθῇ καὶ ὁ Κέτσης τὸν ἀνάγκασε σὲ ἀντικατάσταση μὲ τὴν ἀπειλὴ τοῦ ὑπηρεσιακοῦ του ὅπλου κολλῶντας το, στὸν κρόταφό του. Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα καὶ ἐξ αἰτίας τῶν δύο παραπάνω γεγονότων, ὁ Χανδρινὸς ὑπέβαλε ἀναφορὰ παραπόνων στὸν Διοικητὴ τῆς 353 Μ.Ν.Α.Σ.³ ἀλλὰ καὶ στὸ Ἀρχηγεῖο Ναυτικοῦ, ζητῶντας ἀκρόαση ἀπὸ τὸν Ἀρχηγὸ Ναυτικοῦ Κωνσταντῖνο Μαργαρίτη. Τελικῶς, μετὰ ἀπὸ ἐνέργειες, τὸ ὄνομα τοῦ Χανδρινοῦ, ἀφηρέθη ἀπὸ τὸν κατάλογο τῶν στασιαστῶν. 

Στὶς 31 Αὐγούστου 1973, ἔγινε Κυβερνήτης τοῦ Ἀρματαγωγοῦ τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ ΛΕΣΒΟΣ L-172⁴. 

Στὶς 2 Ἰουλίου 1974, ἀπεστάλη μιὰ ἐπιστολή – τελεσίγραφο στὸν τότε Πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας Φαίδωνα Γκιζίκη, ἀπὸ τὸν Πρόεδρο καὶ Ἀρχιεπίσκοπο τῆς Κύπρου Μακάριο⁵, ὁ ὁποῖος ζητοῦσε τὴν ἀπόσυρση ὅλων τῶν Ἑλλαδιτῶν ἀξιωματικῶν ἀπὸ τὴν Ἐθνικὴ Φρουρά⁶. 

Στὴν πραγματικότητα, τὸ τελεσίγραφο τοῦ Μακαρίου πρὸς τὸν Γκιζίκη ἦταν προσχεδιασμένο. Τὸν Μάϊο τοῦ 1974, εἶχε πραγματοποιηθῇ μιὰ μυστικὴ συνάντηση στὴν οἰκία τοῦ ἐκδότου τῆς ἐφημερίδος «Ἐλευθερία», Πάνου Κόκκα, στὸ προάστιο Μάρνη τῶν Παρισίων, ὅπου παρευρέθηκαν ὁ τότε, αὐτοεξόριστος στὸ Παρίσι, Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, ὁ τότε Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν τῶν ΗΠΑ Χένρυ Κίσσινγκερ καὶ ὁ τότε Πρωθυπουργὸς τῆς Τουρκίας Ἐτσεβίτ⁷. Ἐκεῖ, δρομολογῶντας τὶς ἀποφάσεις τῆς Λέσχης Μπίλντενμπεργκ (Μάϊος 1973) καὶ τοῦ Σεμιναρίου τῆς Ρώμης (15 – 23 Νοεμβρίου 1973)⁸, ἀποφασίστηκε ἡ πρόκληση τεχνητῆς κρίσεως στὴν Κύπρο, ἡ ὁποία θὰ εἶχε ὡς ἐπακόλουθο τὴν διχοτόμηση τῆς νήσου, τὴν ἀνατροπὴ τοῦ καθεστῶτος τῆς 25ης Νοεμβρίου⁹ καὶ τὴν ἐπάνοδο τῶν παλαιοπολιτικῶν στὴν Ἑλλάδα. Σὲ αὐτὸ τὸ σχέδιο ἦταν μυημένος ὁ Μακάριος ἀπὸ τὸν διπλωμάτη Χρῆστο Βωβίδη¹⁰. 

Ἐκεῖνες τὶς ἡμέρες καὶ συγκεκριμένα στὶς 13 Ἰουλίου 1974, ὁ Χανδρινός, ὡς Κυβερνήτης τοῦ Ἀρματαγωγοῦ ΛΕΣΒΟΣ L-172, ἀπέπλευσε ἀπὸ τὸ λιμάνι τῶν Κεχριῶν τῆς Κορίνθου μὲ προορισμὸ τὴν Πάφο, ὅπου θὰ μετέφερε 450 ἀντικαταστάτες ἀλλὰ καὶ προμήθειες γιὰ τὴν ΕΛ.ΔΥ.Κ. (Ελληνική Δύναμη Κύπρου) στὴν Κύπρο.
 

(Πηγή: Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ L-172)

Στὶς 15 Ἰουλίου 1974, ὁ Γκιζίκης¹¹, παρακινούμενος ἀπὸ τὸν Ταξίαρχο Δημήτριο Ἰωαννίδη¹² και τὸν Ἀρχηγὸ Ἐνόπλων Δυνάμεων Γρηγόριο Μπονάνο καὶ μὲ τὴν σύμφωνη γνώμη τῶν Ἀμερικανών¹³, διενέργησε πραξικόπημα ἐναντίον τοῦ Μακαρίου μέσῳ τῆς Ἐθνικῆς Φρουράς¹⁴. Ὁ Μακάριος, ὅμως, εἶχε ἤδη φύγει στὴν Πάφο, πρὶν πέσει ὁ πρῶτος πυροβολισμός¹⁵. 

Ὁ Πλωτάρχης Ἐλευθέριος Χανδρινός, ἐνῶ εἶχε μάθει γιὰ τὸ πραξικόπημα ἐναντίον τοῦ Μακαρίου, ἀπὸ τὸ ραδιόφωνο, ἀπεφάσισε τὴν συνέχιση τοῦ πλοῦ γιὰ τὴν ὁλοκλήρωση τῆς ἀποστολῆς του καὶ ἐνημέρωσε σχετικῶς τὸ Ἀρχηγεῖο Ναυτικοῦ, τὸ ὁποῖο ἐνέκρινε τὶς προθέσεις του¹⁶. 

Τελικῶς, στὶς 19 Ἰουλίου 1974, τὸ Ἀρματαγωγὸ ΛΕΣΒΟΣ L-172 ἀπεβίβασε στὴν Ἀμμόχωστο τὴν ἀποστολὴ τῆς ΕΛΔΥΚ, παρέλαβε τὴν ἀποστολὴ τῶν ἀπολυομένων τῆς ΕΛΔΥΚ -δυνάμεως 450 ἀνδρῶν - καὶ ἔβαλε πλώρη πρὸς τὴν Ἑλλάδα. 

Τὴν ἴδια ἡμέρα, ὁ Μακάριος, σὲ συμφωνία μὲ τὸν Ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν τῆς Βρετανίας Τζέϊμς Κάλλαχαν, στὴν ὁμιλία του στὸν ΟΗΕ ἀπεκάλεσε τὴν Ἑλλάδα ἑπτὰ φορὲς ὡς «εἰσβολέα» καὶ κάλεσε τοὺς Τούρκους νὰ εἰσβάλουν στὴν Κύπρο¹⁷.

Ἀττίλας Ι καὶ τὸ ἔπος τοῦ Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ 

Στὶς 20 Ἰουλίου 1974, παρ᾿ ὅλη τὴν ἔντονη ἀγγλικὴ στρατιωτικὴ παρουσία πέριξ τῆς Νήσου¹⁸, τουρκικὴ νηοπομπή παρεβίασε τὰ χωρικὰ ὕδατα τῆς Κύπρου, στὴν ὁποία ἐκηρύχθη γενικὴ ἐπιστράτευση. Σχετικῶς μὲ τὴν στάση ποὺ τήρησε ἡ τότε Ἑλληνικὴ ἡγεσία ἀπέναντι στὴν τουρκικὴ εἰσβολή, ἡ Κύπρια ἱστορικὴ ἐρευνήτρια Φανούλα Ἀργυροῦ, βασισμένη σὲ ἀμερικανικὰ ἀρχεῖα, γράφει: 

«Ὁ Σίσκο (σ.σ. Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Ἀμύνης τῶν ΗΠΑ Τζόζεφ Σίσκο), μὲ τὴν ἐπιστροφή του ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα στὴν Ἀθήνα, μαζὶ μὲ τὸν Ἀμερικανὸ Πρέσβη στὴν Ἀθήνα Χένρυ Τάσκα, πῆγαν στὸ Ἑλληνικὸ Ὑπ. Ἄμυνας, ὅπου παρευρέθηκαν σὲ συνεδρία Συμβουλίου Πολέμου καὶ ἔδωσαν αὐστηρὲς προειδοποιήσεις ἐναντίον ὁποιασδήποτε ἐνέργειας, προσπαθῶντας νὰ συγκρατήσουν (ὅπως ἔκανε καὶ ὁ Βρετανὸς Πρέσβης στὴν Ἀθήνα Σὲρ Ρόπιν Χοῦπερ) τὴ χουντικὴ κυβέρνηση ἀπὸ τὸ νὰ ἀντιδράση στὴν τουρκικὴ εἰσβολή»¹⁹. 

Ἀκούγοντας τὴν κήρυξη τοῦ πολέμου ἀπὸ τὸ ραδιόφωνο, ὁ Χανδρινὸς ἔπλευσε πάλι πρὸς τὴν Κύπρο. Παράλληλα, ἐνημέρωσε τὸν ἐπί κεφαλῆς τῆς ἀποστολῆς Ἀντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο ὅτι ἐπιστρέφει στὴν Κύπρο, ὅπου θὰ ἀποβιβασθῇ ἡ δύναμη τῶν ἐπιβαινόντων 450 παλαιῶν καὶ ἐμπείρων στρατιωτῶν, ποὺ εἶχε παραλάβει τὴν προηγούμενη ἡμέρα. Στὶς 2 τὸ μεσημέρι, τὸ Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, ἔχοντας ἀγκυροβολήσει στὴν Πάφο, ἄρχισε τὴν ἀποβίβαση τῶν ὁπλιτῶν, χρησιμοποιῶντας τρεῖς ἀπὸ τὶς τέσσερις ἀποβατικὲς ἀκάτους (ΑΒ/ΑΚ) ποὺ διέθετε τὸ πλοῖο, παρέχοντας ἀπρόσμενη ἐνίσχυση στὴν Κύπρο. 

Μετὰ ἀπὸ μισὴ ὥρα περίπου, καὶ ἐνῶ συνεχιζόταν ἡ ἀπόβαση, ὁ Διοικητὴς Ἐθνοφρουρὰς Πάφου ἐνημέρωσε τὸν Χανδρινὸ ὅτι ἰσχυρὴ δύναμη ἐνόπλων τμημάτων ἀπὸ Τουρκοκυπρίους τῆς τουρκικῆς ὀργανώσεως Τ. Μ. Τ.²⁰ εἶχε καταλάβει τὴν ὀχυρωματικὴ θέση ΜΟΥΤΑΛΟΣ στὴν Πάφο καὶ περίμενε ἐνισχύσεις ἀπὸ τὴν Τουρκία, μὲ σκοπὸ νὰ καταλάβει ὅλη τὴν περιοχή. 

Ὁ πλωτάρχης Ἐλευθέριος Χανδρινός, γνωρίζοντας ὅτι ἡ Ἑλλάδα δὲν ἔχει ἐμπλακεῖ σὲ πόλεμο μὲ τὴν Τουρκία, καὶ χωρὶς νὰ ἔχει διαταγὲς ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, ἀπεφάσισε νὰ χρησιμοποιήσει τὰ πυροβόλα τοῦ «ΛΕΣΒΟΣ». Βομβάρδισε μὲ 900 βλήματα περίπου τὴν θέση ΜΟΥΤΤΑΛΟΣ καὶ τὴν ἰσοπέδωσε, ἀποδεκατίζοντας τοὺς Τούρκους «ὑπερασπιστές» της, οἱ ὁποῖοι πρόλαβαν νὰ ἐνημερώσουν τὶς τουρκικὲς δυνάμεις εἰσβολῆς ὅτι δέχθηκαν ἐπίθεση ἀπὸ νηοπομπὴ ἕντεκα ἑλληνικῶν πλοίων.

 
Οἱ Τοῦρκοι, πανικόβλητοι ἀπὸ τὴν ἀναπάντεχη αὐτὴ ἐξέλιξη, ἔστειλαν στὴν περιοχὴ ἐναντίον τῆς ὑποτιθέμενης νηοπομπῆς 3 ἀντιτορπιλλικὰ (τὸ ΚΟΤΖΑΤΕΠΕ, τὸ ΑΝΤΑΤΕΠΕ καὶ τὸ ΤΣΑΚΜΑΚ) καὶ 28 ἀεροπλάνα²¹ τὰ ὁποῖα, ἀπόντος τοῦ ΛΕΣΒΟΣ, ἐπεδόθησαν σὲ ἐμφύλια ἀεροναυμαχία, διότι τὰ ἀεροπλάνα ἐξέλαβαν τὰ πλοῖα ὡς Ἑλληνικά, θεωρῶντας ὅτι εἶχαν ὑψώσει παραπλανητικὰ τουρκικὲς σημαῖες καὶ τοὺς ἐπετέθησαν, ἐνῶ καὶ τὰ πλοῖα ἀνταπέδωσαν τὰ πυρά. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ βυθισθῇ αὔτανδρο τὸ ΚΟΤΖΑΤΕΠΕ, νὰ καταστραφῇ ὁλοσχερῶς τὸ ΑΝΤΑΤΕΠΕ καὶ τὸ ΤΣΑΚΜΑΚ νὰ ὑποστῇ ζημιὲς καὶ νὰ τεθῇ ὁριστικὰ ἐκτὸς πολέμου. Ἕνδεκα ἀεροπλάνα κατερρίφθησαν καὶ σκοτώθηκαν συνολικὰ 600 Τοῦρκοι.

Τὸ πλήρωμα τοῦ Α/Γ. ΛΕΣΒΟΣ ἐναλλὰξ μὲ τμῆμα στρατιωτῶν τῆς ΕΛ.ΔΥ.Κ. κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ κανονιοβολισμοῦ τοῦ Τουρκοκυπριακοῦ θύλακα τοῦ Μούτταλου στὴν Πάφο τὸ μεσημέρι τὶς 20ης Ἰουλίου 1974. (Ἀρχεῖο Οἰκ. Ἐλευθερίου Χανδρινοῦ)

Ὁ Χανδρινός, ἀκολουθῶντας ἐπὶ ἕξι ὧρες νότια πορεία καὶ ἐν συνεχείᾳ δυτική, εἶχε ἤδη βάλει πλώρη γιὰ τὴν Σητεία τῆς Κρήτης, ὅπου ἔφθασε στὶς 14:50 τῆς 22ης Ἰουλίου. Στὶς 22:20 ἀπέπλευσε ἀπὸ τὴν Σητεία πρὸς τὸ Ναύσταθμο, ὅπου ἔφθασε στὶς 21:00 τῆς 23ης Ἰουλίου, μὲ σῶο καὶ ἀβλαβὲς τὸ πλήρωμα τοῦ Ἀρματαγωγού²². 

Οἱ Τοῦρκοι δὲν ἔστερξαν τὸν ἐξευτελισμὸ ποὺ τοὺς προξένησε ὁ Χανδρινὸς καὶ γι᾿ αὐτὸ τὸν λόγο, τὸν ἐπεκήρυξαν μυστικῶς. 

Ἐν τῷ μεταξύ, στὶς 21 Ἰουλίου 1974, συνεκλήθη Πολεμικὸ Συμβούλιο τοῦ καθεστῶτος, ὅπου ὁ τότε Πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος Ἀδαμάντιος Ἀνδρουτσόπουλος ἔδωσε ἐντολὴ στὴν ἡγεσία τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων γιὰ προσβολὴ τοῦ τουρκικοῦ στόλου μὲ δύο Ὑποβρύχια καὶ ἕξι Phantoms τὴν ἑπομένη ἡμέρα. Κατόπιν ἐντολῆς τῶν ΗΠΑ²³, ὅμως, ὁ τότε ἀρχηγὸς τῆς Ἀεροπορίας Ἀλέξανδρος Παπανικολάου δὲν ἔδωσε διαταγὴ νὰ ἀπογειωθοῦν τὰ Phantoms καὶ ὁ τότε Ἀρχηγὸς ΓΕΝ Πέτρος Ἀραπάκης²⁴ ἔδωσε διαταγὴ στὰ ὑποβρύχια ΓΛΑΥΚΟΣ καὶ ΝΗΡΕΥΣ, τὰ ὁποῖα βρίσκονταν μεταξὺ τῆς Ρόδου καὶ τῆς Κύπρου, καθὼς καὶ τὸ ὀχηματαγωγὸ «Ρέθυμνο» νὰ ἐπιστρέψουν στὴν Ρόδο²⁵. 

Στὶς 23 Ἰουλίου 1974, στὴν Ἑλλάδα, ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας Φαίδων Γκιζίκης καὶ οἱ Ἀρχηγοὶ τῶν Ἐπιτελείων κατήργησαν τὸν Ἰωαννίδη, μὲ σκοπὸ νὰ καλέσουν τοὺς παλαιοπολιτικούς. Ὁ Ἰωαννίδης δὲν ἀντέδρασε καθόλου²⁶ καὶ ἐξαφανίστηκε, παρ᾿ ὅτι σύμφωνα μὲ τὸν ἴδιο τὸν Ἀρχηγὸ Ἐνόπλων Δυνάμεων Μπονάνο: «τοῦ ἦτο εὔκολον μὲ ἕνα νεῦμα του μόνον, νὰ μᾶς ἐνταφιάση στὸν περίβολον τοῦ Ἀρχηγείου»²⁷. 

Ἐπακολούθησαν διαβουλεύσεις μὲ τοὺς παλαιοπολιτικούς, στὶς ὁποῖες κάποιοι μεθοδικῶς ἠργάζοντο γιὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Καραμανλῆ. Τὸν κυριότερο ρόλο τὸν ἔπαιξε ὁ Εὐάγγελος Ἀβέρωφ, γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ Μπονάνος γράφει σχετικῶς: 

«Περὶ τὴν 7ην ἑσπερινὴν ἐπανῆλθε στὸ γραφεῖον τοῦ Γκιζίκη ὁ Ἀβέρωφ. Ἐνωρίτερα, ἐπικαλεσθεὶς κάποιαν ἀδιαθεσίαν ἀπὸ τὸ στομάχι του, εἶχε ἀποσυρθῇ εἰς κάποιον ἄλλο γραφεῖον, ἀναπαυόμενος. Τοὐλάχιστον ἔτσι εἶπε. Μὲ ἐπλησίασε καὶ μοῦ εἶπε: «Μὰ γιατί ταλαιπωρεῖσθε; Δὲν φέρνετε τὸν Καραμανλῆ νὰ λύση ἀμέσως τὴν κατάστασιν;»²⁸

 
Ἐπίσης, χάρη στὸν παρασκηνιακὸ ρόλο τοῦ Ἀρχηγοῦ Ναυτικοῦ Πέτρου Ἀραπάκη²⁹, τοῦ Διοικητῆ τῆς ΚΥΠ Σταθόπουλου, τοῦ Διοικητοῦ Γ' Σώματος Στρατοῦ Ἰωάννου Ντάβου³⁰, τοῦ πρεσβευτῆ τῶν ΗΠΑ Χένρυ Τάσκα³¹ καὶ τοῦ Στρατιωτικοῦ Ἀκολούθου τῆς Ἀμερικανικῆς Πρεσβείας Ἀντισυνταγματάρχη Μάρντερ³², ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα καὶ ὁρκίστηκε Πρωθυπουργὸς στὶς 4 τὰ ξημερώματα τῆς 24ης Ἰουλίου 1974. Ἡ ὀρκωμοσία τοῦ τελευταίου ἔγινε ἐνώπιον τοῦ Φαίδωνος Γκιζίκη³³. 

Οἱ Τοῦρκοι κατεῖχαν στὴν Κύπρο, τὴν πόλη τῆς Κυρηνείας καὶ ὁρισμένα σημεῖα ἀνατολικά της, στὴν περιοχὴ Ἁγίου Γεωργίου, ποὺ εἶχε ἀποτελέσει καὶ τὸ ἀρχικὸ προγεφύρωμα τῆς εἰσβολῆς τους. Οἱ ἡρωικὲς μάχες τῆς Ἐθνικῆς Φρουρᾶς καὶ τῆς ΕΛ.ΔΥ.Κ., εἶχαν ἐξασφαλίσει τὸν ἔλεγχο τοῦ Πενταδάκτυλου, τὴν ἀποτροπὴ διευρύνσεως τοῦ μικροῦ προγεφυρώματος καὶ τὴν ἐξάλειψη σχεδὸν ὅλων τῶν τουρκοκυπριακῶν «θυλάκων» ποὺ ἀπὸ τὸ 1964, καὶ ἔπειτα ἤλεγχαν τὸ 12% τῆς νήσου. 

Στὶς 25 Ἰουλίου 1974 ἄρχισαν στὴν Γενεύη οἱ ἐργασίες τῆς Τριμεροῦς Διασκέψεως γιὰ τὴν Κύπρο μὲ ἐκπρόσωπο τῆς Ἑλλάδος τὸν νέο Ἀντιπρόεδρο καὶ Ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν, Γεώργιο Μαύρο³⁴. Τὴν ἴδια ὥρα, οἱ Τοῦρκοι παραβίαζαν τὴν κατάπαυση τοῦ πυρὸς καὶ ἀπεβίβαζαν δυνάμεις στὴν Κύπρο, χωρὶς καμία ἀντίδραση τῆς Ἑλλάδος. Στὶς 26 Ἰουλίου 1974, ἡ Ἑλλάδα ἀπεδέχθη τὴν «Διακήρυξη τῆς Γενεύης», ἡ ὁποία διεκήρυττε ὅτι οἱ τουρκικὲς δυνάμεις εἰσβολῆς θὰ παρέμεναν κατέχοντας ὅσο ἔδαφος εἶχαν κατακτήσει, ὑποχρέωνε τὴν Ἐθνικὴ Φρουρὰ νὰ ἀποχωρήσει ἀμέσως ἀπ᾿ ὅλους τοὺς τουρκοκυπριακοὺς «θυλάκους» ποὺ εἶχε καταλάβει καὶ δημιουργοῦσε «ζώνη ἀσφαλείας» ποὺ οὐσιαστικὰ ἀποτελοῦσε γραμμὴ διχοτομήσεως τῆς Κύπρου. 

Αὐτὸ εἶχε ὡς ἐπακόλουθο, τὶς ἑπόμενες ἡμέρες οἱ Τοῦρκοι, παραβιάζοντας συνεχῶς τὴν ἐκεχειρία, νὰ ἐπεκτείνουν σταδιακῶς τὴν κατοχὴ τῆς Κύπρου ἀπὸ τὸ 4% στὸ 12%. Στὶς 27 Ἰουλίου 1974, ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση Καραμανλῆ, ἀντὶ ἄλλης ἀντίδρασης, ἔδωσε ἐντολὴ γιὰ σταδιακὴ ἀποστράτευση.

Ἀττίλας ΙΙ (Σύντομη Ἀνασκόπηση) 

Στὶς 14 Αὐγούστου 1974, ἡ Τουρκία ἐξαπέλυσε δεύτερη εἰσβολὴ στὴν Κύπρο. Στὴν Ἑλλάδα συνεκλήθη Πολεμικὸ Συμβούλιο, στὸ ὀποίο ἀποφασίστηκέ ἡ μὴ ἀντίδραση τῆς Ἑλληνικῆς ἡγεσίας ἀπέναντι στὴν Τουρκικὴ εἰσβολή, καθὼς ὁ Καραμανλῆς δήλωσε τὸ κατάπτυστο «Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν». Τὴν ἑπομένη ἡμέρα, ὁ τελευταῖος ἀπηύθυνε διάγγελμα πρὸς τὸν Ἑλληνικὸ λαό, ἀπὸ ραδιοφώνου καὶ τηλεοράσεως, λέγοντας μεταξὺ ἄλλων: 

«Διὰ τὴν Ἑλλάδα ἐτέθη ἄμεσον καὶ μέγα δίλημμα: πρέπει νὰ ἀντιδράση μὲ βίαν εἰς τὴν βίαν; Μὲ δολιότητα εἰς τὴν δολιότητα; Πρέπει νὰ προσφύγη καὶ ἐκείνη εἰς τὸν νόμον τῆς ζούγκλας³⁵;... Ἡ ἔνοπλος ἀντιμετώπισις τῶν Τούρκων εἰς τὴν Κύπρον καθίσταται ἀδύνατος καὶ λόγῳ ἀποστάσεως καὶ λόγῳ τῶν γνωστῶν τετελεσμένων γεγονότων. Καὶ δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ἐπιχειρηθῇ χωρὶς τὸν κίνδυνον ἐξασθενήσεως τῆς ἀμύνης τῆς Ἑλλάδος.»! 

Ὅλα αὐτὰ ἀποτελοῦσαν προφάσεις. Τὴν περίοδο 1968 - 1973 εἶχε ἐπιτευχθῇ ἀεροναυτικὴ ὑπεροπλία τῆς Ἑλλάδος στὸ Αἰγαῖο καὶ τὴν Κύπρο³⁶. Δὲν ἦταν λοιπὸν μακριὰ ἡ Κύπρος γιὰ τὰ ὑπερσύγχρονα PHANTOMS, τὶς Πυραυλακάτους καὶ τὰ Ὑποβρύχια ποὺ μόλις εἶχαν ἀγορασθεῖ, ὅταν ἦταν κοντὰ γιὰ τὶς Τριήρεις τοῦ Κίμωνος τὸ 450 π. Χ..

Τὰ ὑποβρύχια Γλαῦκος ΙΙΙ, Νηρεὺς ΙΙ, Πρωτεὺς ΙΙ καὶ Τρίτων ΙΙ ἦταν τὰ πρῶτα παγκοσμίως συμβατικὰ ὑποβρύχια τύπου 209/1100 (Πηγή: GreekNationalPride)

Ποιός, ὅμως, ἦταν ὁ λόγος ποὺ ὁ Καραμανλῆς προέβη σὲ τέτοιες δηλώσεις; Ἡ ἱστορικὴ ἐρευνήτρια Φανούλα Ἀργυροῦ ἀποκαλύπτει: 

«Ἐρευνῶντας, ὅμως, τὰ βρετανικὰ καὶ ἀμερικανικὰ ἐπίσημα ἔγγραφα, γιὰ νὰ προβῇ ὁ Κ. Καραμανλῆς στὴ δήλωση ἐκείνη προηγήθηκαν τὰ ἑξῆς: Στὶς 14 Αὐγούστου 1974, σὲ συνεδρία στὴν πρωθυπουργικὴ κατοικία, οἱ Βρετανοὶ πῆραν τὴν τελικὴ ἀπόφαση ὅτι θὰ ἄφηναν τοὺς Τούρκους νὰ προχωρήσουν δίχως νὰ κάνουν τίποτα. Ὁ Χάρολτ Γουίλσον (Βρετ. Πρωθυπουργὸς) ἦταν τῆς ἄποψης ὅτι οὔτε ἡ βρετανικὴ κυβέρνηση, οὔτε τὰ Ἡνωμένα Ἔθνη ἔπρεπε νὰ ἐμπλακοῦν στρατιωτικῶς μὲ τὴν Τουρκία. Τὴν ἴδια στάση κράτησε καὶ ὁ Ἀμερικανὸς Ὑπ. Ἐξωτερικῶν «Δρ» Χένρυ Κίσσιγκερ (ὁ ὁποῖος ἀκολουθοῦσε τὴ βρετανικὴ πολιτικὴ καὶ ὄχι ἀντιστρόφως). Τὴν ἴδια μέρα, ὁ Κ. Καραμανλῆς ζήτησε ἀπὸ τοὺς Βρετανοὺς κάλυψη νὰ στείλη ἀεροπορικῶς ἀπὸ τὴν Κρήτη ἐνίσχυση τῆς Ἐθνικῆς Φρουρᾶς μιὰ δύναμη 10.000 ἀνδρῶν στὴν Κύπρο, ὅμως ἡ ἀπάντηση ἦταν ἀρνητικὴ ἀπὸ τὸν Τζέϊμς Κάλλαχαν (Βρετανὸ Ὑπ. Ἐξωτερικῶν καὶ Κοινοπολιτείας). 

Ἀπὸ ἀμερικανικὸ δὲ ἔγγραφο ἡμερομηνία 15 Αὐγούστου 1974, βρῆκα ὅτι σὲ τηλεφωνικὴ ἐπικοινωνία μὲ τὸν Κίσσιγκερ, ὁ Κάλλαχαν τοῦ εἶπε γιὰ τὸ ἑλληνικὸ αἴτημα μέσῳ Μαύρου καὶ τὴν ἀπόρριψή του. Ὅμως πρόσθεσε καὶ τοῦτο: "Τοῦ ἔστειλα (τοῦ Μαύρου) μήνυμα ὅτι, δὲν μπορεῖ νὰ γίνει γιὰ πολλοὺς λόγους, ποὺ ἐξήγησα. Ἕνας λόγος ποὺ ἐνδιαφέρει εἶναι ὅτι ὅταν εἶδα τὸν Μακάριο τὸ πρωί, τὸν ρώτησα ποιά ἦταν ἡ ἄποψή του, ἂν μᾶς ἐζητεῖτο νὰ κάνουμε κάτι τέτοιο καὶ μοῦ εἶπε, μὰ τί θὰ ἔκαναν τὰ στρατεύματα ἂν πήγαιναν ἐκεῖ; Ἔτσι ἤμουν στὴ θέση νὰ δώσω ὁδηγίες στὸν πρέσβη μας (στὴν Ἀθήνα) ὅτι ὁ Μακάριος δὲν ἔβλεπε λόγο γιὰ κάτι τέτοιο. Ἔτσι νομίζω μποροῦμε νὰ θεωροῦμε τὸ θέμα αὐτὸ νεκρό"....³⁷

 
Ἔτσι φθάσαμε νὰ ἀκουστῇ τὸ περιβόητο τοῦ Κ. Καραμανλῆ "Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν", μὲ τὴ διαφορά, σύμφωνα μὲ τὸν Τζέϊμς Κάλλαχαν, γι᾿ αὐτὸ συμφωνοῦσε καὶ ὁ ἴδιος ὁ Μακάριος!»³⁸

 
Στὶς 20 Αὐγούστου 1974, μετὰ τὴν λήξη τῶν ἐπιχειρήσεων στὴν Κύπρο, μὲ τὴν Τουρκία νὰ κατέχει τὸ 38% τῆς νήσου, ἄρχισε σταδιακῶς ἡ ἀντικατάσταση τῶν Ἀξιωματικῶν ποὺ ὑπηρετοῦσαν στὴν Κύπρο τὴν περίοδο τοῦ πολέμου, διαδικασία ποὺ ὁλοκληρώθηκε τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1974. Οἱ ἀξιωματικοί, ποὺ τοὺς ἀντικατέστησαν, διετάχθησαν ἀπὸ τὸν τότε Ἀρχηγὸ τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων τῆς Ἑλλάδος Στρατηγὸ Διονύσιο Ἀρμπούζη νὰ συντάξουν νέες ἐκθέσεις πολεμικῆς δράσεως γιὰ τοὺς ἀξιωματικούς, ποὺ συμμετεῖχαν στὶς ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τῶν Τούρκων εἰσβολέων καὶ νὰ τὶς ὑποβάλλουν στὸ Ἀρχηγεῖο τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων ἐντὸς ἕνδεκα ἡμερῶν. Βάσει τῆς διαταγῆς αὐτῆς, οἱ ἐκθέσεις ποὺ εἶχαν ἤδη συνταχθεῖ προηγουμένως, ἔπρεπε νὰ ὑποβληθοῦν στὸ Ἀρχηγεῖο τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων καὶ ὅσες ἀπὸ αὐτὲς εἶχαν καταχωρηθεῖ στὰ Ἀτομικὰ ἔγγραφα τῶν Ἀξιωματικῶν, νὰ διαγραφοῦν³⁹. 

Σχετικὰ μὲ τὴν στάση αὐτῶν τῶν ἀξιωματικῶν ἀπέναντι στοὺς ἡρωικοὺς πολεμιστές, ὁ Νικόλαος Ἀργυρόπουλος γράφει: 

«Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἀξιωματικοὺς ποὺ ἦλθαν στὶς Μονάδες τῆς Ε.Φ. (σ.σ. Ἐθνικῆς Φρουρᾶς), μετὰ τὴν λήξη τοῦ πολέμου, ἐπέδειξαν ἀρκετὰ σκληρὴ συμπεριφορὰ εἰς βάρος τῶν ἐξ Ἑλλάδος ὁπλιτῶν, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν ἀκόμα συνέλθει ἀπὸ τὴν φρίκη τοῦ πολέμου. Γιὰ ἀσήμαντη ἀφορμή, ἐπέβαλαν βαριὲς ποινὲς φυλακίσεως (π.χ. 20ήμερος αὐστηρὰ φυλάκισις, ἐπειδὴ συνελήφθη ἐκτὸς στρατοπέδου φέρων πολιτικὴν περιβολήν), γνωρίζοντας ὅτι μετὰ τὴν λήξη τῆς θητείας τους, ΔΕΝ θὰ ἀπολυθοῦν, ἀλλὰ θὰ συνεχίσουν νὰ ὑπηρετοῦν γιὰ ὅσο διάστημα διαρκοῦν οἱ ἐπιβληθεῖσες ποινές. Δὲν ἀρκοῦσε, δηλαδή, ὁ πόλεμος καὶ ἡ ἐξ αὐτοῦ τοῦ λόγου ἑξάμηνη παράτασις τῆς εἰκοσιτετράμηνης θητείας, ἔπρεπε νὰ ὑπηρετήσουν καὶ τὶς ἡμέρες φυλακίσεως, οἱ ὁποῖες συχνὰ εἶχαν διψήφιο ἀριθμό, ποὺ ὑπερέβαινε τὸν μῆνα».⁴⁰

 
Ὁρισμένοι γονεῖς τῶν ἐξ Ἑλλάδος ὁπλιτῶν, ζήτησαν ἐγγράφως ἀπὸ τὸν Ὑπουργὸ Ἐθνικῆς Ἀμύνης τῆς Ἑλλάδος Εὐάγγελο Ἀβέρωφ – Τοσίτσα, νὰ χαρίσει τὶς ποινὲς τῶν τέκνων τους, χρησιμοποιῶντας τὸ προνόμιο ποὺ εἶχε ἐκ τοῦ Νόμου⁴¹, ἀλλὰ ἡ αἴτησή τους ἀπερρίφθη⁴². 

Οἱ ἔνοχοι τῆς κυπριακῆς τραγωδίας οὐδέποτε ἐδιώχθησαν. Στὶς 8 Μαρτίου 1975, ὁ τότε Ὑπουργὸς Ἀμύνης τῆς Ἑλλάδος Εὐάγγελος Ἀβέρωφ – Τοσίτσας ἀνέστειλε τὴν ἔναρξη τῆς ποινικῆς διώξεως τῶν στρατιωτικῶν ὑπευθύνων τῆς τραγωδίας τῆς Κύπρου, μὲ τὴν πρόφαση τῆς «ἐνδεχόμενης διαταράξεως τῶν διεθνῶν σχέσεων τοῦ κράτους»! Παράλληλα, ὁ τότε Ὑπουργὸς Δικαιοσύνης τῆς Ἑλλάδος Κωνσταντῖνος Στεφανάκης⁴³ ἀνέστειλε τὴν ἔναρξη ποινικῆς διώξεως τῶν πολιτικῶν ὑπευθύνων, μὲ τὴν ἴδια πρόφαση⁴⁴. Παραλλήλως, οἱ πρωταίτιοι τῆς προδοσίας τῆς Κύπρου ἔλαβαν βαθμοὺς ἀποστρατείας καὶ συντάξεις ἀκόμη καὶ τίτλο «Ἐπιτίμου Ἀρχηγοῦ»⁴⁵. 

Μέσα σὲ αὐτὲς τὶς συνθῆκες ὁ Χανδρινὸς συνέχισε τὴν σταδιοδρομία του.
 
 

Τὸ «ἀτύχημα» καὶ τὸ μαρτυρικὸ τέλος 

Τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1982, ἄν καὶ ἦταν ἐπικηρυγμένος ἀπὸ τοὺς Τούρκους, τοῦ ἐπροτάθη νὰ μετατεθῇ ὡς Ναυτικὸς Ἀκόλουθος τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας στὴν Ἄγκυρα, ἀλλὰ ἐκεῖνος ἀρνήθηκε. 

Στὶς 24 Ἀπριλίου 1982, προήχθη σὲ Πλοίαρχο. Κάθε φορὰ, ὅμως, ποὺ κρινόταν γιὰ προαγωγή, διαπίστωνε ὅτι ἀπὸ τὸν προσωπικό του φάκελο ἐξαφανίζονταν ἔγγραφα ποὺ σχετίζονταν μὲ τὴν δράση τοῦ «ΛΕΣΒΟΣ» στὴν Κύπρο⁴⁶. 

Ἀπὸ τὶς 4 Μαΐου 1982 ἕως τὶς 10 Μαΐου 1983, ὑπηρέτησε ὡς Κυβερνήτης τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ Πλοίου (ΕΚΠ)/ Π. ΑΡΗΣ. 

Στὶς 5 Ἀπριλίου 1984, τελικῶς, ὁ Ἐλευθέριος Χανδρινὸς ἀπεστάλη σκοπίμως καὶ ἐπιβεβλημένως πιά, ὡς Ναυτικὸς Ἀκόλουθος στὴν Ἄγκυρα, μετὰ ἀπὸ διαταγὴ τοῦ Ἀναπληρωτῆ Ὑπουργοῦ Ἐθνικῆς Ἀμύνης Ἀντωνίου Δροσογιάννη, τοῦ Πρωθυπουργοῦ καὶ Ὑπουργοῦ Ἐθνικῆς Ἀμύνης Ἀνδρέα Παπανδρέου καθὼς καὶ τοῦ Ἀρχηγοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Ναυτικοῦ (ΓΕΝ), Ἀντιναυάρχου ΠΝ (Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ) Νικολάου Παππά⁴⁷. 

Πρὶν ἀναχωρήσει γιὰ τὴν Ἄγκυρα, ἀνέλαβε τὴν μεταφορά – ρυμούλκηση τοῦ θωρηκτοῦ ΑΒΕΡΩΦ ἀπὸ τὸν Πόρο, ὅπου ἦταν ἐλλιμενισμένο γιὰ ἔτη, στὸ Ναυπηγεῖο Σκαραμαγκᾶ τοῦ Πειραιᾶ, γιὰ δεξαμενισμὸ καὶ συντήρηση, ὅπως καὶ ἔγινε. 

Στὶς 28 Ἰανουαρίου 1986, ἐνῶ βρισκόταν στὴν Ἄγκυρα, ὡς Ναυτικὸς Ἀκόλουθος, ἀπεστρατεύθη ἐν ἀγνοίᾳ του μὲ τὸν βαθμό τοῦ Ἀρχιπλοίαρχου, μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι ἐκρίθη ἀνεπιθύμητος ὡς Διοικητὴς στὴν εἰρήνη καὶ στὸν πόλεμο⁴⁸. Στὶς 4 Μαρτίου 1986, ἐνῶ εἶχε περιέλθει σὲ γνώση του ἡ ἀποστρατεία του, ἀνεκλήθη στὴν ἐνέργεια. Στὶς 13 Μαρτίου 1986, ἐτέθη σὲ ἀποστρατεία γιὰ δεύτερη φορά, μὲ τὸ βαθμὸ τοῦ Ἀρχιπλοιάρχου. Στὶς 11 Ἀπριλίου 1986, ὁ Χανδρινὸς εὑρισκόμενος στὴν Ἄγκυρα, ὀργισμένος λόγῳ τῆς πρόωρης ἀποστρατείας του, ἀπέστειλε αἴτηση ἐπανάκρισης, συνοδευόμενη μὲ ἀναφορά – ἀπάντηση στὴν αἰτιολογία του ὅτι ἦταν ἀνεπιθύμητος ὡς Διοικητής⁴⁹. Στὶς 15 Ἀπριλίου 1986, ἀπεστάλη ἡ ἀναφορὰ μὲ τὸ ἐπίσημο ἔγγραφο ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Πρεσβεία τῆς Ἄγκυρας⁵⁰.

Τὸν Μάϊο τοῦ 1986, ὁ Χανδρινὸς ἐκλήθη γιὰ ὑπηρεσιακοὺς λόγους στὴν Ἀθήνα καὶ τοῦ ζητήθηκε νὰ ἔλθh ὁδικῶς μὲ τὸ αὐτοκίνητό του. Στὶς 17 Μαΐου 1986, ὅμως, ὅταν, μετὰ τὴν ὁλοκλήρωση τῆς ἀποστολῆς του, ἐπέστρεφε στὴν Ἄγκυρα ὁδικῶς, λίγο πιὸ ἔξω ἀπὸ τὴν Κομοτηνή, ἕνα φορτηγὸ ἔπεσε ἐπάνω στὸ αὐτοκίνητό του καὶ τὸ ἔριξε σὲ ἕναν γκρεμό, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ Χανδρινὸς νὰ τραυματισθῇ βαριά. Τὸ ἀξιοπερίεργο εἶναι ὅτι τὸ φορτηγὸ ποὺ προκάλεσε τὸ ἀτύχημα, πέρασε ἀπὸ τὸ τελωνεῖο τῆς Ἑλλάδος πρὸς τὴν Τουρκία⁵¹.

Διακομίστηκε στὸ Νοσοκομεῖο τῆς Κομοτηνῆς γιὰ νοσηλεία, ἀλλὰ ἡ κατάστασή του ἦταν τόσο κρίσιμη, ποὺ τὸ ἰατρικὸ προσωπικὸ τοῦ νοσοκομείου δὲν ἤξερε πῶς νὰ τὸν χειριστεῖ. Τὸ ἐπίσης ἀξιοπερίεργο ἦταν ὅτι, ἐνῶ ἔπρεπε νὰ διακομιστῇ στὸ 424 Στρατιωτικὸ Νοσοκομεῖο τῆς Θεσσαλονίκης, δὲν ὑπῆρχε ἕνα διαθέσιμο ἑλικόπτερο γιὰ νὰ τὸν μεταφέρει ἐκεῖ. Τελικῶς, διακομίστηκε ἐκεῖ, σὲ ἐξαιρετικὰ κρίσιμη κατάσταση, λόγῳ τῆς καθυστερημένης διακομιδῆς.

Τὸ τελευταίο ἀξιοπρόσεκτο γεγονὸς εἶναι πὼς τὴν ἑπόμενη μέρα, ἡ Τουρκικὴ Πρεσβεία ἔστειλε στὸν ἐπικηρυγμένο Χανδρινὸ ἕνα μπουκέτο κόκκινα τριαντάφυλλα μὲ εὐχὲς γιὰ γρήγορη ἀνάρρωση⁵².

Ὁ κίνδυνος νὰ μείνει παράλυτος, ἀφοῦ ὁ δωδέκατος θωρακικὸς σπόνδυλος εἶχε σπάσει, ἦταν ὁρατὸς καὶ λόγῳ τῆς κατάστασής του καὶ τῆς βλάβης τῶν πνευμόνων, δὲν μποροῦσε νὰ ἐγχειρισθῇ ἀμέσως. Ὁ ὀρθοπεδικὸς Βασίλης Θεοδώρου, ποὺ ἐστάλη ἀπὸ τὸ ΓΕΝ, εἶπε στὴν σύζυγο τοῦ Χανδρινοῦ, Ἀμαλία, ὅτι δὲν πρέπει νὰ μετακινηθῇ ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πὼς πρέπει νὰ χειρουργηθῇ καὶ μάλιστα ἀπὸ αὐτόν, διαφορετικὰ δὲν ἔχει ἐλπίδα νὰ ζήσει. Ἡ σύζυγος τοῦ Χανδρινοῦ ἀρνήθηκε καὶ ἀποφάσισε τὴν διακομιδὴ τοῦ ἀσθενοῦς στὴν Δυτικὴ Γερμανία καὶ συγκεκριμένα στὴν Φρανκφούρτη.

Ὁ Χανδρινός, μόλις εἰσήχθη στὸ Νοσοκομεῖο της Φρανκφούρτης, μπῆκε ἀμέσως στὴν ἐντατικὴ καὶ χειρουργήθηκε τὴν ἑπόμενη ἑβδομάδα. Ἡ ἐγχείρηση ὁλοκληρώθηκε μὲ ἀπόλυτη ἐπιτυχία, ἀλλὰ οἱ γιατροὶ διατήρησαν ἐπιφυλάξεις γιὰ τὸ ἂν θὰ μποροῦσε στὸ μέλλον ὁ Χανδρινὸς νὰ περπατήση.

Στὸν θάλαμο τῆς ἐντατικῆς, ὅμως, ὑπῆρχε μιὰ γιατρὸς ἀπὸ τὰ Σκόπια, ἡ ὁποία παρεῖχε στὸν Χανδρινὸ φάρμακα, ποὺ ὅσο κρατοῦσε ἡ ἐπήρειά τους, τὸν ἔκαναν νὰ παραλογίζεται. Μὲ παρέμβαση τῆς συζύγου του, ὁ Χανδρινὸς μεταφέρθηκε στὸ θάλαμο τοῦ τμήματος ἑνὸς Ἕλληνος γιατροῦ. Ἐκεῖ, ὅμως, ἕνας Ἰνδὸς γιατρὸς τὸν κούραζε μὲ ἀχρείαστες ἀλλὰ καὶ ἐπώδυνες γιὰ τὸν ὀργανισμὸ του ἰατρικὲς ἐξετάσεις. Μὲ παρέμβαση, ὅμως, τῆς συζύγου τοῦ Χανδρινοῦ, ὁ Ἰνδὸς δὲν τὸν ἐνόχλησε πάλι.

Ὕστερα, ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἐξελίξεις, ἡ ὑγεία του Χανδρινοῦ βελτιώθηκε ραγδαίως, σὲ σημεῖο ποὺ μποροῦσε νὰ κουνήση καὶ τὰ δάκτυλα τῶν ποδιῶν του.

Στὶς 6 Νοεμβρίου 1986, ἐνῶ βρισκόταν ἀκόμη στὴν Γερμανία, ἀνεκλήθη στὴν ἐνεργὸ ὑπηρεσία.

Στὶς 4 Δεκεμβρίου 1986, ὁ Ἕλληνας Ναυτικὸς Ἀκόλουθος στὴν Γερμανία, Νικόλαος Θεμελίδης, εἰδοποίησε τὸν Ἐλευθέριο Χανδρινὸ καὶ τὴν σύζυγό του ὅτι κατόπιν διαταγῆς τοῦ ΓΕΝ, θὰ ἔπρεπε νὰ ἐπιστρέψουν στὴν Ἑλλάδα καὶ νὰ συνεχιστῇ ἡ θεραπεία στὸ Ναυτικὸ Νοσοκομεῖο Ἀθηνῶν. Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα, ὅμως, φθάνοντας στὸ Ἀεροδρόμιο τοῦ Ἑλληνικοῦ, τοὺς περίμενε ἐκ μέρους τοῦ ΓΕΝ ὁ Ἀρχιπλοίαρχος Τιμόθεος Μασούρας, ὁ ὁποῖος τοὺς μετέφερε στὸ σπίτι τους γιὰ νὰ συνεχίσουν μόνοι τους τὴν θεραπεία.

Στὶς 6 Μαρτίου 1987, προήχθη σὲ Ὑποναύαρχο, ἐνῶ ἐτέθη πάλι σὲ ἀποστρατεία στὶς 29 Ἀπριλίου 1987. Τὸ τελευταῖο γεγονός, ποὺ συνέβη σὲ περίοδο ποὺ ἐμφάνιζε βελτίωση τῆς ἀναπηρίας, τὸν κατέβαλε.

Στὶς 28 Ἰουνίου 1987, τὸ ΓΕΝ τοῦ ἀπέστειλε ἔγγραφο, μὲ τὸ ὁποῖο τοῦ γνώριζε «ὡς εὐδοκίμως τερματίσαντα τὴν σταδιοδρομία του», κρινόμενο μὲ προαγωγὲς Ἀρχιπλοιάρχων Μαχίμων. Στὶς 22 Ἰουλίου 1987, ὁ Χανδρινὸς ἀπέστειλε ἐκ νέου αἴτηση ἐπανάκρισης, στὴν ὁποία τὸ ΓΕΝ ἀπήντησε ἀρνητικὰ στὶς 16 Νοεμβρίου 1987. Στὶς 16 Ὀκτωβρίου 1991, κατόπιν προσφυγῆς τοῦ Ἐλευθερίου Χανδρινοῦ στὸ Συμβούλιο Ἐπικρατείας καὶ μὲ ἀπόφαση ποὺ ἐξεδόθη ὑπὲρ αὐτοῦ, τὸ ΓΕΝ ἀκύρωσε τὴν προηγούμενη προαγωγὴ καὶ τὴν προηγούμενη ἀποστρατεία ὡς Ὑποναυάρχου, ἐνῶ τὸν προήγαγε ἐκ νέου σὲ Ὑποναύαρχο καὶ ταυτόχρονα τὸν ἀπεστράτευσε γιὰ τέταρτη φορὰ μὲ τὸ βαθμὸ τοῦ Ὑποναυάρχου. Στὶς 26 Μαρτίου 1992, κατόπιν νέας προσφυγῆς τοῦ Ἐλευθερίου Χανδρινοῦ στὸ Συμβούλιο Ἐπικρατείας καὶ μὲ ἀπόφαση ποὺ ἐξεδόθη ὑπὲρ αὐτοῦ, τὸ ΓΕΝ ἀκύρωσε τὴν προηγούμενη προαγωγὴ καὶ τὴν προηγούμενη ἀποστρατεία ὡς Ὑποναυάρχου, ἐνῶ τὸν προήγαγε ἐκ νέου σὲ Ὑποναύαρχο καὶ ταυτόχρονα τὸν ἀπεστράτευσε γιὰ πέμπτη καὶ τελευταία φορὰ μὲ τὸ βαθμό του Ἀντιναυάρχου. Ὡστόσο, ὁ Χανδρινὸς παρέμεινε οἰκονομικῶς στὸ βαθμό του Ὑποναυάρχου καὶ γι αὐτὸ τὸν λόγο κατέφυγε γιὰ τρίτη φορὰ στὸ Συμβούλιο Ἐπικρατείας, τὸ ὁποῖο τὸν δικαίωσε μὲ τὴν θετική του ἀπόφαση, ποὺ ἀπέρριψε ὅμως τὸ ΓΕΝ. Τὸ 1993, κατέφυγε στὸ Νομικὸ Συμβούλιο τοῦ Κράτους, μὲ τοῦ ὁποίου ἐντολὴ καὶ τοῦ τότε Ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν, δικαιώθηκε.

Στὶς ἀρχὲς Ἰουλίου 1994, ἔπαθε ἐγκεφαλικὸ καὶ μεταφέρθηκε στὸ Ναυτικὸ Νοσοκομεῖο Ἀθηνῶν. Ἐκεῖ, συνῆλθε ἀλλὰ ἔπεσε σὲ κῶμα. Ἡ ἰατρικὴ ἐξέταση ἔδειξε ὅτι εἶχε χαθεῖ ἀπὸ τὸ αἷμα κάποιο στοιχεῖο, τοῦ ὁποίου ἡ ἔλλειψη προκαλοῦσε αἱμορραγία. Ἀποφασίστηκε νὰ γίνει τεχνητὴ ἔκχυση τοῦ στοιχείου, ὅπως καὶ ἔγινε ἐπιτυχῶς ἀλλὰ τὸ στοιχεῖο ἐχάθη ἀνεξήγητα ἀπὸ τὸ αἷμα. Ἡ σύζυγος τοῦ Χανδρινοῦ, Ἀμαλία, ζήτησε ἀπὸ τοὺς γιατροὺς νὰ κάνουν ἰατρικὸ συμβούλιο, κάτι ποὺ ἀπέρριψε ὁ Διευθυντὴς τοῦ Ναυτικοῦ Νοσοκομείου Ἀθηνῶν, μὲ τὴν πρόφαση ὅτι ὁ Χανδρινὸς ἦταν ἀπόστρατος καὶ συνεπῶς δὲν τὸ ἐδικαιοῦτο. Ἡ Ἀμαλία ἐπικοινώνησε τηλεφωνικῶς μὲ τὸν Ἀρχηγὸ ΓΕΝ καί, ἀφοῦ τοῦ ἐξήγησε τί συνέβη, τὸν παρεκάλεσε νὰ ἐπαναφέρη τον Χανδρινὸ στὴν ἐνεργὸ ὑπηρεσία, ὥστε νὰ πραγματοποιηθῇ τὸ ἰατρικὸ συμβούλιο. Ὁ Ἀρχηγὸς ΓΕΝ ἀρνήθηκε νὰ τὸ πράξει. Τελικῶς, ὅταν ὁ Χανδρινὸς βρισκόταν πλέον σὲ καταστολή, οἱ γιατροὶ ἀποφάσισαν νὰ κάνουν ἕνα ὑποτυπῶδες ἰατρικὸ συμβούλιο.

Στὶς 27 Ἰουλίου 1994, ὅμως, ὁ Ἐλευθέριος Χανδρινὸς ἀπεβίωσε. Ἄφησε τὴν τελευταία του πνοὴ σὲ ἡλικία μόλις 57 ἐτῶν. 

(Πηγή: Ἑλλήνων Ἱστορία)

Παραθέτω ἕνα ποίημα γι᾿ αὐτὸν τὸν μεγάλο Ἥρωα τῆς Ἑλλάδας μας:

Ὁ Θεμιστοκλῆς τῆς Πάφου, Ἐλευθέριος Χανδρινός 

Σὺ τῆς Κερκύρας βλαστάρι,
Πλωτάρχα Λευτέρη Χανδρινέ,
τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ μας τὸ καμάρι,
τοῦ Ἔθνους μάρτυρα ἡρωικέ.

***
Τοῦ Ἰουλίου εἰκοστὴ ἡμέρα,
τοῦ ἑβδομῆντα-τέσσερα χρονιά,
ποὺ τὰ χώματα τῆς Κύπρου τὰ ἁγιασμένα,
τοῦ Ἀττίλα πάτησε ἡ στρατιά. 

***
Τόλμησες νὰ ἀντισταθῇς γενναίως,
σὲ ξένων πλάνα σκοτεινά,
νὰ ἐνεργήσης ὡς Κανάρης νέος,
νὰ δείξης πὼς ἡ Κύπρος δὲν κεῖται μακρά. 

***
Τόλμησες τοὺς Τούρκους νὰ συντρίψης,
τὸ Ἔθνος ὑπηρετῶντας το πιστά,
λεύτερη τὴν Πάφο νὰ κρατήσης,
ἀγνοῶντας τῆς προδοσίας τὰ θεριά. 

*** 

Ὦ εσύ, ὁ Θεμιστοκλῆς τῆς Πάφου!
Ὦ ἥρωα, Λευτέρη Χανδρινέ,
ἔπους ποιητῆ μεγάλου, ἀθανάτου,
τῆς Κύπρου λαβωμένε ἀητέ! 

***
Μὰ τῶν ἀνθελλήνων δὲν γλύτωσες τὸ βόλι,
μές τῆς ἐθνοκτονίας τὴν χειμωνιά,
ὅπως καὶ κάμποσοι ἥρωες ἀκόμη,
ποὺ στὴν Πατρίδα ἔδωσαν πολλά. 

***
Ἤσουν γιὰ τοὺς ἀνθέλληνες ἀγκάθι,
καὶ δὲν σὲ θέλανε νὰ ζῇς,
διότι, ὡς Ἕλληνας εἶχες δράσει,
ἀπέναντι στοὺς Τούρκους εἰσβολεῖς. 

***
Σὲ στεῖλαν στὴ φωλιὰ τοῦ λύκου,
μισέλληνες, ἀνθέλληνες φθηνοί.
Στόχος ἦταν πρόωρα νὰ σβήσουν
ἄχ! τὴν δική σου τὴ ζωή! 

***
Ἔφυγες, δίχως νὰ φέρεις δάφνη,
στὴν ζήση σου αὐτή,
μὰ Ἐθνομάρτυρος ἔλαβες στεφάνι,
στὸν οὐρανὸ ψηλὰ ἐκεῖ.

Εὐαγγελία Κ. Λάππα
15 Σεπτεμβρίου 2023

Στίς09 Νοεμβρίου 2019 πραγματοποιήθηκε στὴ νῆσο Κέρκυρα, ἡ τελετὴ ἀποκαλυπτηρίων τῆς προτομῆς τοῦ Ἀντιναυάρχου ε.α. Ἐλευθερίου Χανδρινοῦ ΠΝ, παρουσία τοῦ Ἀρχηγοῦ ΓΕΝ Ἀντιναυάρχου Νικόλαου Τσούνη ΠΝ. (Πηγή: Πολεμικὸ Ναυτικό)

Πηγές 

1.    Ἀραπάκη Πέτρου, Τὸ τέλος τῆς σιωπῆς, Ἐκδόσεις Λιβάνη, Ἀθήνα 2000
2.    Ἀργυροπούλου Νικολάου, Οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα»
3.    Ἀργυρού Φανούλας – «Καὶ ὁ Μακάριος συμφωνοῦσε μὲ τὸ «Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν». Ἐφημερίδα Ἡ Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς / https://simerini.sigmalive.com/article/2014/3/25/kai-o-makarios-sumphonouse-me-to-e-kupros-keitai-makran/
4.    Αργυρού Φανούλας - Βαθιὲς οἱ μαρτυρίες τῆς συνωμοσίας τῆς Βρετανίας – Ἐφημερίδα Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς / https://simerini.sigmalive.com/article/2022/7/25/bathies-oi-marturies-tes-sunomosias-tes-bretanias/
5.    Αργυρού Φανούλας – Τὰ γεγονότα τοῦ μαύρου καλοκαιριοῦ τοῦ 74' μέσα ἀπὸ βρετανικὰ καὶ ἀμερικανικὰ ἔγγραφα – Ἐφημερίδα Ἡ Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς / https://simerini.sigmalive.com/article/2023/7/24/ta-gegonota-tou-maurou-kalokairiou-tou-74-mesa-apo-bretanika-kai-amerikanika-eggraphab9f0b6c0-74db-4e69-9de8-54750a11d556/
6.    Βασιλεύς Κωνσταντῖνος, Χωρίς τίτλο, τόμος Γ΄, Ἐκδόσεις Τὸ Βῆμα, 2015
7.    Βιογραφική Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Γ' τόμος, Π – Ω, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011
8.    Ἐλευθέριος Χανδρινός – Α/Τ ΛΕΣΒΟΣ (L – 172), 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, 40 χρόνια, Ἀθήνα 2014
9.    Γρηγοριάδη Σόλωνος, Ἱστορία τῆς Δικτατορίας, τόμος τρίτος, Ἐκδόσεις Καπόπουλος, Ἀθῆναι 1975
10.    Δημητριάδη Κωνσταντίνου, Κύπρος 1974, ἡ μεγάλη προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, Δ' ἔκδοση πλήρης (Α' ἔκδοση: 2011, Β' ἔκδοση: 2012, Γ' ἔκδοση: 2015 (ἐμπλουτισμένη), Εἰδικὴ Ἔκδοση: 2016 (ἐφ. «Δημοκρατία»))
11.    Ελευθέριος Χανδρινός: Ὁ ἥρωας ποὺ ἔσωσε τὴν Πάφο κι ἔβαλε τοὺς Τούρκους νὰ ἀλληλοσκοτωθοῦν/ https://www.geostratigika.gr/ellinotourkika/eleftherios-chandrinos-o-iroas-pou-esose-tin-pafo-ki-evale-tous-tourkous-na-alliloskotothoun/
12.    Ιγνατίου Μιχάλη, Βενιζέλου Κώστα, Τὰ μυστικὰ ἀρχεῖα τοῦ Κίσινγκερ
13.    Μπονάνου Γρηγορίου, Ἡ Ἀλήθεια, ἰδιωτικὴ ἔκδοσις, Ἀθῆναι 1987
14.    Μυλωνά Γρεβενιώτη Νικόλα, Ἐλευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Ἐκδόσεις Ἀρχύτας, Ἀθήνα 2019
15.    Χανδρινού Ἀμαλίας, Ἰούλιος 1974, Πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Σεπτέμβριος 2016
16.    Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ἀνοίγουμε τὸ φάκελο τῆς Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β', πῶς φτάσαμε στὸν Ἀττίλα, 1968 – 1974, Ἡ τελευταία εὐκαιρία καὶ ἡ προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017
17.    Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ἀποκαλύπτουμε τὴν "Ἀντίσταση" 1967-1973, Ἀπὸ τοὺς "νεοαντιστασιακοὺς" στὴ "γενιὰ" τοῦ Πολυτεχνείου, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017
18.    Χατζηδάκη Μάνου Ν., Τὰ «ΟΧΙ» τοῦ Γεωργίου Παπαδόπουλου, Ξενοκίνητη δικτατορία ἢ ἐθνικὸ καθεστώς;, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα Ἰούλιος 2018
 

____________________________________

1 Μυλωνᾶ – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ἐλευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Ἐκδόσεις Ἀρχύτας, Ἀθήνα 2019, σΕλ 18 

2 Το κίνημα τοῦ Ναυτικοῦ ἦταν μιὰ ἀπόπειρα κινήματος 56 ἀξιωματικῶν τοῦ Ναυτικοῦ, μὲ τὴν συνέργεια ὁρισμένων πολιτικῶν καὶ μὲ αἴτημα τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Βασιλέως, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐθελουσίως ἐγκαταλείψει τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1967. Τὸ σχέδιο ἐνεργείας τους ἐν συνόψει περιελάμβανε τὰ ἑξῆς: 

Στὶς 23 Μαίου 1973, οἱ μυημένοι Κυβερνῆτες θὰ εἰσήρχοντο στὸν Ναύσταθμο καὶ θὰ κατελάμβαναν τὰ Ἀντιτορπιλικὰ ΑΣΠΙΣ, ΣΦΕΝΔΟΝΗ, ΘΥΕΛΛΑ, ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ, ΒΕΛΟΣ, ΠΑΝΘΗΡ καὶ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ. Θὰ κινοῦνταν μὲ αὐτὰ νὰ καταλάβουν τὸ νησὶ τῆς Σύρου, ἀπ᾿ ὅπου θὰ ἔστελναν πρὸς τὸν Πρωθυπουργὸ τελεσίγραφο – διακήρυξη, τὸ ὁποῖο ταυτοχρόνως θὰ διαβίβαζαν στὰ ξένα πρακτορεῖα εἰδήσεων καὶ τὴν Πρεσβεία τῶν ΗΠΑ. Θὰ ἔδιδαν προθεσμία λήξεως τοῦ τελεσιγράφου καὶ μία ὥρα πρὶν τὴν λήξη θὰ ἔκαναν ἐπίδειξη δυνάμεως μὲ κατάπλου τῶν μονάδων στὸν Σαρωνικό. Ἂν τυχὸν οἱ ὅροι τους δὲν γίνονταν ἀποδεκτοί, θὰ προέβαιναν σὲ ἀποκλεισμὸ τῶν λιμανιῶν Πειραιῶς καὶ Θεσσαλονίκης καὶ κατάληψη καὶ ἄλλων νησιῶν. Κατόπιν, θὰ ἀπέκλειαν τὸ Ἀεροδρόμιο Ἑλληνικοῦ μὲ ἀπειλὴ βομβαρδισμοῦ του καὶ μπορεῖ νὰ βομβάρδιζαν τὰ Καμμένα Βοῦρλα. Ἐπίσης, θὰ ἀπειλοῦσαν μὲ βομβαρδισμὸ ἑνὸς Διυλιστηρίου ἢ Ἠλεκτρικοῦ Σταθμοῦ, ἢ τοῦ Πειραιῶς. 

Ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση, ὄντας ἐνήμερη γιὰ τὰ σχέδιά τους, τοὺς ἔπεισε νὰ ματαιώσουν ἀπὸ μόνοι τους τὸ κίνημα, ποὺ ἦταν προγραμματισμένο νὰ ἐκδηλωθῇ στὶς 21 μὲ 22 Μαΐου 1973. Πολλοὶ μυημένοι, ὅμως, δὲν ἔμαθαν γιὰ τὴν ματαίωση τοῦ κινήματος καὶ ἐνῶ πήγαιναν στὸ Ναύσταθμο νὰ καταλάβουν τὰ Ἀντιτορπιλικὰ σύμφωνα μὲ τὸ σχέδιο, ἐκεῖ συνελήφθησαν ἀστραπιαίως ἀπὸ ἄνδρες τῶν ΛΟΚ καὶ τῆς ΕΣΑ (Ἑλληνικῆς Στρατιωτικῆς Ἀστυνομίας). Τὸ κίνημα τὸ εἶχε υἱοθετήσει καὶ ἐγκρίνει ὁ αὐτεξόριστος στὴν Ρώμη Βασιλεὺς Κωνσταντῖνος, γεγονὸς ποὺ ὁδήγησε, μετὰ τὴν καταστολὴ τοῦ κινήματος, στὴν κατάργηση τοῦ βασιλικοῦ θεσμοῦ. Οἱ ἐπίδοξοι στασιαστὲς ἀμνηστεύθηκαν δύο μῆνες μετά. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου, Ἀποκαλύπτουμε τὴν "Ἀντίσταση" 1967-1973, Ἀπὸ τοὺς "νεοαντιστασιακοὺς" στὴ "γενιὰ" τοῦ Πολυτεχνείου, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ 50-51, 57-61). Τὰ σχόλια ἐπαφίενται στὸν ἀναγνώστη... 

3 Είναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Χανδρινὸς στὴν ἀναφορά του ἔγραφε μεταξὺ ἄλλων, καταρρίπτοντας τίς εἰς βάρος του συκοφαντίες: «Εἶναι ἀληθὲς καὶ οὐδεὶς δύναται νὰ τὸ ἀμφισβητήσει ὅτι οὐδέποτε ἀνεμίχθην εἰς ἀνατρεπτικὰς ἐνεργείας ἐναντίον οὐδενός. Κατόπιν αὐτοῦ, ἡ ἀντικατάστασίς μου εἰς τὴν εἰδικὴν αὐτὴν πτῆσιν μου, ἐπροξένησεν πικρίαν καὶ μοῦ ἐδημιούργησεν τὴν ἐντύπωσιν ὅτι δὲν τυγχάνω τῆς ἐμπιστοσύνης τῆς Διοικήσεως. 

Δεδομένου ὅτι ἀφ᾿ ἑνός, εἰς οὐδένα ἐπιτρέπω, ὁποιοσδήποτε καὶ ἐὰν εἶναι αὐτός, νὰ ἐνεργῆ, κατὰ ἀπαράδεκτον τρόπον πρὸς τὸ πρόσωπόν μου, ἔτι περισσότερον διότι παρ᾿ οὐδενὸς μοὶ γένοιτο κατὰ τὸ παρελθὸν οἱαδήποτε σύστασις ἢ καὶ παρατήρησις προφορικὴ ἢ ἔγγραφος, ἁπτομένη τῆς ἐμπιστοσύνης τῆς ὑπηρεσίας καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου πρὸς ἄρσιν τῶν 2 ἀναφερομένων λόγων, ὑποβάλλω τὴν παροῦσα καὶ παρακαλῶ ὅπως παραδοθῇ εἰς Α.Ν. ἵνα κληθῶ παρὰ τῆς ἁρμοδίας ὑπηρεσίας ἢ καὶ ἐφόσον κρίνεται τοῦτο ἀναγκαῖον, παρὰ αὐτοῦ τούτου τοῦ Ἀρχηγοῦ Ναυτικοῦ ἵνα μοὶ ἐπεξηγηθῇ πόθεν προέρχεται ἡ ἔλλειψις ἐμπιστοσύνης διὰ τὸ πρόσωπόν μου.» (Πηγή: Μυλωνᾶ – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ἐλευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Ἐκδόσεις Ἀρχύτας, Ἀθήνα 2019, σελ 79 – 80 καὶ Ἐλευθέριος Χανδρινός – Ἂ/Τ ΛΕΣΒΟΣ (L – 172), 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, 40 χρόνια, Ἀθήνα 2014, σελ 10 – 11) 

4 Τὸ Ἀρματαγωγὸ ΛΕΣΒΟΣ L-172 καθελκύστηκε τὸ 1942 καὶ ἐνετάχθη στὸ Ἑλληνικὸ Πολεμικὸ Ναυτικὸ τὸ 1960. Τὸ 1990 τὸ Λέσβος παροπλίσθηκε, ἐνῶ διελύθη καὶ ἐξεποιήθη κομμάτι – κομμάτι τὸ 1997. (Πηγή: Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 443 – 445) Τὰ σχόλια ἐπαφίενται στὸν ἀναγνώστη... 

5 Ὁ Μακάριος, πρὶν ἀποστείλει τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ στὸν Γκιζίκη, εἶχε δείξη ἀντίγραφά της στὸν πρώην Βασιλέα τῶν Ἑλλήνων Κωνσταντῖνο καὶ στὸν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ. (Πηγή: Βασιλεὺς Κωνσταντῖνος, Χωρίς τίτλο, τόμος Γ΄, Ἐκδόσεις Τὸ Βῆμα, 2015, σελ 125 – 127) 

6 Αξίζει νὰ σημειωθῇ ὅτι στὶς 1 Ἰουλίου 1974, ὁ Μακάριος εἶχε φροντίσει νὰ μειώση τὴν στρατιωτικὴ θητεία ἀπὸ 24 σὲ 14 μῆνες, ἀποδιοργανώνοντας πλήρως τὴν Ἐθνικὴ Φρουρά, καθὼς θὰ ἀπολύονταν ὅλοι ὅσοι εἶχαν συμπληρώσει 14 μῆνες καὶ θὰ ἀλλοιωνόταν ἡ σύνθεση τῶν Μονάδων τῆς Ἐθνικῆς Φρουρᾶς, οἱ ὁποῖες θὰ ἀποδεκατίζονταν καὶ θὰ ἀποδιοργανώνονταν, λόγῳ ἐλλείψεως ἱκανῶν ὁπλιτῶν γιὰ τὴν ἐπάνδρωση ὅλων τῶν προβλεπόμενων θέσεων ἀπὸ τὸν Πίνακα Ὀργανώσεως καὶ Ὑλικοῦ σὲ κάθε στρατιωτικὴ μονάδα, ἰδίως ἐν καιρῷ πολέμου. (Πηγή: Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 111 – 112) Αὐτὰ συνέβαιναν ἐνῶ ἡ ΚΥΠ τῆς Κύπρου εἶχε πληροφορίες ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἑτοιμάζονταν γιὰ εἰσβολὴ ἀπὸ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1974! (ὁ. π., σελ 110 – 111) 

7 Βλ. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ἀνοίγουμε τὸ φάκελο τῆς Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β', πῶς φτάσαμε στὸν Ἀττίλα, 1968 – 1974, Ἡ τελευταία εὐκαιρία καὶ ἡ προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ 178 – 179. Τὴν πληροφορία αὐτὴ τὴν δημοσίευσε ἡ ἔγκυρη βρετανικὴ ἐφημερίδα Daily Telegraph στὶς 13 Ἰουνίου 1978 καὶ οἱ Times τοῦ Λονδίνου στὶς 4 Δεκεμβρίου 1984, χωρὶς ποτὲ νὰ διαψευσθοῦν. 

8 Το Σεμινάριο τῆς Ρώμης εἶχε ὡς θέμα τὴν «διερεύνησι προοπτικῶν ἐπιλύσεως τοῦ Κυπριακοῦ Προβλήματος» καὶ διεξήχθη κατ᾿ ἐντολὴν τοῦ ἴδιου τοῦ Κίσσινγκερ ἀπὸ τὶς 19 ἕως τὶς 23 Νοεμβρίου 1973. Ὀργανωτής του ἦταν τὸ μυστηριῶδες «Κέντρο Μεσογειακῶν Σπουδῶν», ποὺ ἀποτελοῦσε Πανεπιστημιακὸ ὀργανισμό, ποὺ κατευθυνόταν ἀπὸ τὸ Συμβούλιο Ἐθνικῆς Ἀσφαλείας τῶν ΗΠΑ καὶ εἶχε ἀσαφεῖς δεσμοὺς μὲ τὴν CIA. Ἐκεῖ οὐσιαστικῶς, ἀπεφασίσθη ἡ διχοτόμηση τῆς Κύπρου καὶ ἡ μὴ παρέμβαση τῶν ΗΠΑ, σὲ περίπτωση τουρκικῆς εἰσβολῆς στὴν νῆσο. Στὸ Σεμινάριο τῆς Ρώμης συμμετεῖχε καὶ ὁ Εὐάγγελος Ἀβέρωφ – Τοσίτσας, ὁ ὁποῖος ἔσπευσε στὸ Παρίσι γιὰ νὰ ἐνημερώση τὸν Καραμανλῆ γιὰ τὶς ἀποφάσεις. (Πηγή: Ἰγνατίου Μιχάλη, Βενιζέλου Κώστα, Τὰ μυστικὰ ἀρχεῖα τοῦ Κίσινγκερ) Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι δύο ἡμέρες μετὰ τὴν διεξαγωγὴ τοῦ Σεμιναρίου, ὁ Πρόεδρος τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας Γεώργιος Παπαδόπουλος καὶ ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση τοῦ Σπύρου Μαρκεζίνη ἀνετράπησαν ἀπὸ τὸν ταξίαρχο Δημήτριο Ἰωαννίδη, ὁ ὁποῖος ἦταν σὲ ἐπαφὴ μὲ τὰ κλιμάκια τῆς CIA ἀλλὰ καὶ τῆς Mossad. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου Ν., Τὰ «ΟΧΙ» τοῦ Γεωργίου Παπαδόπουλου, Ξενοκίνητη δικτατορία ἢ ἐθνικὸ καθεστώς;, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα Ἰούλιος 2018, σελ 170 – 172).

 
Ἂς μὴν ξεχνοῦμε ὅτι, τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1973, ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος εἶχε ξεκαθαρίσει στοὺς Ἀμερικανοὺς ὅτι θὰ ἦταν ἀντίθετος σὲ ὁποιαδήποτε λύση διχοτομήσεως τῆς Κύπρου, λέγοντάς τους: «Ὅσο κάθομαι ἐγὼ σὲ αὐτὴν τὴν καρέκλα, ἡ Κύπρος θὰ παραμείνη ἑνιαία καὶ ἀδιαίρετος.» (Βλ. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ἀνοίγουμε τὸ φάκελο τῆς Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β', πῶς φτάσαμε στὸν Ἀττίλα, 1968 – 1974, Ἡ τελευταία εὐκαιρία καὶ ἡ προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ 97) Ἐπίσης, ἦταν ἀντίθετος μὲ ὁποιαδήποτε λύση ὁμοσπονδιοποιήσεως τῆς Κύπρου. (βλ. Μαρκεζίνη Σπύρου, Ἀναμνήσεις 1972 – 1974, ἰδιωτικὴ ἔκδοσις, σ[ελ 25) 

9 Καθεστὼς τῆς 25ης Νοεμβρίου: Τὸ καθεστὼς στὴν Ἑλλάδα, ποὺ ἐπεβλήθη, μετὰ τὴν ἀνατροπὴ τοῦ Προέδρου Γεωργίου Παπαδόπουλου ἀπὸ τὸν ταξίαρχο Δημήτριο Ἰωαννίδη. Δὲν ἀποτελεῖ συνέχεια τοῦ καθεστῶτος τῆς 21ης Ἀπριλίου, μὲ τὴν πρόφαση ὅτι ὁ Ἰωαννίδης ὑπῆρξε τέκνο του. Ὅλοι οἱ πρωτεργάτες τῆς 21ης Ἀπριλίου κάνουν τὸν διαχωρισμὸ (βλπ. Παττακοῦ Στυλιανοῦ, Ἡμέραι καὶ Ἔργα, Μακαρέζου Νικολάου, Ἡ οἰκονομία τῆς Ἑλλάδος κ.λπ.) ἀλλὰ καὶ οἱ ἴδιοι οἱ πρωταίτιοι τῆς 25ης Νοεμβρίου, τὴν διαχωρίζουν ἀπὸ τὴν 21η Ἀπριλίου (βλπ. Ἀνδρουτσοπούλου Ἀδαμαντίου, Ἡ μαρτυρία ἑνὸς Πρωθυπουργοῦ, Μπονάνου Γρηγορίου, Ἡ Ἀλήθεια, Ἀραπάκη Πέτρου, Τὸ τέλος τῆς σιωπῆς κ.λπ.) Τὸ καθεστὼς τῆς 25ης Νοεμβρίου ἀποτελεῖ ἄρνηση τῆς 21ης Ἀπριλίου, τῆς ὁποίας ἐκθεμελίωσε τὸ ἔργο σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς καὶ ἐδίωκε τὰ στελέχη της. ἀλλιώς, θὰ ἔπρεπε καὶ ἡ δικτατορία τοῦ Πάγκαλου τὸ 1925 νὰ θεωρεῖται συνέχεια τοῦ κινήματος τοῦ 1922, ἐπειδὴ ὑπῆρξε τέκνο του! 

10 Βλ. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ἀνοίγουμε τὸ φάκελο τῆς Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β', πῶς φτάσαμε στὸν Ἀττίλα, 1968 – 1974, Ἡ τελευταία εὐκαιρία καὶ ἡ προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ 178 – 179. 

11 Ὁ Μπονάνος γράφει σχετικῶς: «Ὁ Γκιζίκης ἁπλῶς ἤκουε. Παρέμενεν ἄφωνος, δὲν ἐλάμβανε ποτὲ θέσιν καὶ οὐσιαστικῶς, ἦτο ὡς νὰ μὴν ὑπῆρχε... Ὁ Ἰωαννίδης ἤθελε τὸν Γκιζίκην. Ἦσαν συνδεδεμένοι, ὁ Γκιζίκης υἱοθετοῦσε ὅσα αὐτὸς ἤθελε καὶ περιορίζετο εἰς τὸ νὰ ἀσκῇ τύποις τὰ καθήκοντα τοῦ Ἀρχηγοῦ τοῦ Κράτους». (Πηγή: Μπονάνου Γρηγορίου, Ἡ Ἀλήθεια, ἰδιωτικὴ ἔκδοσις, Ἀθῆναι 1987, σελ 164) 

12 Ὁ Δημήτριος Ἰωαννίδης, ἂν καὶ πραγματικὸς ἀρχηγὸς τοῦ καθεστῶτος, δὲν ἀνέλαβε καμία κυβερνητικὴ θέση ἀλλὰ κυβερνοῦσε ἀπὸ τὸ παρασκήνιο, κινῶντας ἀθέατος Πρόεδρο, Πρωθυπουργὸ καὶ Ἡγεσία τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων. 

13 Ὁ Μπονάνος γράφει σχετικῶς: «Πολλάκις ὁ Ἰωαννίδης μὲ διαβεβαίωσεν ὅτι οἱ Τοῦρκοι δὲν πρόκειται νὰ ἀναμειχθοῦν διότι καὶ οἱ Ἀμερικανοὶ εἶναι ὑπὲρ τῆς ἀνατροπῆς τοῦ Μακαρίου καὶ θὰ σταθοῦν δίπλα μας εἰς πᾶσαν περίπτωσιν». (Πηγή: Μπονάνου Γρηγορίου, Ἡ Ἀλήθεια, ἰδιωτικὴ ἔκδοσις, Ἀθῆναι 1987, σελ 216) 

14 Ὁ Ἰωαννίδης καὶ ὁ Μπονάνος εἶχαν φροντίσει νὰ ἀντικαταστήσουν τὸν Α/ΓΕΕΦ ἀντιστράτηγο Γεώργιο Ντενίση μὲ τὸν Ταξίαρχο Μιχαὴλ Γεωργίτση, ὁ ὁποῖος ἐστερεῖτο παντελῶς σθένους καὶ ἡγετικῆς προσωπικότητας. Στὴν ἐκδήλωση τοῦ πραξικοπήματος ὑποσκελίστηκε ἀπὸ τὸν Δ.Δ.Κ.Κ. Συνταγματάρχη Κομπόκη. Ὅταν ἐξεδηλώθη ἡ τουρκικὴ εἰσβολή, ὁ Γεωργίτσης δὲν ἀνέπτυξε καμία πρωτοβουλία καὶ ζητοῦσε ἀπεγνωσμένα ὁδηγίες ἀπὸ τὸ Ἀρχηγεῖο τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων τῆς Ἑλλάδος! (Πηγή: Βλ. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Ἀνοίγουμε τὸ φάκελο τῆς Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Β', πὼς φτάσαμε στὸν Ἀττίλα, 1968 – 1974, Ἡ τελευταία εὐκαιρία καὶ ἡ προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ 190 – 191 καὶ Μπονάνου Γρηγορίου, Ἡ Ἀλήθεια, ἰδιωτικὴ ἔκδοσις, Ἀθῆναι 1987, σελ 247) Ὁ Μπονάνος γράφει: «...ὁ Ἀρχηγὸς τῆς Ἐθνικῆς Φρουρᾶς, εἶχεν ἀπωλέσει τον ἐλέγχον τῆς καταστάσεως καὶ τοῦ ἑαυτοῦ του». (ὁ. π., σελ. 273). 

15 Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 120 – 121, 129 – 131.

 
16 Μυλωνᾶ – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ἐλευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Ἐκδόσεις Ἀρχύτας, Ἀθήνα 2019 , σελ 93 

17 Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 145 – 156 

18 Η ἱστορικὴ ἐρευνήτρια Φανούλα Ἀργυροῦ γράφει σχετικῶς: «Τὸ ἀεροπλανοφόρο τοῦ Βρετανικοῦ Βασιλικοῦ Ναυτικοῦ HMSHERMES, τὸ ὁποῖο στὰ ἀνοικτά τῆς Κερύνειας μετέφερε βρετανοὺς ὑπηκόους, μετὰ τὴν πρώτη τουρκικὴ εἰσβολή, εἶχε προειδοποιηθῇ γιὰ ἐπιχειρήσεις ἀνοικτὰ τῆς Κύπρου, στὶς 22:15 τῆς 16ης Ἰουλίου 1974! Προτοῦ ἀκόμα φθάσουν στὸ Λονδῖνο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος καὶ ὁ σφαγέας Ἐτσεβίτ... Ἡ Χούντα ἰσχυριζόταν ὅτι ὑπῆρξε συμπαιγνία μεταξὺ Λονδίνου καὶ Ἄγκυρας. Ἡ συμπαιγνία αὐτὴ τεκμηριώθηκε πλήρως ἀπὸ τὰ ἤδη ἀποδεσμευθέντα βρετανικὰ ἔγγραφα, στὸ Βρετανικὸ Ἐθνικὸ Ἀρχεῖο, μὲ ἐπισφράγισμα τὴν ἐπιβεβαίωση/ ὁμολογία τοῦ τότε Ὑπ. Ἐξωτερικῶν καὶ Κοινοπολιτείας, James Callaghan, στὴ Μεικτὴ Κοινοβουλευτικὴ Ἐπιτροπὴ ἀρχὲς τοῦ 1976, ὅτι ὄντως συμφώνησαν στὴν τουρκικὴ εἰσβολὴ γιὰ ἀλλαγή τοῦ στάτους κβό, ἐφόσον τὸ Σύνταγμα τοῦ 1960 εἶχε καταρρεύσει... 

Ἑπομένως ὅταν ἡ χούντα ἰσχυριζόταν στὶς 20 Ἰουλίου 1974 ὅτι ὑπῆρξε συμπαιγνία μεταξὺ Λονδίνου καὶ Ἄγκυρας εἶχε δίκαιο, δίχως βέβαια νὰ ἐλαφρύνη αὐτὸ τὴ δική της θέση στὰ γεγονότα... Βρετανικὰ πλοῖα εἶχαν σχηματίσει τότε κλοιὸ πέριξ τῆς Κύπρου, ὄχι γιὰ νὰ σταματήσουν τὴν τουρκικὴ εἰσβολή, ἀλλὰ τοὐναντίον γιὰ νὰ ἐμποδίσουν ὁποιαδήποτε ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ εἰς βοήθεια τῆς Κύπρου, γιὰ νὰ ἀφεθῇ τότε ἡ Τουρκία νὰ ἐκτελέση τὸ κακούργημά της. Ὅπως εἶχαν ὑποσχεθεῖ στὸν Τοῦρκο πρωθυπουργὸ Μπ. Ἐτσεβὶτ στὶς 17 Ἰουλίου 1974 στὸ 10 Downing Street. Ὅταν τοῦ ὑποσχέθηκαν νὰ ἐμποδίσουν ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ πρὸς Κύπρο καὶ ὁ ἴδιος νὰ μὴν ἐνοχλήση τὶς βρετανικὲς βάσεις, ὑπολόγιζαν σὲ 48 ὧρες θὰ κατόρθωνε τὸν στόχο του...» (Πηγή: Ἀργυροῦ Φανούλας - Βαθιὲς οἱ μαρτυρίες τῆς συνωμοσίας τῆς Βρετανίας – Ἐφημερίδα Σημερινὴ / https://simerini.sigmalive.com/article/2022/7/25/bathies-oi-marturies-tes-sunomosias-tes-bretanias/)
 

19 Ἀργυροῦ Φανούλας – Τὰ γεγονότα τοῦ μαύρου καλοκαιριοῦ τοῦ 74' μέσα ἀπὸ βρετανικὰ καὶ ἀμερικανικὰ ἔγγραφα – Ἐφημερίδα Ἡ Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς / https://simerini.sigmalive.com/article/2023/7/24/ta-gegonota-tou-maurou-kalokairiou-tou-74-mesa-apo-bretanika-kai-amerikanika-eggraphab9f0b6c0-74db-4e69-9de8-54750a11d556/ 

20 Η τουρκοκυπριακὴ ὀργάνωση TurkMukavemetTeskilati (Τ.Μ.Τ.) (Τουρκικὴ Ἀντιστασιακὴ Ὀργάνωση) ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸν Διοικητικὸ Ὑπάλληλο τοῦ Τουρκικοῦ Προξενείου στὴν Λευκωσία Μουσταφὰ Κεμὰλ Τανρίσεβντι καὶ τὸν Ταγματάρχη τοῦ Τουρκικοῦ στρατοῦ Ἰσμαὴλ Τάνσου στὶς 15 Νοεμβρίου 1957. Ὁ ἐξοπλισμός, ἡ διοίκηση, ἡ ὀργάνωση, ἡ ἐντατικὴ ἐκπαίδευση, ἡ χρηματοδότηση καὶ ἡ κάλυψη τῆς ὀργανώσεως αὐτῆς προήρχετο ἐξ ὁλοκλήρου ἀπὸ τὴν Τουρκία. Τὸ 1974, ἡ Τ.Μ.Τ. διέθετε ὀκτὼ συντάγματα, ἀποτελούμενα ἀπὸ εἴκοσι ἑπτὰ Τάγματα, συνολικῆς δυνάμεως 13.500 ἄριστα ἐξοπλισμένων τουρκοκυπρίων ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν μέχρι καὶ φορητὰ ρουκετοβόλα M-72 LAW ἀμερικανικῆς προελεύσεως. (Πηγή: Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 374, 376) 

21 12 ἀπὸ τὴν Ἀττάλεια, 8 ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα καὶ 8 ἀπὸ τὸ Ἐσκὶ Σεχίρ. 

22 Ὁ Ἐλευθέριος Χανδρινὸς ἐπέλεξε αὐτὴν τὴν πορεία, ὥστε νὰ ἀποφύγη συναντήσεις μὲ ἐχθρικὲς καὶ «συμμαχικὲς» δυνάμεις. Παρ᾿ ὅλα αὐτά, στὶς 21 Ἰουλίου, ὀγδόντα περίπου μίλια νοτιοδυτικῶς τῆς Πάφου, ἐντόπισε ἀμερικανικὴ δύναμη κρούσεως, ἀποτελούμενη ἀπὸ ἀεροπλανοφόρο, δύο ἀντιτορπιλικὰ καὶ ἕνα βοηθητικό. Δύο τρεῖς φορὲς πέρασε κοντὰ στὸ ΛΕΣΒΟΣ ἕνα ἀμερικανικὸ ἀναγνωριστικὸ ἀεροσκάφος τύπου ORION. Αὐτὴ ὅμως ἡ συνάντηση δὲν εἶχε συνέπειες γιὰ τὸ ΛΕΣΒΟΣ καὶ τὸ πλήρωμά του. (Πηγή: Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 183 – 184)

 
23 Δημητριάδη Κωνσταντίνου, Κύπρος 1974, ἡ μεγάλη προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, Δ' ἔκδοση πλήρης (Α' ἔκδοση: 2011, Β' ἔκδοση: 2012, Γ' ἔκδοση: 2015 (ἐμπλουτισμένη), Εἰδικὴ Ἔκδοση: 2016 (ἐφ. «Δημοκρατία»)), σελ 389. Γιὰ τὶς ἐπαφὲς τοῦ Ἀραπάκη μὲ τοὺς Ἀμερικανοὺς βλ. Ἀραπάκη Πέτρου, Τὸ τέλος τῆς σιωπῆς, Ἐκδόσεις Λιβάνη, Ἀθήνα 2000, σελ 252 – 262. Ὁ τότε πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος Ἀδαμάντιος Ἀνδρουτσόπουλος γράφει χαρακτηριστικῶς: «Οἱ Ἀρχηγοὶ τῶν Ἐπιτελείων δὲν ἐξετέλεσαν τὰς διαταγὰς τῆς ἐπιθέσεως, ἀλλὰ συνεμορφώθησαν πρὸς τὰς ἐκκλήσεις τῶν Σίσκο καὶ Τάσκα καὶ ἰδίως τοῦ δευτέρου, μετὰ τῶν ὁποίων ἦλθον εἰς ἐπαφὴν διὰ τῆς CIA». Ἀνδρουτσόπουλου Ἀδαμαντίου, Ἡ μαρτυρία ἑνὸς Πρωθυπουργοῦ, Ἀθῆναι 1993, σελ 330 

24 Ὁ Πέτρος Ἀραπάκης (Καλλιθέα Ἀττικῆς 1923 – 2007) σπούδασε στὴν Σχολὴ Ναυτικῶν Δοκίμων, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀπεφοίτησε ὡς Σημαιοφόρος τὸ 1944. Ὑπηρέτησε σὲ διάφορα πλοῖα, φτάνοντας στὸν βαθμό τοῦ Ἀντιναυάρχου τὸν Ἰούλιο τοῦ 1973. Μετὰ τὸ Κίνημα τοῦ Ναυτικοῦ, τοποθετήθηκε ὡς Ἀρχηγὸς ΓΕΝ. (Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Α' τόμος, Α – Ι, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011, σελ 126)
Στὶς 22 Νοεμβρίου 1973, ἐνῶ ὁ τότε Πρόεδρος τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας Γεώργιος Παπαδόπουλος καὶ ὁ τότε πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος Σπύρος Μαρκεζίνης, ἀπέρριψαν τὸ αἴτημα γιὰ χρήση τῶν βάσεων, οἱ Ἀμερικανοὶ κατόπιν παραχωρήσεως τοῦ Ἀραπάκη χρησιμοποίησαν τὴν βάση τῆς Σούδας! 

Ὁ ἴδιος ὁ Ἀραπάκης μὲ περισσὸ θράσος ὁμολογεῖ: 

«Τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1973, ἔλαβα μέρος στὸ Τρίτο Διεθνὲς Συμπόσιο Θαλάσσιας ἰσχύος (3rd International Seapower Symposium), στὸ Νιοῦπορτ Ρὸντ Ἄϊλαντ... Στὶς ἐργασίες ἔλαβε μέρος... καὶ ὁ CNO (ἀρχηγὸς τοῦ Ναυτικοῦ τῶν ΗΠΑ) ναύαρχος Ζούμγουολτ, τὸν ὁποῖο γνώριζα ἀπὸ τὶς ἐπισκέψεις του στὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ἰταλία. Ὁ Ζούμγουολτ -ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὶς συζητήσεις ποὺ εἴχαμε στὰ πλαίσια τοῦ προγράμματος- ζήτησε ἰδιαιτέρως νὰ συζητήσουμε ἕνα σοβαρὸ θέμα. Ἦταν φανερὸ ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ τὴ χρησιμοποίηση τῆς βάσης τῆς Σούδας ἀπὸ τὸ ἀμερικανικὸ Ναυτικό, τὸν 6ο Στόλο, μετὰ τὶς πρόσφατες δηλώσεις ἀπὸ ἑλληνικῆς πλευρᾶς περὶ τοῦ ἀντιθέτου. Μᾶς διέθεσαν μία αἴθουσα γιὰ τὴν συνάντηση αὐτή, ὁ Ζούμγουολτ μὲ τὸν γραμματέα του κι ἐγὼ μόνος μου. Μὲ διακατεῖχαν πολλὲς σκέψεις. Κυρίως μὲ ἀπασχόλησε ἡ ἀπαγορευτικὴ ἀπόφαση, τὴν ὁποία εἶχε λάβει ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση χωρὶς νὰ συμβουλευτῇ ὁποιονδήποτε ἁρμόδιο, κυρίως τὸν ἀρχηγὸ τοῦ Ναυτικοῦ (sic)... 

Τὸ γεγονὸς αὐτὸ μὲ εἶχε βάλει σὲ σκέψεις πρωταρχικά, γιατί πίστευα ὅτι ἔπρεπε οἱ ὑφιστάμενες συμφωνίες νὰ εἶναι σεβαστές, ὅ,τι ἀπαιτοῦμε κι ἐμεῖς ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Τὸ σοβαρότερο, όμως, ὅλων δὲν εἶναι γνωστό, ὅτι δηλαδὴ τὸ τεράστιο ἀμερικανικὸ ὁπλοστάσιο ποὺ ἦταν ἀποθηκευμένο στὴ Σούδα, βρισκόταν στὰ χέρια τοῦ ἑλληνικοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ... Οἱ σκέψεις αὐτὲς μὲ ὤθησαν νὰ ἀναλάβω τὴν εὐθύνη μιᾶς ἐνέργειας ἀντίθετης πρὸς τὴν ἀπόφαση τῆς κυβέρνησης. Ὅταν ἄρχισε ἡ συζήτηση, ὁ Ζούμγουολτ μοῦ παρουσίασε τὶς ἀνησυχίες τῆς ἀμερικανικῆς κυβέρνησης... Ἀναγκάστηκα τότε νὰ τοῦ πῶ ὅτι ἀδίκως ἀνησυχοῦν... Τὸν διαβεβαίωσα μάλιστα ὅτι μποροῦσε νὰ ἐξακολουθήση νὰ χρησιμοποιῇ τὴν βάση τῆς Σούδας, τὴν ὁποία ἔπρεπε νὰ ἐξοπλίση ὅσο μποροῦσε περισσότερο, πρᾶγμα ποὺ ἔγινε». (Ἀραπάκη Πέτρου, Τὸ τέλος τῆς σιωπῆς, Ἐκδόσεις Λιβάνη, Ἀθήνα 2000, σελ 93 – 95) Τὰ σχόλια ἐπαφίενται στὸν ἀναγνώστη. 

25 Δημητριάδη Κωνσταντίνου, Κύπρος 1974, ἡ μεγάλη προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, Δ' ἔκδοση πλήρης (Α' ἔκδοση: 2011, Β' ἔκδοση: 2012, Γ' ἔκδοση: 2015 (ἐμπλουτισμένη), Εἰδικὴ Ἔκδοση: 2016 (ἐφ. «Δημοκρατία»)), σελ 270 – 271, 385 

26 ὅ. π., σελ 297 

27 ὅ. π. σελ 273 

28 ὅ. π., σελ 291 

29 Ὁ Ἀραπάκης, ἰδίως, πρέπει νὰ ἦταν σὲ συνεχῆ ἐπαφῆ τόσο μὲ τὸν Καραμανλῆ, ὅσο καὶ μὲ τὸν Ἀβέρωφ, ὅπως φαίνεται ἀπὸ διάφορα περιστατικὰ ποὺ ἀναφέρει ὁ Μπονάνος. (ὁ. π., σελ 291, 298) 

30 Ὁ Μπονάνος γράφει χαρακτηριστικῶς: «Ἕνα περίεργο δίκτυο ἐπαφῶν, διασυνδέσεων, συζητήσεων καὶ ἀνταλλαγῆς τηλεφωνημάτων, ἐδῶ καὶ στὸ ἐξωτερικόν, ἐλειτούργει γύρω μου» (ὅ. π., σελ 298) 

31 ὅ. π., σελ 298. Σχετικῶς μὲ τὸν ρόλο τῶν Ἀμερικανῶν στὴν ἐπάνοδο τοῦ Καραμανλῆ, ὁ μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης σὲ Ὁμιλία στὸ REX γιὰ τὴ Σπίθα, στὶς 17 Ἰανουαρίου 2011, ἀνέφερε τὰ ἑξῆς: «Ἐγὼ ὁ ἴδιος ὁμολογῶ ὅτι συνεργάστηκα γιὰ τὴ λύση Καραμανλῆ, ἀναγνωρίζοντας τὴ δύναμη τῆς ἐξάρτησής μας ἀπὸ τοὺς Ἀμερικανοὺς καὶ προβαίνοντας ἐν γνώσει μου σὲ συμβιβασμό. Καὶ ἐπειδὴ οἱ ὑπεύθυνοι ἀξιωματοῦχοι τῶν ΗΠΑ, εἰδικὰ μετὰ τὸ Πολυτεχνεῖο, ἔψαχναν καὶ αὐτοὶ τρόπους γιὰ νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τοὺς στρατιωτικοὺς καὶ συμφωνοῦσαν μαζί μου γιὰ τὴ λύση Καραμανλῆ, μὲ κάλεσαν στὴν Οὐάσιγκτον τὸν Ἰούνιο τοῦ 1974 νὰ μεσολαβήσω, προκειμένου νὰ δεχθῇ ὁ Καραμανλῆς νὰ ἀναλάβη αὐτὸν τὸν ρόλο». (βλ. Ἀργυροῦ Φανούλας – «Καὶ ὁ Μακάριος συμφωνοῦσε μὲ τὸ «Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν». Ἐφημερίδα Ἡ Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς /https://simerini.sigmalive.com/article/2014/3/25/kai-o-makarios-sumphonouse-me-to-e-kupros-keitai-makran/) Τὰ σχόλια ἐπαφίενται στὸν ἀναγνώστη... 

32 Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Μάρντερ εἶχε πεῖ στὸν Μπονάνο: «Πρέπει νὰ εἶσθε ἱκανοποιημένος διότι ἦτο καιρὸς νὰ γίνει αὐτὴ ἡ μεταβολή.» (ὅ. π.) 

33 Στὴν πραγματικότητα, τὸ ἐπονομαζόμενο καθεστὼς τῆς Μεταπολιτεύσεως ὑπῆρξε νομικὴ συνέχεια τοῦ καθεστῶτος τῆς 25ης Νοεμβρίου γιὰ τοὺς ἑξῆς λόγους: Ἀρχικῶς, ὁ ἴδιος ὁ Καραμανλῆς ὁρκίσθηκε στὸ Σύνταγμα τοῦ 1973 καὶ ὑπέγραψε στὸ Φ.Ε.Κ. ποὺ ὡς ἔμβλημα εἶχε τὸν «ἀναγεννώμενο ἐκ τῆς τέφρας τοῦ φοίνικα». Ἐπίσης, ὁ Πρόεδρος τῆς 25ης Νοεμβρίου Φαίδων Γκιζίκης συνέχισε νὰ εἶναι καὶ Πρόεδρος τῆς Μεταπολιτεύσεως μέχρι τὶς 19 Δεκεμβρίου 1974. Μάλιστα, ἔλαβε εὐχαριστήρια ἐπιστολὴ τοῦ Καραμανλῆ γιὰ τίς... «εἰς τὸ Ἔθνος πολυτίμους πράγματι ὑπηρεσίας» καὶ ἀπελάμβανε ἰσοβίως συντάξεως καὶ κρατικοῦ αὐτοκινήτου ὡς πρώην Πρόεδρος. Ἡ ἡγεσία τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων τοῦ Ἰωαννίδη, συνέχισε νὰ εἶναι καὶ ἡγεσία τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων τοῦ Καραμανλῆ. (Μαρκεζίνη Σπύρου, Σύγχρονη Πολιτικὴ Ἱστορία τῆς Ἑλλάδος, Τόμος Γ', σελ. 243 – 244, 251 – 252 καὶ Χατζηδάκη Μάνου Ν., Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, τὰ ἄγνωστα παρασκήνια 1955 – 1975, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2016) 

34 Ὁ Γεώργιος Μαῦρος θεωρεῖτο διάδοχος τοῦ Γεωργίου Παπανδρέου στὴν Ἕνωση Κέντρου. Ἦταν αὐτὸς ποὺ τὴν παραμονὴ τῆς εἰσβολῆς δήλωνε στὸ Β.Β.C. ὅτι «αἱ ἐγγυήτριαι δυνάμεις ὀφείλουν νὰ ἐπέμβουν διὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς νομιμότητος ἐν Κύπρῳ»! 

35 Στ᾿ ἀλήθεια, ἕνα ὑπερήφανο Ἔθνος ὅταν ὑφίσταται ἀναιτίως τὴν βία, δὲν πρέπει νὰ προσφύγη καὶ αὐτὸ στὴν βία; Ἡ ἀπάντηση στὴν δολιότητα θὰ ἦταν καὶ αὐτὴ δολιότητα; 

36 Σύμφωνα μὲ τὸν Σόλωνα Γρηγοριάδη, «κατὰ τὴν επταετία 1967 – 1974, ἔγιναν παραγγελίες πολεμικοῦ ὑλικοῦ ποὺ χρηματοδοτήθηκαν ἀπὸ τὸν δημόσιο προϋπολογισμό, ὕψους 3 δισεκατομμυρίων δολλαρίων ΗΠΑ περίπου. Οἱ κυριώτερες ἀπὸ τὶς παραγγελίες αὐτὲς ἦσαν: 

-    4 ὑποβρυχίων γερμανικῆς κατασκευῆς ἐκτοπίσματος 1.000 τόννων ἐν ἐπιφανείᾳ, ἀξίας 650 ἑκατ. δολλαρίων 

-    8 πυραυλακάτων γαλλικῆς κατασκευῆς ἐκτοπίσματος 250 τόννων ἀξίας 240 ἑκατ. δολλαρίων (οἱ 4 ἐτέθησαν σὲ ὑπηρεσία ἀπὸ τὸ 1973)

-    36 ἀεροπλάνων μαχητικῶν «Φάντομ 4» ἀμερικανικῆς κατασκευῆς ἀξίας 150 ἑκατ. δολλαρίων.

-    200 μέσων ἁρμάτων μάχης ΑΜΧ - 30 γαλλικῆς κατασκευῆς, ἀξίας 125 ἑκατ. δολλαρίων

-    40 ἀεροπλάνων μαχητικῶν «Μιρὰζ 3/F – 1», γαλλικῆς κατασκευῆς, ἀξίας 75 ἑκατ. δολλαρίων 

-    60 ἀεροπλάνων μαχητικῶν – βομβαρδιστικῶν «A – 7d/Κονσαίρ» καὶ 18 μεταφορικῶν ἀεροπλάνων «C – 130» ἀμερικανικῆς κατασκευῆς ἀξίας 400 ἑκατ. δολλαρίων» 

(Γρηγοριάδη Σόλωνος, Ἱστορία τῆς Δικτατορίας, τόμος τρίτος, Ἐκδόσεις Καπόπουλος, Ἀθῆναι 1975, σελ 322)

 
Ὡς ἐκ τούτου ἡ Ἑλλάδα διέθετε γιὰ πρώτη φορὰ πλέον τὸ 1973 - 1974 ὅλες τὶς προϋποθέσεις γιὰ νὰ συντρίψη τὸν ΑΤΤΙΛΑ καὶ νὰ κηρύξει τὴν Ἕνωση τῆς Κύπρου μὲ τὴν Ἑλλάδα, νὰ ἀντιμετωπίση ἐπιτυχῶς μία εὐρύτερη Ἑλληνοτουρκικὴ σύρραξη καὶ ἐπιπλέον νὰ «ἐκδικηθῇ» γιὰ τὴν Μικρασιατικὴ καταστροφή. 

37 Τὸ πρωτότυπο ἔγγραφο ἀναφέρει τὰ ἑξῆς: 15.8.1974 ὧρα Ἀμερικῆς 10.43 π.μ. "...Callahan to Kissinger: So what I have done, is to send back a message to him (Μαύρου), saying that it can't be done for a variety of reasons which I have outlined. One of the interesting ones is that when I saw Makarios this morning, I asked him what would be his view if we were asked to do such a thing and he said, but what would the troops do, if they got there. So I have been able to give our Ambassador instructions that Makarios sees no purpose in doing this. So I think we can regard that one as dead". Βλ. Ἀργυροῦ Φανούλας – «Καὶ ὁ Μακάριος συμφωνοῦσε μὲ τὸ «Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν». Ἐφημερίδα Ἡ Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς / https://simerini.sigmalive.com/article/2014/3/25/kai-o-makarios-sumphonouse-me-to-e-kupros-keitai-makran/ 

38 Ἀργυροῦ Φανούλας – «Καὶ ὁ Μακάριος συμφωνοῦσε μὲ τὸ «Ἡ Κύπρος κεῖται μακράν». Ἐφημερίδα Ἡ Σημερινὴ τῆς Κυριακῆς / https://simerini.sigmalive.com/article/2014/3/25/kai-o-makarios-sumphonouse-me-to-e-kupros-keitai-makran/ 

39 Ἀργυροπούλου Νικολάου, οἱ Ἔνοχοι, Ἐκδόσεις περιοδικοῦ «Ἐνδοχώρα», σελ 264 – 265. Συντάκτης τῆς Ἐκθέσεως Πολεμικῆς Δράσεως ἑνὸς Ἀξιωματικοῦ πρέπει νὰ εἶναι ὁ διοικητὴς τῆς Μονάδος κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ πολέμου, διότι μόνον αὐτὸς μπορεῖ νὰ ἔχει ἄμεση καὶ πλήρη γνώση καὶ ἄποψη γιὰ τὴν δράση κάθε ὑφισταμένου τοῦ Ἀξιωματικοῦ. (ὅ. π., σελ 264). 

40 ὅ. π., σελ 272 – 273 

41 Σύμφωνα μὲ τὸν Νικόλαο Ἀργυρόπουλο, ἐκείνη τὴν ἐποχή, ὁ Ὑπουργὸς Ἐθνικῆς Ἀμύνης εἶχε τὴν δυνατότητα νὰ χαρίση πειθαρχικὲς ποινές, ἐν ὄψει τῶν Χριστουγέννων καὶ τοῦ Πάσχα (ὅ. π., σελ 273) 

42 ὅ. π., σελ 273 

43 Ὁ Κωνσταντῖνος Στεφανάκης (Χανιὰ 1917 – Ἀθήνα 1992) ἦταν γιὸς τοῦ Γεωργίου Στεφανάκη καὶ τῆς Μαρίας Μητσοτάκη. Σπούδασε Νομικὴ στὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν, Κοινωνιολογία καὶ οἰκονομικὲς ἐπιστῆμες στὸ Πανεπιστήμιο Παρισίων. Ἄσκησε δικηγορία στὴν Ἀθήνα ἀπὸ τὸ 1941. Τὸ 1954, διετέλεσε πρόεδρος τοῦ Ἑλληνικοῦ Κέντρου Κοινωνιολογικῶν μελετῶν. Ἐξελέγη βουλευτὴς μὲ τὴν Ἕνωση Κέντρου στὶς ἐκλογὲς τοῦ 1964. Τὸ 1965, διετέλεσε Ὑπουργὸς Προεδρίας στὴν Κυβέρνηση Ἀθανασιάδη – Νόβα καὶ Ὑπουργὸς Δικαιοσύνης στὴν Κυβέρνηση Στεφανοπούλου τὴν περίοδο 1965 – 1966. Στὶς ἐκλογὲς τοῦ 1974, ἐξελέγη βουλευτὴς μὲ τὴν Νέα Δημοκρατία ἐνῶ παραλλήλως, διετέλεσε Ὑπουργὸς Δικαιοσύνης τῆς κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλῆ (1974 – 1977). Τὸ 1975, ὁ Κωνσταντῖνος Στεφανάκης ἔδωσε διαταγὴ νὰ πολτοποιηθοῦν τὰ ἀρχεῖα γιὰ τὰ ἐγκλήματα πολέμου. (Ἐκπομπή: Ἡ ὑπόθεση Μέρτεν Β' ΜΕΡΟΣ /

, 52:38′- 55:44′) 

Τὴν περίοδο 1978 – 1981, διετέλεσε διοικητὴς τῆς Ἐθνικῆς Κτηματικῆς Τράπεζας. 

(Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Γ' τόμος, Π – Ω, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011, σὲλ 399) 

Σχετικῶς μὲ τὴν ἐκ μητρὸς καταγωγὴ τοῦ Κωνσταντίνου Στεφανάκη, ἀξίζει νὰ ἀναφερθοῦν τὰ ἑξῆς: 

Στὰ τέλη τοῦ 18ου αἰῶνα, ζοῦσε στὸν Ταΰγετο τῆς Λακωνίας ἡ οἰκογένεια Ἀνδρεαδάκη. (Βλ. Ρωμανοῦ Γιώργου, Ὁ ἀνυπότακτος, ἡ ἀληθινὴ ἱστορία τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ, Ἐκδόσεις Λειμῶν, Ἀθήνα 2022, σελ 469, 471) Ἕνα μέλος τῆς οἰκογένειας, ὁ Νικόλαος, ἐμφανίζεται μὲ τὸ ἑβραϊκὸ ὄνομα Μωρὶς στὰ ἀρχεῖα μυστικῶν ὑπηρεσιῶν καθὼς καὶ στὴν ὑπογραφὴ ἑνὸς προικοσυμφώνου τοῦ 1864. (Βλ. ὅ. π., σελ 469 – 470) Τὸ ὄνομα Μωρὶς εἶναι τὸ ὑποκατάστατο τοῦ ὀνόματος Μωυσέως γιὰ τοὺς Ἑβραίους. Δίχως κανέναν λόγο – ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχαν Τοῦρκοι στὴν Μονεμβασιά – ἡ οἰκογένεια ἄλλαξε τὸ ἐπώνυμό της σὲ Μητσοτάκη. Δεδομένου ὅτι ἡ κατάληξη «ἄκης» στὰ ἑβραϊκὰ σημαίνει «γιός», τὸ ἐπώνυμο Μητσοτάκης φανέρωνε ἀπόγονο κάποιου Ἀλβανοῦ Μῆτσο (Βλ. Ρωμανοῦ Γιώργου, Ὁ ἀνυπότακτος, ἡ ἀληθινὴ ἱστορία τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ, Ἐκδόσεις Λειμῶν, Ἀθήνα 2022, σελ 470) 

Σύμφωνα μὲ τὸν ἱστορικὸ ἐρευνητὴ Γιῶργο Ρωμανὸ «οἱ Μητσοτάκηδες βρίσκονταν πάντοτε σὲ στενότατη ἐπαφὴ μὲ τὰ βρετανικὰ συμφέροντα, πρᾶγμα ποὺ ἀποδεικνύονταν διαχρονικὰ ἀπὸ τὶς πράξεις τους.» (ὅ. π., σελ 470) Ὁ ἀδελφὸς τοῦ Νικολάου – Μωρίς, Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης, ἀφοῦ μετέβη στὰ Χανιά, (βλ. ὅ. π., σελ 469) νυμφεύθηκε τὴν ἀδελφὴ τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου, Κατίγκω, μὲ τὴν ὁποία ἀπέκτησε ἑπτὰ παιδιά: τὴν Μαρία, τὸν Κυριάκο, τὸν Ἀριστομένη, τὸν Λύσανδρο, τὴν Στέλλα, τὸν Ἐλευθέριο καὶ τὸν Κωνσταντῖνο. Γιὸς τῆς Μαρίας Μητσοτάκη ἦταν ὁ Κωνσταντῖνος Στεφανάκης. Ἀξίζει νὰ λεχθῇ ὅτι ἡ ἐκ μητρὸς Ἑβραϊκὴ καταγωγὴ εἶχε καὶ ἔχει μεῖζον σημασία γιὰ τοὺς Ἑβραίους. 

Ὁ καθένας μπορεῖ νὰ ἐξάγη τὰ συμπεράσματά του... 

44 ὅ. π., σελ 266 – 267 

45 ὅ. π., σελ 263 

46 Δημητριάδη Κωνσταντίνου, Κύπρος 1974, ἡ μεγάλη προδοσία, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, Δ' ἔκδοση πλήρης (Α' ἔκδοση: 2011, Β' ἔκδοση: 2012, Γ' ἔκδοση: 2015 (ἐμπλουτισμένη), Εἰδικὴ Ἔκδοση: 2016 (ἐφ. «Δημοκρατία»)), σελ 257

 
47 Ὁ Νικόλαος Παππᾶς ἦταν μυημένος στὴν ἀπόπειρα κινήματος τοῦ Ναυτικοῦ τὸν Μάϊο τοῦ 1973. Μετὰ τὴν ματαίωση τοῦ κινήματος, ἐκεῖνος ἐνῶ συμμετεῖχε ὡς Κυβερνήτης του Ἀντιτορπιλικοῦ ΒΕΛΟΣ σὲ συμμαχικὴ ἄσκηση τοῦ ΝΑΤΟ, ἀπέσπασε τὸ ἀντιτορπιλικὸ καὶ ἐγκατέλειψε τὰ ἑλληνικὰ χωρικὰ ὕδατα, πλέοντας πρὸς τὴν Ἰταλία. Φθάνοντας στὸ Φιουμιτσίνο τῆς Ἰταλίας, ἐγκατέλειψε τὸ ἀντιτορπιλικὸ στὶς Ἰταλικὲς ἀρχές, ἀπὸ τὶς ὁποῖες καὶ ἔλαβε πολιτικὸ ἄσυλο. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου, Ἀποκαλύπτουμε τὴν "Ἀντίσταση" 1967-1973, Ἀπὸ τοὺς "νεοαντιστασιακοὺς" στὴ "γενιὰ" τοῦ Πολυτεχνείου, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σὲλ 62 – 65). Στὴν Μεταπολίτευση, ὁ Νίκος Παππᾶς, γι αὐτή του τὴν πράξη, προεβλήθη ὡς πρότυπο ἀντιστασιακοῦ, τοποθετήθηκε ὡς ΑΚΑΜ (Ἀκόλουθος Ἀμύνης) στὴν Ἀγγλία (1976 – 1979), Ἀρχηγὸς ΓΕΝ (1982 – 1986), προήχθη σὲ Ναύαρχο καὶ διετέλεσε Ὑπουργὸς Ἐμπορικῆς Ναυτιλίας (1989 – 1990). 

48 Μυλωνᾶ – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ἐλευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Ἐκδόσεις Ἀρχύτας, Ἀθήνα 2019, σελ 188 

49 ὅ. π., σελ 190 

50 ὅ. π., σελ 199 

51 Χανδρινοῦ Ἀμαλίας, Ἰούλιος 1974, Πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Σεπτέμβριος 2016, σελ 157 

52 Μυλωνᾶ – Γρεβενιώτη Νικόλα, Ἐλευθέριος Χανδρινός, πορεία τιμῆς καὶ τιμωρίας, Ἐκδόσεις Ἀρχύτας, Ἀθήνα 2019, σελ 208 

https://ethnegersis.blogspot.com/