Ιστορίες χρεοκοπίας 70 χωρών σε 200 χρόνια

Τα ελληνικά «συμπτώματα» και οι προειδοποιήσεις σε ΗΠΑ - Βρετανία του Αμερικανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών

Του ΛΕΩΝΙΔΑ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

Τα υψηλά χρέη οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη χρεοκοπία. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει μελέτη του Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών των ΗΠΑ (ΝΒΕR) και ύστερα από αυτή τη διαπίστωση, χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Βρετανία θα πρέπει να νιώθουν άβολα. Από την καταγραφή όλων των χρεοκοπιών σε 70 χώρες τους τελευταίους δύο αιώνες το συμπέρασμα είναι σαφές: καμία χώρα με υψηλό δημόσιο και εξωτερικό χρέος δεν απέφυγε την πτώχευση.

Με βάση τα ευρήματα της μελέτης και της καθηγήτριας Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, Κάρμεν Ρέινχαρτ, ο κίνδυνος πτώχευσης της Ελλάδας ήταν προδιαγεγραμμένος από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, καθώς είχε όλα τα «συμπτώματα»: απότομη αύξηση του δανεισμού του ιδιωτικού τομέα, πτώση των δημοσίων εσόδων, μεγάλη αύξηση του χρέους και των ελλειμμάτων. Το μόνο που έλλειπε ήταν το «σκάσιμο» κάποιας φούσκας, που ιστορικά οδηγεί στην «απόλυτη χρεοκοπία» όταν συνυπάρχουν τα παραπάνω. Και για κάποιους ήρθε. Ισως η πιστωτική κρίση (subprime) που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ το 2007 να ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρέινχαρτ, τα θεμέλια για μια πιθανή χρεοκοπία της Ελλάδας είχαν μπει από τη δεκαετία του 1980, όταν το δημόσιο χρέος από το 24% εκτινάχθηκε στο 80%. Δηλαδή, σε υψηλότερο επίπεδο από της Βρετανίας σήμερα, που απειλείται με δημοσιονομική κρίση.

Καταστροφικός συνδυασμός

Η Ρέινχαρτ μαζί με τον γνωστό οικονομολόγο Κένεθ Ρόγκοφ σε άλλη μελέτη του 2009 είχαν διαπιστώσει ότι απότομη μείωση των δημοσίων εσόδων που συνοδεύεται με αύξηση ελλειμμάτων και χρέους κατά 86% εντός τριετίας οδηγούν σε υποβαθμίσεις πιστοληπτικής ικανότητας και πολλές φορές στη χρεοκοπία. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ξεκινούν από το 1891 (πρώτη χρεοκοπία Αργεντινής) και φτάνουν μέχρι την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της Ινδονησίας το 1999 - 2000. Μία παρόμοια κρίση είχε προηγηθεί το 1931 στην Αυστρία, που οδηγήθηκε σε χρεοκοπία το 1932.

Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη της Ρέινχαρτ που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο, η πιο ισχυρή αιτία που οδηγεί ένα κράτος σε αδυναμία πληρωμών είναι το υψηλό χρέος. Ακολουθεί η κρίση στο τραπεζικό σύστημα, ενώ λιγότερες ήταν οι περιπτώσεις που ο υπερπληθωρισμός (άνω του 500%) οδήγησε σε πτώχευση.

Ενα ακόμη συμπέρασμα είναι ότι τα υψηλά χρέη του ιδιωτικού τομέα είναι αυτά που προηγούνται μιας τραπεζικής κρίσης, ενώ δεν συνδέονται άμεσα σε μεγάλο βαθμό με τη χρεοκοπία κρατών. Αποτελούν όμως πρόδρομα σημάδια. Μάλιστα, παρατηρείται ότι το χρέος στον ιδιωτικό τομέα κορυφώνεται όσο πλησιάζει η κρίση. Τα χρέη εξακολουθούν να αυξάνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ και μετά τη χρεοκοπία, επειδή μειώνεται το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Επίσης, μετά τη χρεοκοπία ή την κρίση, τα ιδιωτικά χρέη μετατρέπονται σε δημόσια. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980.

Ρέινχαρτ και Ρόγκοφ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το υψηλό χρέος του ιδιωτικού τομέα είναι πιο ευαίσθητο όταν σκάνε φούσκες. Επίσης, πρόδρομο σημάδι επερχόμενης κρίσης αποτελεί η ταυτόχρονη άνοδος του βραχυπρόθεσμου χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού), όπως συνέβη στο Μεξικό. Και τα πιο επικίνδυνα είναι τα αποκαλούμενα «κρυφά χρέη του ιδιωτικού τομέα». Είναι αυτά που δημιουργούνται με την παροχή κρατικών εγγυήσεων.

Βρετανία, ΗΠΑ, Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν σήμερα, η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια. Σήμερα, ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68% του ΑΕΠ, αλλά με έλλειμμα μεγαλύτερο του 11%. Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86% του ΑΕΠ, το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100% το 2011. Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία, με δημόσιο χρέος που αγγίζει το 200%.

Στην Ελλάδα, από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος υπερδιπλασιάστηκε, αφού από 141 δισ। ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα 273 δισ. ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι θα ξεπεράσει τα 296 δισ. ευρώ. Ετσι, το δημόσιο χρέος σήμερα ξεπερνάει το 100% και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο (περίπου 400 δισ. ευρώ), ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται κοντά στο 14%. Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο 107% του ΑΕΠ, όταν το 2005 ήταν στο 76,4% και το 2000 στο 43,3%.

πηγη:news.kathimerini.gr