Τα θύματα της Πομπηίας διηγούνται (ξανά) την ιστορία τους

Μία τετραμελής οικογένεια, τραγικές φιγούρες παγωμένες στον χρόνο από μία αρχαία θεομηνία; Ισως και όχι.

Μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε χθες στην επιστημονική επιθεώρηση Current Biology ανατρέπει τη σχεδόν παγιωμένη ερμηνεία μιας υποτιθέμενης οικογενειακής τραγωδίας στην Πομπηία μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Οι επιστήμονες ανέλυσαν αρχαίο DNA που εξήγαγαν από τα σκελετικά λείψανα, φιλοδοξώντας να προσδιορίσουν το φύλο, την καταγωγή και τις γενετικές σχέσεις μεταξύ των θυμάτων. Κατάφεραν έτσι να συνθέσουν εκ νέου την ταυτότητα πέντε ανθρώπων, αποδομώντας τις εικασίες περί συγγενικής τους σχέσης και ξαναγράφοντας την ιστορία τους.

Τα νέα ευρήματα οδηγούν τους επιστήμονες στο συμπέρασμα πως επρόκειτο όχι για τα μέλη μιας οικογένειας, αλλά για μετανάστες που είχαν φτάσει προσφάτως στην περιοχή από την ανατολική Μεσόγειο ή τη Βόρεια Αφρική.

«Μας δείχνει πόσο λίγα είναι γνωστά για ορισμένα από αυτά τα γεγονότα», σημειώνει ο Νταβίντ Ράιχ, γενετιστής που ειδικεύεται στο αρχαίο DNA στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ένας από τους επικεφαλής της μελέτης. «Τα νέα επιστημονικά εργαλεία αποκαλύπτουν πράγματα πολύ διαφορετικά από τις αρχαίες αναπαραστάσεις. Μας επιβεβαιώνουν πως το παρελθόν είναι, όπως λέει και το κλισέ, μια αχαρτογράφητη γη. Μερικές φορές, αυτό που νομίζουμε πως βλέπουμε δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που πραγματικά είναι».

«Καταφέραμε να διαψεύσουμε ή να αμφισβητήσουμε ορισμένα από τα προηγούμενα αφηγήματα που βασίζονταν στο πώς αυτά τα άτομα βρέθηκαν σε σχέση μεταξύ τους», δήλωσε η Αλίσα Μίτνικ από το Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck στη Γερμανία. «Αυτό ανοίγει διαφορετικές ερμηνείες για το ποιοι μπορεί να ήταν αυτοί οι άνθρωποι».

Η Μίτνικ και οι συνάδελφοί της ανακάλυψαν ότι το άτομο που μέχρι σήμερα θεωρείτο γυναίκα και μητέρα ήταν στην πραγματικότητα ένας άνδρας που δεν είχε σχέση με το παιδί. Και τουλάχιστον το ένα από τα δύο άτομα –που βρέθηκαν «αγκαλιασμένα» και γι’ αυτό θεωρούνταν αδελφές ή μητέρα και κόρη– ήταν στην πραγματικότητα επίσης άνδρας.

Η ομάδα –στην οποία συμμετείχαν επίσης επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας στην Ιταλία– βασίστηκε σε γενετικό υλικό που διατηρείται εδώ και σχεδόν δύο χιλιετίες. Μετά την έκρηξη του Βεζούβιου και την καταστροφή της ρωμαϊκής πόλης το 79 μ.Χ., τα σώματα που θάφτηκαν στη λάβα και την ηφαιστειακή τέφρα τελικά αποσυντέθηκαν, αφήνοντας πίσω τους μέσα στη στάχτη κοιλότητες σε μορφή σωμάτων. Από το 1863, με τη ρίψη υγρού γύψου στο κενό που κάποτε καταλάμβαναν τα σώματα αυτά, έχουν δημιουργηθεί πάνω από 100 εκμαγεία θυμάτων της Πομπηίας.

Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε 14 υπό αποκατάσταση εκμαγεία, εξάγοντας DNA. Τα στοιχεία από το γενετικό υλικό κατέδειξαν πως και τα τέσσερα άτομα ήταν άνδρες και δεν είχαν καμία σχέση μεταξύ τους, δείχνοντας ξεκάθαρα ότι «το αφήγημα που για δεκαετίες επικρατούσε γύρω από αυτά τα άτομα» ήταν λανθασμένο, λέει η Μίτνικ.

Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν επίσης ότι οι πολίτες της Πομπηίας προέρχονταν από διαφορετικά υπόβαθρα, αλλά κυρίως από μεταναστευτικές ροές της ανατολικής Μεσογείου, αποκαλύπτοντας ένα ευρύ μοτίβο μετακινήσεων και πολιτιστικών ανταλλαγών στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Η τελευταία αυτή μελέτη βασίζεται σε έρευνα του 2022, όταν οι επιστήμονες αλληλούχησαν για πρώτη φορά το γονιδίωμα ενός θύματος της Πομπηίας, επιβεβαιώνοντας τη δυνατότητα ανάκτησης αρχαίου DNA από τα ανθρώπινα λείψανα που εξακολουθούν να υπάρχουν.

Αν και υπολείπονται πολλά ακόμη για να μάθουμε, τέτοιες γενετικές «πινελιές» επανασυνθέτουν μια πιο ρεαλιστική εικόνα για το πώς πραγματικά ζούσαν οι άνθρωποι στο μακρινό παρελθόν, σημειώνει ο Γκαμπριέλε Σκοράνο του Πανεπιστημίου Tor Vergata της Ρώμης.

Πηγή: Washington Post