Η αποτροπή (deterrence) αποτελεί αμυντική στρατηγική για τη δημιουργία κατάστασης κατά την οποία ο αντίπαλος έχει πεισθεί ότι το πιθανό όφελος τυχόν επίθεσης ή άλλης εχθρικής ενέργειας εκ μέρους του, θα είναι μικρότερο του πιθανού κόστους.
Η αντιπαλότητα μεταξύ των ανθρώπινων κοινωνιών, από την πρώτη στιγμή της
συγκρότησής τους μέχρι σήμερα, είναι μία πραγματικότητα αδιαμφισβήτητη και όπως έχει φανεί μέχρι και σήμερα υπάρχουν οι εξής τρεις πιθανότητες: «Είτε η μία εξοντώνει την άλλη, είτε οι απόψεις τους συντίθενται, είτε και οι δύο διατηρούν στο ακέραιο τις απόψεις τους, αποτρέποντας η μία την άλλη. Η αποτροπή είναι η συνεννόηση αυτών που δεν συνεννοούνται».Ο πόλεμος, «είναι η κύρια στρατηγική για την απόκτηση επιπρόσθετης ισχύος». Η αποτροπή, είναι συνδεδεμένη με τον ορθολογισμό. Όσο αφορά τη συμπεριφορά και των δύο πλευρών, αφού αυτή θα οδηγήσει στη συλλογή πληροφοριών, υπολογισμό της σχέσεως κόστους/ οφέλους, «ο φόβος της αντιπαλότητας είναι η μόνη ασφαλής βάση μιας συμμαχίας».
Αποτροπή, δε σημαίνει απαραίτητα στρατιωτική βία, στόχους-κλειδιά όπως βιομηχανία και στρατό ή την επιθυμία, πολιτική και ψυχολογική του εχθρού να συνεχίσει να πολεμά προοιωνίζοντας τη διαφορά μεταξύ αποτροπής μέσω άμυνας και αποτροπής μέσω τιμωρίας. «μια μεγάλη δύναμη αναλαμβάνει την ευθύνη να παρεμποδίσει έναν επιτιθέμενο να ανατρέψει την ισορροπία ισχύος».
Κάθε στρατηγική χρειάζεται για την πλήρη κατανόησή της τη
θεωρητική σκέψη και κατά συνέπεια τη φιλοσοφία, που δεν είναι τίποτε
άλλο από την ελεύθερη σκέψη. Mε την παραδοσιακή έννοια, η αποτροπή είναι
μακρόχρονη, υπάρχουσα ήδη στην έκφραση “Si vis pacem, para bellum,” ή
“αν θέλεις ειρήνη, ετοιμάσου για πόλεμο”, “ο αδύναμος αντιμετωπίζει τον
ισχυρό”.
Αυτό το δόγμα έχει αξία, μόνο εάν οι ζημιές που προκλήθηκαν στον εχθρό
υπερβαίνουν την αξία των διακυβεύσεων. Σε αυτή την περίπτωση, η δράση
ενός δυνητικά ισχυρότερου αντιπάλου μπορεί να εξουδετερωθεί. Μια τέτοια
στρατηγική αποτροπής, είπε ότι θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή και από
τους μεγάλους παίκτες ισχύος.
Η θεωρία αφορά τις αρχές στις οποίες βασίζεται κάθε στρατηγική ενώ η στρατηγική αυτής, αναφέρεται σε συγκεκριμένη στρατιωτική στάση, απειλή και τρόπους που ένα κράτος ανακοινώνει ότι επιλέγει να αποτρέψει.
Απάντηση λοιπόν στο κρίσιμο ερώτημα, «ποιες είναι οι απαιτήσεις για μια αξιόπιστη πολιτική αποτροπής, είναι να πείσεις τον αντίπαλό σου :
α. Ότι έχεις ικανή στρατιωτική ικανότητα
β. ‘Ότι αυτή μπορεί να επιβάλλει υπερβολικό κόστος σε αυτόν
γ. Ότι θα την χρησιμοποιήσεις εάν δεχθείς επίθεση».
Στην Αποτροπή υπάρχουν κάποιοι άτυποι κανόνες όπως:
α. «Σχέσεις ισοτιμίας, όταν συνυπάρχουν με υψηλό πολεμικό κόστος,
είναι ιδιαίτερα ειρηνικές(ΜΑD)».
β. «Ασυμμετρία στις σχέσεις ισχύος, σχετίζεται με κρίση και πόλεμο»
γ. «Καθολικά και αποτελεσματικά αμυντικά συστήματα. «∆εν πρόκειται περί αμοιβαίας συνεννοήσεως μεταξύ δύο αντιπάλων, διότι απουσιάζει η έννοια της πειθούς. Οι αντίπαλοι δεν πείθονται με επιχειρήματα ούτε οι πράξεις ή παραλήψεις τους στηρίζονται στη λογική, αλλά ωθούνται ή αναγκάζονται σε συγκεκριμένη συμπεριφορά από φόβο».
Τρεις βασικές επισημάνσεις του Θουκυδίδη αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής, διότι παραμένουν επίκαιρες και διαχρονικές.
Πρώτον, εκείνος που ενδίδει, θα υφίσταται συνεχώς πιέσεις για περισσότερες υποχωρήσεις.
Δεύτερον, ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από τα σφάλματα εις τα οποία υποπίπτει ένας λαός κι όχι τα σχέδια των εχθρών.
Τρίτον, όσο προθυμότερος γίνεται κανείς για μια στρατηγική αποτροπής, τόσο διστακτικότερος γίνεται ο εχθρός.
Όταν μόνο ο ένας αντίπαλος απειλεί τον άλλον, χωρίς ταυτοχρόνως ο ίδιος να εκτίθεται σε ανάλογη απειλή, τότε πρόκειται για μια κατάσταση μονομερούς αποτροπής, η οποία είναι σχετικώς απλή και βρίσκεται πολύ κοντά ως έννοια στον πειθαναγκασμό. Σε αυτή τη περίπτωση ο απειλούμενος δεν έχει παρά να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του πρώτου και η κάθε μορφής απειλή θα είναι περιττή αλλά ταυτοχρόνως και αποτελεσματική».
Συμπεράσματα
«Συμπερασματικά η αποτροπή στη πιο πρωτόγονη ίσως μορφή της, προσδιορίζεται από την απειλή για χρήση βίας με ανταποδοτικό χαρακτήρα με σκοπό να αποτρέψει τον αντίπαλο να χρησιμοποιήσει βία πρώτος». «Η αποτροπή επιθέσεων από άλλες δυνάμεις, υπήρξε πάντα ένας από τους σκοπούς για τους οποίους τα κράτη επιδίωκαν να χρησιμοποιούν την στρατιωτική τους δύναμη». «Η αποτροπή χωρίς να εντάσσεται σε κατηγορίες καλού ή κακού, ηθικού ή ανήθικου, δεν παύει να είναι απάνθρωπη. Αυτός που αποτρέπει θέλει τον θάνατο του αντιπάλου, όπως και ο αντίπαλος το θάνατο του πρώτου και ακόμη αποδέχεται την πιθανότητα να αφανιστούν και οι δύο».
Πιο επιβεβλημένη, όμως, είναι η ανάπτυξη μιας πολιτικής της μεγαλύτερης δυνατής ισχύος στην ευρύτατη και πολυδιάστατη της έννοια. Πολιτική, διπλωματική, οικονομική και αμυντική. Η δε στρατηγική της αποτροπής, όρος κυριολεκτικά επιβίωσης. Όλα αυτά χρησιμεύουν ως αποτρεπτικός παράγοντας, στο βαθμό που πείθεται ο στόχος τους να μην πραγματοποιήσει την συγκεκριμένη δράση. Είναι η αποτροπή που επιδιώκεται με την διατήρηση συμβολικών δυνάμεων στο συγκεκριμένο σημείο που θέλουμε να υπερασπιστούμε, για να καταστήσουμε σαφές στον αντίπαλο την δυνατότητα αλλά και την θέλησή μας για πραγματοποίηση των αποτρεπτικών απειλών μας.
Μια ολοκληρωμένη στρατηγική αποτροπής, πρέπει να ενασκείται όχι μόνο με στρατιωτικούς όρους, αλλά και με πολιτικούς και διπλωματικούς όρους.
1) Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εγχώριες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες κυρίως εντός του επιτιθέμενου κράτους, αλλά και η στάση των εγχώριων ελίτ του κράτους αυτού .Εάν οι αντίπαλοι είναι ορθολογικοί στη σκέψη τους και στις πολιτικές τους, τότε η σχέση κόστους οφέλους παίζει καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις τους για τις δράσεις τους.
2) Εάν όμως είναι φανατικοί (ιδεολογικός ή θρησκευτικός φανατισμός), ψυχωτικοί- αυτοκτονικοί και μηδενιστές ως προς τις ανθρώπινες αξίες και τη ζωή, τότε οι αντιδράσεις τους δεν μπορούν να αξιολογηθούν επί τη βάσει κόστους οφέλους και δεν μπορούν να αποθαρρυνθούν οιαδήποτε μορφή αποτροπής. Μία απειλή με σκοπό την αποτροπή καλείται «αξιόπιστη» στο βαθμό που ο απειλούμενος πιστεύει ότι αυτός που τον απειλεί θα την πραγματοποιήσει.
Εάν και τα δύο μέρη γνωρίζουν ότι λαμβάνουν κυρίως ορθολογικές αποφάσεις, γνωρίζουν τις δυνατότητες και τις προτιμήσεις τους, Μία μετριοπαθής απειλή μπορεί να λειτουργήσει καλά, εάν οι απαιτήσεις είναι επίσης επαρκώς μετριοπαθείς. δεν είναι σώφρων να επικαλούμαστε απειλή συνολικού πολέμου, αλλά να αξιοποιούμε έγκαιρα διακρίσεις της αποτροπής
Η λέξη Στρατηγική ετυμολογικά συνδέεται με το στρατηγό, το στράτευμα, το στρατό και επομένως εννοιολογικά είναι εγγενώς στρατιωτική.
Γρηγόρης Τσουκαλάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου