Απο τον Βασ.Παζόπουλο
Στα τελευταία χρόνια του πολέμου στο Βιετνάμ, ο τότε υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ Τζον Κόναλυ είχε παραδεχθεί κυνικά πως «το δολάριο είναι δικό μας νόμισμα, αλλά δικό σας πρόβλημα».
Μόνο που για κάθε πρόβλημα είναι θέμα χρόνου να βρεθεί η λύση.
Πράγματι, το τελευταίο διάστημα για πρώτη φορά αμφισβητείται τόσο ανοικτά και από τόσους πολλούς, η κυριαρχία του δολαρίου. Βέβαια, η αποκαθήλωση του δολαρίου από παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα είναι το αγαπημένο θέμα που επαναλαμβάνουν οι συνωμοσιολόγοι και οι
εχθροί των ΗΠΑ εδώ και χρόνια. Μήπως πρόκειται πάλι για μια φαντασίωση ή κάτι έχει πράγματι αλλάξει.Μπορεί τα οικονομικά θέματα να φαίνονται βαρετά, πόσο μάλλον τα νομισματικά, αλλά αυτό το ενδεχόμενο είναι κάτι που μας αφορά όλους, καθώς πρόκειται για την μητέρα όλων των εξελίξεων των γεωπολιτικών φαινομένων.
Η χρησιμότητα του παγκόσμιου αποθεματικού
Καταρχάς, τι σημαίνει παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα; Ένα εθνικό νόμισμα που διαθέτει κάποιες ιδιότητες, οι οποίες το καθιστούν ξεχωριστό, όπως αξιόπιστη σταθερότητα, διασκορπισμένη ποσότητα σε όλο τον κόσμο για να είναι εύκολα προσιτό, ευρεία αποδοχή.
Η πρώτη ιδιότητα είναι η σταθερότητα, απαραίτητη στο διεθνές εμπόριο. Όπως απαιτείται μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας για να μπορούν να συνεννοηθούν οι συναλλασσόμενοι, χρειάζεται και ένα νόμισμα που να αποδέχονται από κοινού ως αξιόπιστο. Το ένα κράτος δεν εμπιστεύεται αναγκαστικά το άλλο για να εισπράξει το νόμισμα του, επειδή δεν μπορεί να γνωρίζει πότε θα αποφασίσει να το υποτιμήσει. Επίσης πιθανόν να μην έχει τι να το κάνει, καθώς δεν θα υπάρχουν άλλα πολλά πρόθυμα κράτη που να το δέχονται σε αντάλλαγμα για τα δικά τους αγαθά.
Έτσι φτάνουμε στην δεύτερη ιδιότητα, η οποία είναι η ευρεία αποδοχή. Κάθε κράτος προτιμάει να διαθέτει τις «οικονομίες» της στο πιο πολύτιμο νόμισμα, αυτό με την πιο σταθερή αξία και άμεσα αποδεκτό παντού. Για αυτό οι κεντρικές τους τράπεζες στα συναλλαγματικά τους αποθέματα κατέχουν κυρίως δολάρια. Αν ήθελες να πληρωθείς σε ένα νόμισμα άλλο από το τοπικό, ποιο θα ήταν; Επιλέγοντας νόμισμα, είναι σαν να αποκτάς μετοχές μιας οικονομίας. Ποιος θα ήθελε να στοιχηματίσει στις αναπτυξιακές προοπτικές της Τουρκίας ή την Βενεζουέλας;
Επιπλέον, για να μην βρίσκονται ανεκμετάλλευτα αυτά τα χρήματα, τα επενδύουν στην πιο ασφαλή τοποθέτηση, η οποία διαθέτει ταυτόχρονα το πλεονέκτημα της άμεσης ρευστοποίησης όποτε απαιτηθεί: τα αμερικάνικα κρατικά ομόλογα. Αν δεχόντουσαν άλλο νόμισμα, θα έπρεπε να αγοράσουν ομόλογα εκείνου του κράτους, προκειμένου να λαμβάνουν τόκους. Εναλλακτικά, η επόμενη αξιόπιστη επιλογή είναι ο χρυσός, ο οποίος όμως έχει το μειονέκτημα ότι είναι βαρύς, δυσκίνητος, κοστίζει η φύλαξη του και βέβαια δεν προσφέρει μέρισμα, κουπόνι ή τόκους.
Η τρίτη ιδιότητα είναι πως με αυτό το νόμισμα αγοράζεται ενέργεια. Δεν υπάρχει κράτος που να μην έχει ανάγκη από πετρέλαιο ή φυσικό αέριο σε μεγάλες ποσότητες. Η οικονομική δραστηριότητα και η ενέργεια είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η ανάπτυξη απαιτεί ενέργεια και η ενέργεια παράγει ανάπτυξη. Για να προμηθευτεί όμως ένα κράτος ενέργεια, χρειάζεται δολάριο. Κι αυτό επειδή από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι ΗΠΑ είχαν συνάψει συμφωνία με την Σαουδική Αραβία, εξασφαλίζοντας την πώληση πετρελαίου αποκλειστικά σε αμερικάνικα δολάρια. Ως αντάλλαγμα εξασφάλισαν στον βασιλικό οίκο των Σαούντ την -πλουσιοπάροχη- επιβίωσή του και την προστασία έναντι οιουδήποτε εχθρού.
Έτσι ξεκινά η δεύτερη φάση της αμερικανικής ηγεμονίας στον πλανήτη (η πρώτη ήταν μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου Πολέμου). Το πετροδολάριο παρέμεινε το κέντρο αναφοράς γύρω από το οποίο περιστρέφονταν τα άλλα νομίσματα, αλλά με ένα επιπλέον πλεονέκτημα για τις ΗΠΑ. Αυτό σήμαινε πως όποιος είχε ανάγκη ενέργεια (όλοι δηλαδή), είχε ανάγκη και το δολάριο. Πέτυχαν με άλλα λόγια να υπάρχει εξασφαλισμένη ζήτηση για το νόμισμα τους, πολύ μεγαλύτερη από όσο αντιπροσώπευε η οικονομία τους. Αυτό τους εξασφάλιζε χαμηλά επιτόκια και «τύπωμα» δολαρίων κατά το δοκούν. Τις νομισματικές προϋποθέσεις για αέναη ανάπτυξη.
Δεν μπορούσαν και οι υπόλοιπες χώρες να τυπώνουν όσα ήθελαν από το δικό τους νόμισμα; Φυσικά, αλλά η ειδοποιός διαφορά ήταν πως όλοι οι άλλοι δεν διέθεταν την απαραίτητη ζήτηση να απορροφήσει την πλεονάζουσα ρευστότητα, με αποτέλεσμα τη διάβρωση της αξίας του νομίσματος τους, υποτίμηση και πληθωρισμό. Μια ετήσια απόδοση της τάξης του 20% ακούγεται σημαντική, αλλά πολύ μικρότερη όταν το νόμισμα της χώρας που επενδύεις υποτιμάται 20% έναντι του δολαρίου.
Για το αμερικάνικο κράτος το τεράστιο πλεονέκτημα είναι πως η πιθανότητα πτώχευσης είναι πρακτικά μηδενική. Αυτό εξασφάλιζε χαμηλά επιτόκια για να καλύψουν τις δημόσιες δαπάνες τους, αλλά και οι επιχειρήσεις τους να δανείζονται φτηνότερα. Το κόστος του χρήματος τους δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, βοηθώντας τους να επενδύσουν σε μηχανολογικό εξοπλισμό και εκπαιδευμένα στελέχη, ανατροφοδοτώντας την παραγωγικότητα τους.
Κι όχι μόνο αυτό. Είχαν προσθέσει στην φαρέτρα τους την ικανότητα επιβολής οικονομικών κυρώσεων σε οποιαδήποτε χώρα, παρέχοντας τους τεράστια πολιτική δύναμη. Τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να ευθυγραμμίζονται με τις αμερικάνικες επιθυμίες υπό τον κίνδυνο της αποκοπής από το διεθνές σύστημα πληρωμών. Κάτι που διαπίστωσαν με τον σκληρό τρόπο οι Ελβετοί πριν μια δεκαετία, όταν εξωθήθηκαν στην παραίτηση των τραπεζικών τους ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων και βέβαια οι Ρώσοι μετά τις κυρώσεις.
Δεν είναι να απορείς που οι κινέζοι επιθυμούν να αποκτήσουν εκείνοι τα πλεονεκτήματα της κατοχής του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος ή έστω να τα αποσπάσουν από τους αμερικάνους. Ωστόσο το δικό τους νόμισμα δεν είναι καν δεύτερο στις προτιμήσεις των κεντρικών τραπεζών. Το γιουάν βρίσκεται πίσω από το ευρώ.
Οι προοπτικές επιβίωσης του δολαρίου
Προφανώς η αποδολαριοποίηση δεν συντελείται από την και ημέρα στην άλλη. Για την ακρίβεια αποκλείεται να γίνει άμεσα. Πως το γνωρίζουμε; Η παγκόσμια κυριαρχία ενός νομίσματος είναι μια μακρά διαδικασία. Η ιστορία είναι αδιάψευστος μάρτυρας.
Η οικονομία των ΗΠΑ είχε ξεπεράσει την Μεγάλη Βρετανία σε όρους ΑΕΠ ήδη από το 1880. Ωστόσο η στερλίνα συνέχισε να χρησιμοποιείται ως διεθνές νόμισμα για δεκαετίες. Το δολάριο έγινε κυρίαρχο μετά το 1945, αφού προηγήθηκαν δυο καταστροφικοί παγκόσμιοι πόλεμοι. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το δολάριο, ακόμα και στην περίπτωση που χάσουν οι αμερικάνοι την ηγεμονική τους θέση.
Επίσης, είναι απίθανο να μην επιχειρήσουν πάλι ένα colpo grosso και να ανατρέψουν την κατάσταση αν τυχόν διαμορφωθεί εναντίων τους, όπως έγινε το 1971. Ακόμα ο πιο ισχυρός παίκτης στην παγκόσμια σκακιέρα είναι με διαφορά οι ΗΠΑ.
Εν κατακλείδι, είμαστε μακριά ακόμα από το να έχει στριμωχτεί το δολάριο στο καναβάτσο. Γεγονός είναι όμως ότι πλέον συντελούνται ενέργειες που έχουν αρχίσει να ξεφεύγουν από τις παρασκηνιακές διεργασίες. Πολλά κράτη δεν εμφανίζονται μόνο ανοικτά στο θεωρητικό ενδεχόμενο να πάψουν να χρησιμοποιούν το αμερικάνικο νόμισμα για τις διεθνείς τους συναλλαγές, αλλά προχωρούν στην πράξη.
Για ποιο λόγο όλα γίνονται τώρα; Το έναυσμα ήταν οι κυρώσεις μετά την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία. Την αμηχανία από το πρώτο σοκ ακολούθησε η συζήτηση της απεμπλοκής από το δολάριο και κατά συνέπεια της κυριαρχίας των ΗΠΑ έναντι των υπολοίπων.
Οι κυρώσεις, πέρα των προφανών επιπτώσεων στο εμπόριο, φανέρωσαν πως ακόμα και για τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μιας μεγάλης κεντρικής τράπεζας, αρκεί μια πολιτική απόφαση για να μην αξίζουν τίποτα. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά όποιος ιδιώτης δεν είναι αρεστός στο πολιτικό σύστημα, μπορεί να απολέσει την προσωπική του περιουσία. Όχι επειδή προέβη σε παράνομες ενέργειες, αλλά απλά επειδή δεν διαθέτει την «σωστή» υπηκοότητα. Που; Στο δυτικό πολιτικό σύστημα, το οποίο έχει σαν σήμα κατατεθέν την προστασία της ιδιωτικής περιουσίας!
Εδώ δεν μπορούμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να κάνουμε μια παρένθεση, αναφέροντας πως αναδείχθηκε σε όλο της το μεγαλείο η διαφορά μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων όπου ενέχουν τον κίνδυνο του αντισυμβαλλόμενου, δηλαδή κάποιο τραπεζικό ίδρυμα να παγώσει, να κατασχέσει, να εμποδίσει την μεταφορά τους, σε σχέση με τα περιουσιακά στοιχεία που δεν απαιτείται θεματοφυλακή.
Το Bitcoin είναι το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο που διαθέτει τη δυνατότητα ψηφιακής μετακίνησης και διαφύλαξης εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού δικτύου. Ταυτόχρονα βέβαια με τη εγγυημένη σπανιότητα και τον συγκεκριμένο ρυθμό παραγωγής. Χαρακτηριστικά τα οποία δεν μπορεί να διαταράξει καμία κυβερνητική εξουσία. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία ο απλός πολίτης μπορεί να αμυνθεί τόσο αποτελεσματικά έναντι στην αυθαιρεσία της εξουσίας.
Η ψαλίδα κλείνει
Οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) πρόσφατα ξεπέρασαν το ΑΕΠ των G7 (Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ).
Ο διαχωρισμός δεν γίνεται πια μόνο σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Από την μία έχουμε ένα κόσμο που ανεβαίνει και από την άλλη ένα κόσμο που φθίνει.
Περισσότερες από 12 χώρες έχουν στείλει τις αιτήσεις τους για ένταξη στις BRICS, όπως παραδέχτηκε ο υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής.
Φανταστείτε αυτόν τον συνασπισμό να συμπεριλάβει τους τρεις πετρελαϊκούς γίγαντες, Ρωσία, Σαουδική Αραβία και Ιράν.
Ίσως ακόμη ΗΑΕ, Μεξικό, Βενεζουέλα και Νιγηρία. Όλοι μαζί αντιπροσωπεύουν πάνω από τα 2/3 της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου! Ρωσία και το Ιράν έχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο.
Οι εξελίξεις πλέον εμφανίζονται με καταιγιστικό ρυθμό. Πριν λίγες ημέρες, στις 24 Μαρτίου 2023, ανέλαβε τα καθήκοντα του προέδρου της Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης (NDB) των BRICS, η πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ, η οποία μετακόμισε στη Σαγκάη!
Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, η Βραζιλία, η μεγαλύτερη οικονομία στη Λατινική Αμερική, κατέληξε σε συμφωνία με την Κίνα για να επιτρέψει στις εισαγωγικές και εξαγωγικές συναλλαγές μεταξύ των δύο εθνών να πραγματοποιούνται χωρίς χρήση του δολαρίου.
Το γιουάν έγινε το δεύτερο μεγαλύτερο σε αξία νόμισμα που κατέχει η κεντρική τράπεζα της Βραζιλίας, ξεπερνώντας το ευρώ. Λεπτομέρεια: πριν από το 2018 δεν είχαν ούτε ένα γιουάν στα συναλλαγματικά τους αποθέματα. Επίσης η Βραζιλία διπλασίασε τα αποθέματά της σε χρυσό το 2021 και βρίσκεται σε συζητήσεις να δημιουργήσει ένα νέο νόμισμα για το εμπόριο εντός της Λατινικής Αμερικής, ειδικά με την Αργεντινή.
Δεν πρόκειται για κεραυνό εν αιθρία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, την τελευταία εικοσαετία το ποσοστό των παγκόσμιων αποθεματικών σε δολάρια φθίνει με σχετικά ήπιους ρυθμούς. Το 2000 το 71% των συνολικών αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών ήταν σε δολάρια. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν πως έχει περιοριστεί στο 59%. Αυτό σημαίνει πως οι υπόλοιπες χώρες στρέφονται προς άλλα νομίσματα, σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Αμφισβητούν την δυτική ηγεμονία
Το δολάριο δεν αμφισβητείται μόνο από τις χώρες των BRICS. Οι υπουργοί Οικονομικών και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών από τον Σύνδεσμο Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) συζήτησαν την προηγούμενη εβδομάδα την απομάκρυνση του δολαρίου, του ευρώ, του γεν και της βρετανικής λίρας από τις μεταξύ τους χρηματοοικονομικές συναλλαγές.
Η ASEAN περιλαμβάνει το Μπρουνέι, την Καμπότζη, την Ινδονησία, το Λάος, τη Μαλαισία, τη Μιανμάρ, τις Φιλιππίνες, τη Σιγκαπούρη, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ. Από τα 10 κράτη μέλη του ASEAN, μόνο η Σιγκαπούρη έχει επιβάλει δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία. Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ, το άθροισμα του ΑΕΠ τους ανέρχεται σε περίπου 3,9 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Η συνάντηση που φιλοξενήθηκε από την Ινδονησία, επικεντρώθηκε κυρίως στη συζήτηση τρόπων μείωσης της εξάρτησης από τα δυτικά νομίσματα μέσω του συστήματος συναλλαγών τοπικού νομίσματος (LCT), μια επέκταση ενός προηγούμενου συστήματος διακανονισμού που άρχισε να εφαρμόζεται μεταξύ των κρατών μελών του ASEAN και το οποίο επιτρέπει στο εμπόριο να πραγματοποιηθεί σε τοπικά νομίσματα.
Ο Πρόεδρος της Ινδονησίας Joko Widodo προέτρεψε τους κατοίκους της χώρας του, αλλά και τους εταίρους στην ASEAN να εγκαταλείψουν τα δυτικά συστήματα πληρωμών όπως η Visa και η Mastercard. Ο λόγος που έδωσε; Πώς οι ΗΠΑ κατάσχεσαν τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας. Πράγματι, τον περασμένο Μάρτιο, Ρώσοι τουρίστες βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στο Μπαλί χωρίς τρόπο να πληρώσουν τα γεύματα ή τη διαμονή ή ακόμη και να ταξιδέψουν στην χώρα τους λόγω των κυρώσεων της Δύσης που απέκλεισαν τις ρωσικές τράπεζες από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT.
Ξαφνικά όλοι ανακάλυψαν πως δεν χρειάζονται δολάρια και βρίσκουν τρόπους να αποσυνδεθούν από το αμερικάνικο νόμισμα.
Η Ινδία συνεργάζεται με άλλες 18 χώρες για να κάνει εμπόριο σε ρουπίες. Αυτά περιλαμβάνουν όχι μόνο γειτονικά κράτη και αναπτυσσόμενες χώρες στην Αφρική, αλλά συμμάχους των ΗΠΑ όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νέα Ζηλανδία. Η Μαλαισία, η Ινδονησία, η Σιγκαπούρη και η Ταϊλάνδη διαθέτουν πλέον ένα ψηφιακό σύστημα πληρωμών που επιτρέπει τους διακανονισμούς σε τοπικά νομίσματα. Έχουν τυποποιήσει ακόμη και τις πληρωμές με κωδικό QR.
Το 2022 το 15% του εμπορίου και των διασυνοριακών πληρωμών της Κίνας πραγματοποιήθηκαν σε γιουάν.
Τα 2/3 του εμπορίου Ρωσίας-Κίνας γίνονται με το γιουάν και το ρούβλι.
Επιπλέον, η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει το κινεζικό γιουάν για τις συναλλαγές με την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Οι ρωσικές εταιρείες εκδίδουν ομόλογα στο κινεζικό νόμισμα, οι ρωσικές τράπεζες επιτρέπουν στους ανθρώπους να ανοίγουν λογαριασμούς σε γιουάν και πλέον είναι το κύριο νόμισμα στα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας.
Ρωσία, Ιράν και Βενεζουέλα, χώρες που υφίστανται κυρώσεις από τις ΗΠΑ, κατέχουν το 40% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Ποιος επωφελείται από αυτό; Η Κίνα, η οποία αγοράζει πετρέλαιο με έκπτωση. Κι όχι μόνο αυτό. Οι αγορές από άλλα κράτη αρχίζουν να γίνονται με το κινέζικο νόμισμα, το οποίο αντικαθιστά το δολάριο ως μέσο συναλλαγών μεταξύ τους.
Ασφαλώς δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο πως Κίνα και η Γαλλία ολοκλήρωσαν την πρώτη αγορά LNG την προηγούμενη εβδομάδα, μεταξύ της Κινεζικής CNOOC και της Γαλλικής TotalEnergies, με την εκκαθάριση να γίνεται σε γιουάν.
Οι εξελίξεις στην Αφρική
Ο Πρόεδρος της Κένυας ανακοίνωσε ότι η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ θα πουλήσουν πετρέλαιο για Σελίνι Κένυας!
Επίσης έχει δώσει τη δυνατότητα σε ιδιώτες και επιχειρήσεις να αγοράζουν αγαθά από την Alibaba -τον κινεζικό γίγαντα του ηλεκτρονικού εμπορίου- με γιουάν. Δεν απαιτείται να παρεμβαίνουν δολάρια σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο υψηλής τεχνολογίας.
Κι άλλες αφρικανικές χώρες αρχίζουν να αγοράζουν πετρέλαιο στο τοπικό τους νόμισμα.
Ή στο κινέζικο.
Η Γκάνα μόλις πρόσφατα προμηθεύτηκε πετρέλαιο πληρώνοντας σε χρυσό. Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο που έχουμε τους τελευταίους μήνες ρεκόρ αγορών χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες.
Η Αίγυπτος έλαβε δάνειο από την Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης των BRICS και άρχισε να εκδίδει ομόλογα στο κινέζικο νόμισμα. Ποιος χρειάζεται το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, που ούτως ή άλλως αποφεύγουν να δίνουν δάνεια για έργα υποδομής και πραγματική ανάπτυξη;
Μέχρι τώρα όποιο αναπτυσσόμενο έθνος ξέμενε από δολάρια έπρεπε να ζητιανέψει στο ΔΝΤ, το οποίο επέβαλε λιτότητα και ιδιωτικοποιήσεις. Στην θεωρία για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Στην πράξη, για να λεηλατήσουν τη χώρα οι δυτικές εταιρείες.
Πλέον, στον νέο κόσμο που ανατείλει, η Κίνα όχι μόνο θα τους παρέχει δάνεια, αλλά θα δημιουργεί τις υποδομές που χρειάζονται.
Δάνεια που θα πρέπει να αποπληρωθούν σε γιουάν, για αυτό θα πρέπει να διαθέτουν αυτό το νόμισμα ως συναλλαγματικά αποθέματα στην κεντρική τους τράπεζα. Η χρηματοδότηση δεν γίνεται βέβαια από αγνή φιλανθρωπική διάθεση. Όταν αδυνατούν να πληρώσουν φτωχά ή διεφθαρμένα κράτη, τότε τους κατάσχουν τις υποδομές, όπως τα λιμάνια. Έργα τα οποία έχουν φτιάξει κινέζικες κατασκευαστικές για να διευκολύνουν την πρόσβαση κινέζικων προϊόντων.
Αυτό όμως δεν αρκεί για να γίνει το γιουάν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Στην Κίνα ακόμα ισχύουν capital controls.
Οι κάτοικοι της χώρας απαγορεύεται να στείλουν στο εξωτερικό πάνω από 50.000 δολάρια τον χρόνο. Αυτό υποδηλώνει ότι εμπιστοσύνη στο νόμισμα τους δεν έχουν ούτε οι ίδιοι οι κινέζοι και για αυτό θέλουν να φυγαδεύσουν τις οικονομίες τους στο εξωτερικό.
Αν οι αρχές αφήσουν ελεύθερη την ανταλλαγή του γιουάν με δολάρια ή ευρώ, φοβούνται πως θα υπάρξει εκροή συναλλάγματος σε μαζική κλίμακα και θα αποσταθεροποιήσει το νόμισμα.
Ο καταλύτης της Σαουδικής Αραβίας
Η Κίνα συνάπτει συμφωνίες 20 και 30 ετών με τη Ρωσία, το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία. Και οι συμφωνίες είναι ολιστικές. Καλύπτουν τα πάντα. Από το εμπόριο και την τεχνολογία έως τις υποδομές και τη γεωργία. Ακόμα και πολιτιστικές ανταλλαγές.
Το μεγάλο στοίχημα σε αυτόν τον ριζικό μετασχηματισμό είναι η Σαουδική Αραβία, η πιο ισχυρή αραβική χώρα και ο de facto ηγέτης του ΟΠΕΚ.
Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Mohammed bin Salman Al Saud (MBS) κάνει κάθε είδους μακροπρόθεσμες συμφωνίες με την Κίνα. Η Saudi Aramco μόλις συμφώνησε να επενδύσει 10 δισεκατομμύρια δολάρια σε ένα τεράστιο διυλιστήριο στην Κίνα. Οι Σαουδάραβες θα αποθηκεύσουν επίσης εκατομμύρια βαρέλια στην Κίνα για να τα εξάγουν γρήγορα σε άλλες ασιατικές χώρες.
Για τη φουτουριστική πόλη του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων λαμβάνει δάνεια σε γιουάν από κινεζικές τράπεζες! Ενώ εκσυγχρονίζει την οικονομία της Σαουδικής Αραβίας, γνωρίζει ότι η Κίνα θα είναι ο μεγαλύτερος πελάτης της για τουλάχιστον δύο ακόμη δεκαετίες. Σκεφτείτε ότι τα δημόσια σχολεία στη Σαουδική Αραβία διδάσκουν πλέον κινεζική γλώσσα!
Η απειλή για το «πετροδολάριο» δεν προέρχεται μόνο από την τιμολόγηση του πετρελαίου σε γιουάν. Το «πετροταμείο» της Σαουδικής Αραβίας μετατοπίζει τα κεφάλαια του σε δαπάνες κολοσσιαίων έργων στο εσωτερικό της χώρας ή σε άλλες χώρες εκτός ΗΠΑ. Η ζήτηση για δολάρια και αμερικάνικα χρεόγραφα εξασθενεί, καθώς χάνουν έναν από τους καλύτερους πελάτες τους. Ίσως τον καλύτερο.
Πριν από 25 χρόνια, ο αναγνωρισμένος γεωπολιτικός αναλυτής Brzezinski έγραψε στο βιβλίο Grand Chessboard ότι η μεγαλύτερη απειλή για την αμερικανική ηγεμονία θα είναι ο συνασπισμός της Κίνας, του Ιράν και της Ρωσίας. Αυτή η μεγάλη συμμαχία όχι μόνο είναι γεγονός, αλλά προστέθηκε και η Σαουδική Αραβία. Ούτε αυτός δεν είχε φανταστεί αυτό το ενδεχόμενο.
Η αντίδραση των Αμερικάνων και η επόμενη ημέρα
Το παιχνίδι της γεωπολιτικής είναι το παιχνίδι της δημιουργίας εξαρτήσεων. Η Αμερικανική Αυτοκρατορία βασίζεται σε τρία πράγματα: Δολάριο, Στρατιωτική ισχύς και στην τακτική «διαίρει και βασίλευε». Αν εξαιρέσεις τα οπλικά συστήματα που έχουν καθολική υπεροχή, τουλάχιστον για την ώρα, οι άλλοι δύο πυλώνες τρίζουν επικίνδυνα.
Πως είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να παρακολουθούν παθητικά σε όλα αυτά; Από ότι φαίνεται οι εξελίξεις τους αιφνιδίασαν. Είχαν εστιάσει τόσο πολύ στην Ουκρανία και την αποδυνάμωση της Ρωσίας που υποτίμησαν το μήνυμα που έστελναν σε άλλα κράτη. Πολλές κυβερνήσεις θορυβήθηκαν με το ενδεχόμενο να βρεθούν κι αυτές σε παρόμοια θέση και να υποστούν ανάλογες επιπτώσεις.
Το δεύτερο που δεν υπολόγισαν ήταν οι πληθωριστικές πιέσεις που ακολούθησαν. Το κύμα ακρίβειας από την εκτόξευση του κόστους της ενέργειας και τροφίμων, με αποτέλεσμα να αλλάξουν την νομισματική πολιτική τους. Από τις συνθήκες φτηνού χρήματος και άπλετης ρευστότητας, βρεθήκαμε απότομα σε πολιτικής συρρίκνωσης. Οι επιπτώσεις γίνονται αισθητές και ιδιαίτερα δυσάρεστες σε καταναλωτές, αποταμιευτές, επενδυτές, επιχειρήσεις, τράπεζες.
Οι δυσχέρειες δεν περιορίστηκαν στο δυτικό ημισφαίριο, αλλά έπληξαν κυρίως τις φτωχότερες, υπό ανάπτυξη χώρες. Δημιούργησαν την ανάγκη απομάκρυνσης από την αμερικάνικη επιρροή. Δεν είναι μόνο οι Ρωσία και Κίνα που το επιθυμούν για τα δικά τους εθνικά συμφέροντα.
Η αξία του χρήματος είναι αποκλειστικά και μόνο πίστη. Όλος ο μηχανισμός βασίζεται σε ένα στοιχείο: την εμπιστοσύνη.
Ποιο νόμισμα απολαμβάνει σήμερα την μεγαλύτερη εμπιστοσύνη; Αναμφίβολα το δολάριο. Ωστόσο οι συνθήκες αλλάζουν συχνότερα από όσο πιστεύουμε.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 η ευρωπαϊκή ισχύς σε Ασία και Αφρική είχε φτάσει στο απόγειο της. Κανένα έθνος δεν ήταν σε θέση να αντισταθεί στην ανωτερότητα των ευρωπαϊκών όπλων και εμπορίου. Αρκούσαν λίγες δεκαετίες για να μείνουν μόνο υπολείμματα αυτής της κυριαρχίας.
Η εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε αφυπνιστικά για την βυθισμένη στον ευδαιμονισμό Δύση. Την κινητοποίησε, την ένωσε, την ανάγκασε να επανεξετάσει τη στάση της. Ανάλογη αναθεωρητική επίδραση όμως συνέβη και στους μη δυτικούς. Ήδη, ο περισσότερος κόσμος αγνοεί τις κυρώσεις ΗΠΑ και ΕΕ στη Ρωσία.
Η αμφισβήτηση της αμερικανικής ηγεμονίας διαγράφει ένα διχοτομικό τοπίο: το φιλοδυτικό στρατόπεδο (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Αυστραλία) και το αναθεωρητικό στρατόπεδο (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Σαουδική Αραβία) που αμφισβητεί το status quo. Αυτό δεν σημαίνει πως όλοι δρουν συντονισμένα ή πως έγιναν φίλοι.
Αν η προσπάθεια των αναθεωρητικών δυνάμεων δεν χαθεί μέσα στο βάλτο των προσδοκιών, αν οι αποδειχθούν ισχυρότερες από τις κυρίαρχες, οδηγούμαστε σε μια νέα τάξη πραγμάτων και αναδιανομή της εξουσίας. Χωρίς να υπάρχει κάτι σταθερό, όπως ο Κανόνας του Δολαρίου, αναμένουμε τεκτονικές αλλαγές, αδιανόητες μέχρι χθες. Ενδεχομένως πολύ πιο σύντομα από όσο πιστεύουμε. Το καινούργιο παιχνίδι μόλις ξεκίνησε να γράφει τους κανόνες του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου