Γιατί οι Αρεοπαγίτες ταύτισαν το καλό της κοινωνίας με την δικαίωση των τραπεζών.

Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος PhD

Το τραπεζικό σύστημα στην ευρωζώνη, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, στηρίζεται στο εργοδικό αξίωμα (ergodic axiom), που ως αξίωμα δεν χρήζει αποδείξεως, βάσει του οποίου το μέλλον είναι μια στατιστική σκιά του παρελθόντος. 

Με βάση αυτό το αξίωμα οι Τραπεζίτες ισχυρίζονται ότι οι πιθανότητες που υπολογίζονται από παρελθούσες παρατηρήσεις και από τα παρόντα δεδομένα της αγοράς των δανείων, μας δίνει μια λίαν αξιόπιστη γνώση για το τι θα συμβεί στο μέλλον.

Με άλλα λόγια το μέλλον έχει υπολογισμένους πιθανολογικούς κινδύνους και κατά συνέπεια δεν είναι αβέβαιο. Το εργοδικό αξίωμα μας λέει λοιπόν ότι το μέλλον είναι προκαθορισμένο και καμμία ανθρώπινη δράση δεν μπορεί αυτό να το αλλάξει.

Συμπερασματικά, όταν οι τραπεζίτες δίνουν ένα δάνειο είναι σε θέση να υπολογίσουν με αναλογιστική ακρίβεια τη μελλοντική αξία όλων των πιθανών αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τα παρελθόντα και τα σημερινά δεδομένα της αγοράς δανείων. Κατά συνέπεια αποκλείεται στο μέλλον να υπάρξουν αθετήσεις υποχρεώσεων, κόκκινα δάνεια, πτωχεύσεις ή άλλες καταστρεπτικές συνέπειες για την απασχόληση και το ΑΕΠ.

Η αγορά των δανείων έγινε αστρονομία, τα δάνεια διαγράφουν μια γνωστή πορεία στο μέλλον, όπως οι πλανήτες!!!

Αλλά όταν το 2008 ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση (ΠΧΚ), και προέκυψαν σε όλες τις χώρες συστηματικές χρεωκοπίες, κόκκινα δάνεια, αθετήσεις υποχρεώσεων, αποδείχθηκε ότι το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών ότι είναι εσφαλμένο.

Σε μια καταπληκτική μαρτυρία “mea culpa” ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ στις 23 Οκτωβρίου 2008, ο από το 1986 Προεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Αμερικής (FED) Άλαν Γκρίνσπαν παραδέχτηκε ότι είχε υπερεκτιμήσει την ικανότητα των ελεύθερων χρηματοπιστωτικών αγορών να αυτοδιορθώνονται και ότι δεν περίμενε η απορρύθμιση να απελευθερώσει μια τέτοια καταστροφική δύναμη στη πραγματική οικονομία.

Ο Γκρίνσπαν δήλωσε: ‘’Αυτή η κρίση, ωστόσο, αποδείχθηκε πολύ ευρύτερη από οτιδήποτε θα μπορούσα να φανταστώ […] όσοι από εμάς είχαμε κοιτάξει το συμφέρον των δανειστικών ιδρυμάτων (τράπεζες) για την προστασία των ιδίων κεφαλαίων (ιδιαίτερα εγώ) είμαστε σε συγκλονισμένοι και σε κατάσταση σοκ […] Τις τελευταίες δεκαετίες, ένα τεράστιο σύστημα διαχείρισης κινδύνων και τιμολόγησης είχε εξελιχθεί, που συνδυάζει τις καλύτερες γνώσεις μαθηματικών και ειδικών οικονομικών που υποστηρίζονται από σημαντικές προόδους στην τεχνολογία των υπολογιστών και των επικοινωνιών. Βραβείο Νόμπελ [στην οικονομία] απονεμήθηκε για την ανακάλυψη του μοντέλου τιμολόγησης [ελεύθερης αγοράς] που στηρίζει μεγάλο μέρος της προόδου στις αγορές [χρηματοπιστωτικών] παραγώγων. Αυτό το σύγχρονο υπόδειγμα διαχείρισης κινδύνου επικράτησε για δεκαετίες. Όλο το πνευματικό οικοδόμημα, ωστόσο, [έχει πιά] καταρρεύσει.”

Σε ερώτηση από μέλη της επιτροπής του Κογκρέσου, ο Γκρίνσπαν παραδέχτηκε ότι: “Βρήκα ένα ελάττωμα στο μοντέλο που αντιλαμβάνομαι ότι είναι η κρίσιμη λειτουργική δομή που καθορίζει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που σοκαρίστηκα […] Ακόμα δεν καταλαβαίνω πλήρως γιατί συνέβη, και προφανώς στο βαθμό που θα καταλάβω τι συνέβη και γιατί, θα αλλάξω τις απόψεις μου’’.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η επιστολή που έστειλε η Βρετανική Ακαδημία στην Βασίλισσα Ελισάβετ όταν τον Νοέμβριο του 2008 στο London School of Economics ρώτησε με αυστηρότητα γιατί συνέβη αυτό, γιατί κάνεις δεν προέβλεψε την πιστωτική κρίση και τι θα πρέπει να γίνει ώστε ‘ποτέ πάλι’ αυτό να ξανασυμβεί.

Η Βρετανική Ακαδημία θεώρησε καθήκον της, όπως ήταν φυσικό, να απαντήσει στο ερώτημα της Βασίλισσας και στις 22 Ιουλίου του 2009, μετά από 9 ολόκληρους μήνες, έστειλε την απάντηση της στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. 

Η επιστολή της Ακαδημίας είναι εντυπωσιακή, γιατί με απλό τρόπο μας δείχνει σε τι επιστημονική σύγχυση έχει περιπέσει η ανθρωπότητα τα τελευταία σαράντα χρόνια. 

 Ολόκληρη την επιστολή που είναι πια μια ιστορική πηγή, την παραθέτω στο τέλος του κειμένου και αξίζει να διαβαστεί.

 Εδώ αναρτώ μόνο μια μικρή αλλά λίαν ενδεικτική παράγραφο: ‘’..οι περισσότεροι ήσαν πεπεισμένοι ότι οι Τράπεζες γνώριζαν τι έκαναν. Πίστευαν ότι οι οικονομικοί μάγοι είχαν βρει νέους και έξυπνους τρόπους Πράγματι, ορισμένοι υποστήριξαν ότι υπήρχε τέτοια διασπορά του κινδύνου στα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα που ουσιαστικά ο κίνδυνος είχε εξαλειφθεί. Είναι δύσκολο να θυμηθούμε καλύτερο παράδειγμα ευσεβούς σκέψης σε συνδυασμό με την ύβρη…. Υπήρξε ευρεία συναίνεση ότι ήταν καλύτερα να ασχοληθεί κανείς με τα επακόλουθα των φουσκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές markets and housing markets than to try to head them off in advance. και στις αγορές κατοικιών [αν υπάρξουν] παρά να προσπαθήσει εκ των προτέρων να τις αποτρέψει’’. Credence was given to Εύγλωττο το μήνυμα.

Στην ευρωζώνη τώρα. Το 2008 οι τράπεζες βρέθηκαν με διπλό πρόβλημα. Σε κρίση φερεγγυότητας δηλαδή στο κατά πόσο είχαν επαρκές κεφάλαιο να καλύψουν τα κόκκινα τους δάνεια, και σε κρίση ρευστότητας στο δηλαδή κατά πόσο είχαν επαρκείς αξίες άμεσα ρευστοποιήσιμες για να καλύψουν τις άμεσες υποχρεώσεις τους. Ήσαν βαρέλι δίχως πάτο.

Τότε έντρομοι οι ηγέτες της Ευρώπης και οι τραπεζίτες κατάλαβαν ότι δεν είχαν τα μέσα και τους τρόπους να αντιμετωπίσουν το θέμα της κρίσης.

Κατάλαβαν ότι το τραπεζικό σύστημα σε κάθε χώρα της ευρωζώνης είχε γίνει τόσο μεγάλο που η κάθε μια χώρα χωριστά δεν θα μπορούσε από μόνη της να σώσει το τραπεζικό της σύστημα. 

Αντιλήφθηκαν ότι η ΕΚΤ είναι τράπεζα μαϊμού, που σαν στόχο είχε μόνο να μας σώσει από ένα καλπάζοντας πληθωρισμό τύπου Γερμανίας του 1923 ή Ζιμπάμπουε κάτι που ήταν εκτός πραγματικότητας. Όπως ήταν και είναι φτιαγμένη, δεν μπορούσε να σώσει ούτε μια τράπεζα από την πτώχευση, ούτε ένα κράτος. 

Δεν ήταν και δεν είναι μια πραγματική κεντρική τράπεζα που θα μπορούσε να σταθεροποιήσει το σύστημα. Δεν μπορούσε –και ακόμα δεν μπορεί- να ασκήσει την λειτουργία του lender-of-last-resort όπως η FED στην Αμερική ή η Τράπεζα της Αγγλίας ή κάθε σοβαρή Κεντρική Τράπεζα σε όλο τον κόσμο. 

Υποθέτω ότι μερικοί ηγέτες θα θυμήθηκαν ότι είχαν παραδώσει τις πρέσες εκτύπωσης εθνικού νομίσματος και την ανεξάρτητη νομισματική πολιτική που ήταν το αμορτισέρ απορρόφησης των κραδασμών της οικονομίας και της προσαρμογής της στη διεθνή οικονομία.

Αφού οι ηγέτες μας βρεθήκαν στην κατάσταση να μην μπορούν να κάνουν κάτι για να αποφύγουν το πρόβλημα στο οποίο περιήλθαν (είχαν παραδώσει τις εκτυπωτικές πρέσες στη Γερμάνια), να μην μπορούν να υποτιμήσουν για να αποφύγουν το πρόβλημα (δεν υπήρχε εθνικό νόμισμα), τους απέμενε ή να πτωχεύσει η Ευρώπη, και θα ζούσαμε στιγμές δευτέρας παρουσίας, ή να εφαρμοστεί γενική λιτότητα σε όλη την Ευρώπη. 

Αποφάσισαν το δεύτερο. Τα οικονομικά της άπατης του νεοφιλελευθερισμού μας οδήγησαν στην λιτότητα.

Με άλλα λόγια μπορεί να προκύψουν συστημικές χρεοκοπίες και αφερεγγυότητες, αλλά δεν μπορούν ποτέ να προβλεφθούν εκ των προτέρων και κατά συνέπεια η λιτότητα εφαρμόστηκε για να σωθούν οι τράπεζες. 

Η έκρηξη του υπερδανεισμού των χωρών της ευρωζώνης είναι το σύμπτωμα και όχι η αιτία της λιτότητας που ζούμε σήμερα. Η αιτία είναι αυτό καθ’ αυτό το ευρώ, το διεφθαρμένο τραπεζικό σύστημα και ο βλακώδεις θεωρίες των νεοκλασικών πάνω στις όποιες στηρίχτηκε η οικοδόμηση της Ευρωζώνης.

Στην Αμερική η κρίση άρχισε με τις Τράπεζες και έληξε μέσα στις Τράπεζες. Ο Αμερικανικός Λαός, οι φορολογούμενοι, δεν πλήρωσαν τίποτα για την σωτηρία των τραπεζών. Το ίδιο και στην Αγγλία. 

Εδώ, στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνης το θέμα της αναχρηματοδότησης των τραπεζών μετακυλίστηκε στους φορολογουμένους και έγινε αυτό γιατί η κατασκευή της ευρωζωνης δεν επέτρεπε άλλες λύσεις.

Αν αυτή την στιγμή οι Έλληνες βρισκόμαστε στην πιο δεινή θέση από τότε που γίναμε Κράτος, αυτό οφείλεται στον ιδιωτικό τραπεζικό τομέα και πουθενά αλλού. 

Οι Τράπεζες δημιουργήσαν αυτό το χάος δηλαδή, πτώση του ΑΕΠ, ανεργία, μετανάστευση των νέων, δραστική μείωση των μισθών και των συντάξεων και φυσικά 700.000 (;) κόκκινα δάνεια που ανήκουν σε ‘δεδηλωμένους θεσμικούς μπαταξήδες’. Τι ντροπή.

Και έρχονται τώρα οι Τράπεζες και ούτε λίγο ούτε πολύ ζητούν σπίτια και άλλα περιουσιακά στοιχεία με την απλή δικαιολογία ότι δεν ικανοποίησαν ‘οι κόκκινοι’ τους όρους του συμβολαίου που υπέγραψαν κάποτε. Σωστό.

Αλλά το γεγονός ότι οι πολίτες δεν μπορούν να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους την αιτία την δημιούργησε η απληστία των Τραπεζιτών και θύματα είναι οι πολίτες και όχι το αντιθετο, δεν είναι θύματα οι τράπεζες και θύτες οι πολίτες. Αυτό είναι το απόλυτο γεγονός, χωρις αμφιβολία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Υπ’ αυτή την έννοια απορία προκαλεί η απόφαση του Αρείου Πάγου που δικαιώνει τις Τράπεζες και τα Funds και χειρότερα ακόμα την αντίληψη ότι οντολογικά το μέλλον είναι προβλέψιμο. Αν είναι έτσι τι την θέλουμε τότε την δικαιοσύνη.

Η απόφαση πάει κόντρα στα γεγονότα και κατά συνέπεια το μόνο που μπορεί να δικαιολογήσει την απόφαση του Αρείου Πάγου είναι ότι οι Ανώτατοι Δικαστές μας δεν γνώριζαν τα γεγονότα.

Αν δεν κατανοήσουν οι Αρεοπαγίτες μας τι πραγματικά συνέβη και επιμείνουν στην αποψη τους τότε θα δημιουργήσουν στην ελληνική κοινωνία ένα Τηλέφειο Τραύμα, δηλαδή ένα αθεράπευτο τραύμα, που νομίζω ότι θα είναι η απαρχή για μεγάλο κοινωνικό αναβρασμό αφού το άδικο δικαιώνεται.

Τι είναι το ‘Τηλέφειο Τραύμα’. ‘Όταν ο Αχιλλέας τραυμάτισε αναιτίως τον Τήλεφο, ο Απόλλωνας είπε στον Τήλεφο ‘ο τρώσας και ιάσεται’ και ο Αχιλλέας θεράπευσε.

Οι Αεροπαγίτες αυτό θα πρέπει να το κατανοήσουν, και να καλέσουν το πολιτικό σύστημα και τις τράπεζες να βρουν λύση, να θεραπεύσουν. 

 Το δίκαιο είναι η βάση της κοινωνικής ειρήνης.

New York 28/2/2023

spyridonstalias@mail.com



Η επιστολή της Βρετανικής Ακαδημίας στη Βασίλισσα Ελισάβετ.

Από την άλλη μεριά του ωκεανού στην Μεγάλη Βρετανία η Βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ, μια από τις πιο σεβαστές πολιτικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα αλλά και του αιώνα μας, επισκέφτηκε τον Νοέμβριο του 2008 το London School of Economics και ρώτησε με αυστηρότητα γιατί συνέβη αυτό, γιατί κάνεις δεν προέβλεψε την πιστωτική κρίση και τι θα πρέπει να γίνει ώστε ‘ποτέ πάλι’ αυτό να μην ξανασυμβεί.

Η Βρετανική Ακαδημία θεώρησε καθήκον της, όπως ήταν φυσικό, να απαντήσει στο ερώτημα αυτό της Βασίλισσας και στις 22 Ιουλίου του 2009, μετά από 9 ολόκληρους μήνες, έστειλε την απάντηση της στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. Η επιστολή της Ακαδημίας είναι εντυπωσιακή γιατί με απλό τρόπο μας δείχνει σε τι επιστημονική σύγχυση έχει περιπέσει η ανθρωπότητα τα τελευταία σαράντα χρόνια. Η απάντηση έχει ως εξής[1]:



Κυρία,

,When Your Majesty visited the London School of Economics last November, you quite rightlyΌταν η Μεγαλειότητα Σας επισκέφθηκε τη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου τον περασμένο Νοέμβριο, πολύ σωστά asked: why had nobody noticed that the credit crunch was on its way?ρώτησε: γιατί κανείς δεν είχε παρατηρήσει ότι η πιστωτική κρίση (στενότης) ερχόταν.The British Academy

Η Βρετανική Ακαδημία convened a forum on 17 June 2009 to debate your question, with contributions from a range ofσυγκάλεσε ένα φόρουμ στις 17 Ιουνίου 2009 για να συζητήσει την ερώτησή σας, με συμμετοχή experts from business, the City, its regulators, academia, and government.εμπειρογνωμόνων από τις επιχειρήσεις, της πόλης, τις ρυθμιστικές αρχές, από την ακαδημαϊκή κοινότητας, και την Κυβέρνηση. This letter Η επιστολή summarises the views of the participants and the factors that they cited in our discussion, and μας συνοψίζει τις απόψεις των συμμετεχόντων και we hope that it offers an answer to your question. ελπίζουμε ότι θα προσφέρει μια απάντηση στην ερώτησή σας.

Many people did foresee the crisis.Πολλοί άνθρωποι είχαν προβλέψει την κρίση. However, the exact form that it would take and the timing Ωστόσο, η ακριβής μορφή που θα ελάμβανε, of its onset and ferocity were foreseen by nobody. ο χρόνος της έναρξης, η αγριότητα της, δεν είχαν προβλεφθεί από κανέναν. What matters in such circumstances is not Αυτό που έχει σημασία σε αυτές τις συνθήκες δεν είναι just to predict the nature of the problem but also its timing.απλά να προβλεφθεί η φύση του προβλήματος, αλλά επίσης και ο χρόνος και ακόμα να υπάρξει And there is also finding the will toη βούληση οι αρχές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα act and being sure that authorities have as part of their powers the right instruments to bring toμε τα κατάλληλα μέσα.

bear on the problem.There were many warnings about imbalances in financial markets and in the global economy.Υπήρχαν πολλές προειδοποιήσεις για ανισορροπίες στις χρηματοπιστωτικές αγορές και στην παγκόσμια οικονομία. For

Γιαexample, the Bank of International Settlements expressed repeated concerns that risks did not παράδειγμα, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών εξέφρασε επανειλημμένα τις ανησυχίες ότι οι κίνδυνοι δεν seem to be properly reflected in financial markets.φαίνεται να αντικατοπτρίζονται κατάλληλα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Our own Bank of England issued many Η δική μας Τράπεζα της Αγγλίας εξέδωσε πολλές warnings about this in their bi-annual Financial Stability Reports.προειδοποιήσεις σχετικά με αυτό στις εξαμηνιαίες οικονομικές εκθέσεις της.

Risk management wasΗ διαχείριση του κινδύνου είναι considered an important part of financial markets.ένα σημαντικό μέρος της δουλειάς των χρηματοπιστωτικών αγορών. One of our major banks, now mainly in Μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες μας, σε public ownership, reputedly had 4000 risk managers. δημόσια ιδιοκτησία τώρα, είχε 4000 διαχειριστές κινδύνου.

But the difficulty was seeing the risk toΑλλά με δυσκολία έβλεπε τον κίνδυνο the system as a whole rather than to any specific financial instrument or loan.το σύστημα στο σύνολό του και όχι σε κάποιο συγκεκριμένο χρηματοοικονομικό μέσο ή δάνειο.Risk calculations Οι υπολογισμοί κινδύνου were most often confined to slices of financial activity, using some of the best mathematicalπεριορίζονταν σε τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, από τα καλύτερα μαθηματικά minds in our country and abroad.μυαλά της χώρα μας και του εξωτερικού. But they frequently lost sight of the bigger picture. Αλλά έχαναν από την ματιά τους συχνά την ευρύτερη εικόνα.

Many were also concerned about imbalances in the global economy.Πολλοί ήταν επίσης που εξέφρασαν την ανησυχία τους για ανισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία. We had enjoyed a period ofΖήσαμε μια περίοδο unprecedented global expansion which had seen many people in poor countries, particularlyπρωτοφανούς παγκόσμιας επέκτασης και πολλοί άνθρωποι στις φτωχές χώρες, ιδιαίτερα China and India, improving their living standards.Κίνα και Ινδία, βελτίωσαν το βιοτικό τους επίπεδο. But this prosperity had led to what is now Αλλά αυτή η ευημερία οδήγησε σε αυτό που τώρα αποκαλούμε ‘known as the ‘global savings glut’.παγκόσμιο πλεόνασμα αποταμιεύσεων’. This led to very low returns on safer long-term investmentsΑυτό οδήγησε σε πολύ χαμηλές αποδόσεις ασφαλείς μακροπρόθεσμες επενδύσεις which, in turn, led many investors to seek higher returns at the expense of greater risk. πράγμα που οδήγησε με τη σειρά του, πολλούς επενδυτές να αναζητήσουν υψηλότερες αποδόσεις με μεγαλύτερου κίνδυνο. Countries like the UK and the USA benefited from the rise of China which lowered the cost of Χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ επωφελήθηκαν από την άνοδο της Κίνας. Η Κίνα που έχει μειωμένο κόστος παραγωγής αγαθών που όλοι αγοράζουμε έγινε έτσι ο δανειστής για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου. many goods that we buy, and through ready access to capital in the financial system it was easy for UK households and businesses to borrow.This in turn fuelled the increase in house pricesΑυτό με τη σειρά του τροφοδότησε την αύξηση των τιμών των κατοικιών both here and in the USA. τόσο εδώ όσο και στις ΗΠΑ. There were many who warned of the dangers of this. Υπήρχαν πολλοί που προειδοποίησαν για τους κινδύνους από αυτή την κατάσταση.

But against those who warned, most were convinced that banks knew what they were doing.Αλλά παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις, οι περισσότεροι ήσαν πεπεισμένοι ότι οι Τράπεζες γνώριζαν τι έκαναν. They believed that the financial wizards had found new and clever ways of managing risks. Πίστευαν ότι οι οικονομικοί μάγοι είχαν βρει νέους και έξυπνους τρόπους για τη διαχείριση των κινδύνων. Indeed, some claimed to have so dispersed them through an array of novel financial instrumentsΠράγματι, ορισμένοι υποστήριξαν ότι υπήρχε τέτοια διασπορά του κινδύνου στα νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα που ουσιαστικά ο κίνδυνος είχε εξαλειφθεί. that they had virtually removed them.It is difficult to recall a greater example of wishfulΕίναι δύσκολο να θυμηθούμε καλύτερο παράδειγμα ευσεβούς thinking combined with hubris. σκέψης σε συνδυασμό με την ύβρη. There was a firm belief, too, that financial markets had changed. Υπήρχε μια πεποίθηση, επίσης, ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές είχαν αλλάξει. And politicians of all types were charmed by the market.Οι πολιτικοί όλων των αποχρώσεων ήσαν γοητευμένοι από την λειτουργία της αγοράς. These views were abetted by financialΑυτές οι απόψεις υποβοηθήθηκαν από τα χρηματοδοτικά και οικονομικά and economic models that were good at predicting the short-term and small risks, but few wereμοντέλα που μπορούσαν να προβλέπουν βραχυχρονίως και τους μικρούς κινδύνους, αλλά κάνεις δεν ήταν εξοπλισμένος να αντιμετωπίσει τα πράγματα αν αυτά πήγαιναν άσχημα, όπως και έγινε. equipped to say what would happen when things went wrong as they have.

People trusted the

Οι άνθρωποι εμπιστεύονταν τις Τράπεζες των οποίων τα ανώτερα στελέχη είχαν προσληφθεί από όλο τον κόσμο με βάση το ταλέντο τους και τα ανώτατα στελέχη τους banks whose boards and senior executives were packed with globally recruited talent and their με non-executive directors included those with proven track records in public life.αποδεδειγμένο ιστορικό στην δημόσια ζωή. Nobody wanted Κανείς δεν ήθελε to believe that their judgement could be faulty or that they were unable competently to να πιστεύει ότι η κρίση τους θα μπορούσε να είναι ανεπαρκής ή ότι δεν θα ήταν σε θέση να διαχειριστούν τους κινδύνους που αναλάμβαναν οι οργανισμοί τους. scrutinise the risks in the organisations that they managed.A generation of bankers andΜια γενιά τραπεζιτών και financiers deceived themselves and those who thought that they were the pace-making engineers χρηματο-οικονομολόγων εξαπάτησαν τους εαυτούς τους και εκείνους που πίστευαν ότι ήσαν αυτοί οι μηχανικοί που έδιναν τον ρυθμό στις of advanced economies.προηγμένες οικονομίες.

All this exposed the difficulties of slowing the progression of such developments in theΌλα αυτά δείχνουν την δυσκολία να κατανοηθεί η εξέλιξη των πραγμάτων μέσα σε ένα περιβάλλον που όλοι αισθανόντουσαν ωραία. presence of a general ‘feel-good’ factor. Households benefited from low unemployment, cheap Τα νοικοκυριά επωφελήθηκαν από το χαμηλό ποσοστό ανεργίας, τα φθηνά consumer goods and ready credit.καταναλωτικά αγαθά και τις εύκολες πιστώσεις. Businesses benefited from lower borrowing costs. 

Οι επιχειρήσεις επωφελήθηκαν από το χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Bankers Οι Τραπεζίτες were earning bumper bonuses and expanding their business around the world. κέρδιζαν τεράστια μπόνους και επεξέτειναν τις δραστηριότητες τους σε όλο τον κόσμο. 

The government

 Η κυβέρνηση benefited from high tax revenues enabling them to increase public spending on schools and

επωφελήθηκε από τις υψηλά φορολογικά έσοδα που τους επιτρέπουν να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για τα σχολεία και hospitals. τα νοσοκομεία. This was bound to create a psychology of denial. Αυτό ήταν αναμενόμενο να δημιουργεί μια ψυχολογία της άρνησης να δεις την πραγματικότητα. It was a cycle fuelled, in significant Ήταν ένας κύκλος, που τροφοδοτήθηκε όχι με αρετή αλλά με σημαντικές ποσότητες measure, not by virtue but by delusion.αυταπάτης.

Among the authorities charged with managing these risks, there were difficulties too.Μεταξύ των αρχών που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση των κινδύνων αυτών, υπήρχαν δυσκολίες πάρα πολλές. Some say Μερικοί έλεγανthat their job should have been ‘to take away the punch bowl when the party was in full swing’. ότι η δουλειά ήταν τους να πάρουν το ‘κρασί όταν το πάρτι ήταν στα κέφια του’.But that assumes that they had the instruments needed to do this. Αλλά αυτό προϋπόθετε ότι είχαν τα μέσα για να το κάνουν αυτό. General pressure was for Η πίεση ήταν γενική για ακόμα πιο χαλαρές ρυθμίσεις για ‘ανεπαίσθητους ελέγχους’. Το Σίτυ του

more lax regulation – a light touch. The City of London (and the Financial Services Authority)

Λονδίνου (και η Αρχή Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών) was praised as a paragon of global financial regulation for this reason.εγκωμιάζονταν ως ένα υπόδειγμα του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού ρυθμιστικού πλαισίου για το λόγο αυτό.

There was a broad consensus that it was better to deal with the aftermath of bubbles in stockΥπήρξε ευρεία συναίνεση ότι ήταν καλύτερα να ασχοληθεί κανείς με τα επακόλουθα των φουσκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές markets and housing markets than to try to head them off in advance. και στις αγορές κατοικιών από το να προσπαθήσει να τις αποτρέψει εκ των προτέρων. Credence was given to

Η άποψη αυτή εδραιώθηκε από την εμπειρία των ΗΠΑ όταν μετά this view by the experience, especially in the USA, after the turn of the millennium wheτην αλλαγή της χιλιετίας, η ύφεση αποφεύχθηκε όταν recession was more or less avoided after the ‘dot com’ bubble burst.έσκασε η φούσκα των ‘dot com’. This fuelled the view thatΑυτό ήταν το καύσιμο της άποψης ότι we could bail out the economy after the event.θα μπορούσαμε να διασώσουμε την οικονομία μετά από τέτοια συμβάντα.

Inflation remained low and created no warning sign of an economy that was overheating.Ο πληθωρισμός παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα και δεν υπήρξε κανένα προειδοποιητικό σημάδι για υπερθέρμανση της οικονομίας. TheΣτην Bank of England Monetary Policy Committee had helped to deliver an unprecedented period ofΤράπεζα της Αγγλίας η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής είχε διατηρήσει τον πληθωρισμό σε ένα άνευ προηγούμενου ιστορικά χαμηλό επίπεδο. low and stable inflation in line with its mandate.But this meant that interest rates were low bΑυτό σήμαινε ότι και τα επιτόκια επίσης ήσαν χαμηλά. historical standards.And some said that policy was therefore not sufficiently geared towardsΚάποιοι όμως είπαν ότι η πολιτική αυτή, δεν ήταν επαρκώς προσανατολισμένη heading off the risks. στην πρόληψη των κινδύνων. Some countries did raise interest rates to ‘lean against the wind’. Ορισμένες χώρες αύξησαν τα επιτόκια για να ‘προφυλαχτούν από τον άνεμο’. But on Αλλά the whole, the prevailing view was that monetary policy was best used to prevent inflation andσυνολικά, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι η νομισματική πολιτική ήταν καλύτερα να χρησιμοποιείται για να διατηρεί τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα παρά not to control wider imbalances in the economy. να ελέγχει τις ευρύτερες ανισορροπίες της οικονομίας.

So where was the problem?Τότε πού ήταν το πρόβλημα; Everyone seemed to be doing their own job properly on its own Όλοι φαίνεται να έχουν κάνει την δουλειά τους σωστά και αξιόλογα. merit. And according to standard measures of success, they were often doing it well.Και σύμφωνα με το πρότυπο της επιτυχίας έκαναν την δουλεία τους σωστά. The failureΗ αποτυχία έγκειται στο ότι συλλογικά δεν μπορέσαμε was to see how collectively this added up to a series of interconnected imbalances over which να δούμε μια σειρά διασυνδεδεμένων ανισορροπιών στις οποίες no single authority had jurisdiction. καμία αρχή δεν είχε δικαιοδοσία να επέμβει. This, combined with the psychology of herding and tΑυτό, σε συνδυασμό με την ψυχολογία της αγέλης και την λογική mantra of financial and policy gurus, lead to a dangerous recipe.των οικονομικών και πολιτικών γκουρού, οδήγησε σε μια επικίνδυνη συνταγή. Individual risks may rightly Μεμονωμένοι κίνδυνοι μπορεί δικαίως να have been viewed as small, but the risk to the system as a whole was vast.είχαν θεωρηθεί ως μικροί, αλλά ο κίνδυνος για το σύστημα στο σύνολο του ήταν τεράστιος.

So in summary, Your Majesty, the failure to foresee the timing, extent and severity of the crisisΈτσι, συνοψίζοντας Μεγαλειότατη, η αδυναμία να προβλεφτεί ο χρόνος, η έκταση και η σοβαρότητα της κρίσης and to head it off, while it had many causes, was principally a failure of the collective και για να αποτραπεί, ενώ είχε πολλές αιτίες, ήταν κυρίως μια αποτυχία της συλλογικής imagination of many bright people, both in this country and internationally, to understand theφαντασίας πολλών λαμπρών ανθρώπων, τόσο σε αυτή τη χώρα όσο και διεθνώς, να κατανοήσουν τους risks to the system as a whole.κινδύνους για το σύστημα ως σύνολο.

Given the forecasting failure at the heart of your enquiry, the British Academy is giving someΔεδομένης της αποτυχίας της πρόβλεψης και ερχόμενοι στην κάρδια της ερώτησής σας, η Βρετανική Ακαδημία θα συνιστούσε thought to how your Crown servants in the Treasury, the Cabinet Office and the Deparοι υπάλληλοι του Θρόνου Σας στο Υπουργείο Οικονομικών, στα Υπουργεία Εμπορίου Βιομηχανίας for Business, Innovation & Skills, as well as the Bank of England and the Financial Service Καινοτομιών και Δεξιοτήτων, μαζί με την Τράπεζα της Αγγλίας και τις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες και άλλες Αρχές Authority might develop a new, shared horizon-scanning capability so that you never need toνα αναπτύξουν νέους τρόπους ελέγχου και πρόβλεψης έτσι ώστε να μην χρειάζεται να ask your question again.ερώτησή σας να τεθεί και πάλι. The Academy will be hosting another seminar to examine the ‘never

Η Ακαδημία θα φιλοξενήσει ένα άλλο σεμινάριο για να εξετάσει την ‘ποτέ again’ question more widely.πάλι’ ερώτηση Σας ευρύτερα. We will report the findings to Your Majesty. Θα αναφέρουν τα ευρήματα στη Μεγαλειότητα Σας. The events of theΤα γεγονότα του past year have delivered a salutary shock.τελευταίο χρόνο μας εξέθεσαν σε ένα σωτήριο σοκ. Whether it will turn out to have been a beneficial one Το κατά πόσο αυτό θα αποδειχθεί ευεργετικό will depend on the candour with which we dissect the lessons and apply them in future.θα εξαρτηθεί από την ειλικρίνεια με την οποία θα αναλύσουμε αυτά τα μαθήματα και από την εφαρμογή τους στο μέλλον.



We have the honour to remain, Madam, Έχουμε την τιμή να παραμένουμε Κυρία,

Your Majesty’s most humble and obedient servants ταπεινοί και υπάκουοι υπήκοοι της Μεγαλειότητα Σας



Και ακολουθούν 35 υπογραφές διακεκριμένων προσωπικοτήτων από Πανεπιστήμια, από την Τράπεζα της Αγγλίας, από την Δημόσια Διοίκηση, από τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα κτλ.

Είναι προφανές ότι για 40 χρόνια αυτοί που διοικούσαν δεν ήξερα τι έκαναν, ενώ υποτίθεται ότι είχαν συλλάβει την ουσία του κόσμου, πως αυτός λειτουργεί.



[1] British Academy, 10 Carlton House Terrace London, SW1Y 5AH, Telephone: +44 (0)20 7969 5200, Fax: +44 (0)20 7969 5300, 22 July 2009