του Παναγιώτη Ήφαιστου
Οι στρατηγικές εξελίξεις στον πλανήτη και στις περιφέρειες είναι καταιγιστικές και θα εντείνονται και θα οξύνονται ολοένα και περισσότερο.
Η Μέση και η Μείζονα Ανατολή ήταν πάντα στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής. Σε παράρτημα παρατίθεται αγγλικό κείμενο με δεκάδες χάρτες που αναπαριστούν αυτή την πραγματικότητα. Η διένεξη παλαιστινίων και Ισραηλινών είναι μια από τις σημαντικότερες της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής αλλά και του
παρελθόντος. Δική μας εκτίμηση είναι ότι την ύστερη εποχή οι παλαιστίνιοι είναι το μεγαλύτερο θύμα των Μεταψυχροπολεμικών εξελίξεων ενώ η θέση και η επιβίωση του κράτους του Ισραήλ ήταν και συνεχίζει να είναι στην κόψη του ξυραφιού.Ένα τόσο σύνθετο ιστορικό και σύγχρονο ζήτημα όταν αναλύεται απαιτεί υπευθυνότητα που απορρέει από την σωστή γνώση της διεθνούς πολιτικής.
Αρχικά η παρέμβαση που ακολουθεί γράφτηκε αφενός για να αποτυπώσω την εμπειρία μου από συζήτηση με Ισραηλινούς-Παλαιστίνιους διπλωμάτες στις Βρυξέλλες όταν και εγώ υπηρετώντας σε διπλωματική αποστολή έγραφα το “European Political cooperation” ένα μεγάλο μέρος του οποίου είναι αφιερωμένο στην Μέση Ανατολή και στο Παλαιστινιακό. Πρόκειται για μια εμπειρία που εξαρχής -ήταν η πρώτη μου μεγάλη μονογραφία – με οδήγησε, πολύ πριν γνωρίσω τις εμβληματικές θεωρήσεις του Κονδύλη περί αξιολογικής ουδετερότητας, σε τροχιά αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής.
Όταν συγκρούονται δύο οντότητες, όπως σωστά αναφέρει ο Θουκυδίδης, ενδέχεται η σύγκρουση αυτή να είναι τραγική. Τραγική η σύγκρουση γύρω από το Παλαιστινιακό κράτος είναι και για ένα ακόμη λόγο που συνηγορεί με την ανάγκη ανεξαρτήτως προσωπικών προτιμήσεων και συμπαθειών οι κρίσεις να είναι συγκρατημένες και επιφυλακτικές.
Οι συνωμοσιολογίες και οι “καταδικαστικοί” αφορισμοί είναι αχρείαστοι και υποδηλώνουν άγνοια τόσο των αιτίων δημιουργίας Ισραηλινού κράτους εις βάρος των Παλαιστινίων όσο και το πως εξελίχθηκε το Παλαιστινιακό ζήτημα. Ενώ οι Ισραηλινοί αιτιολογούν την άρνησή τους να αποδεχθούν ένα αυτεξούσιο Παλαιστινιακό κράτος με αναφορές στον κίνδυνο για την επιβίωσή τους οι Παλαιστίνιοι αφενός διασκορπίστηκαν σε πολλά άλλα κράτη δημιουργώντας ένα διαφοροποιημένο σύστημα Παλαιστινιακών θέσεων και αφετέρου οι στρατηγικές πολλών αραβικών κρατών και οι αραβικές διαιρέσεις δημιουργούν εξίσου μεγάλα προβλήματα. Το Παλαιστινιακό ζήτημα δεν είναι πλέον το ίδιο με αυτό που ξέραμε πριν μερικές δεκαετίες και οι Παλαιστίνιοι εξελίσσονται στο μεγαλύτερο θύμα των Μεσανατολικών διενέξεων που δεν αφορούν πλέον το Παλαιστινιακό ζήτημα (ίσως και να μην αφορούν καθόλου και όσοι το επικαλούνται να το κάνουν για λόγους νομιμοποίησης των στρατηγικών τους).
Αρχικά, αφορμή για το παρόν υπήρξε η κυκλοφορία του βιβλίου “Το ζήτημα του Σιωνισμού” της Jacqueline Rose, Εβραίας καθηγήτριας αφιερωμένο, υπογραμμίζεται, στον μεγαλύτερο Παλαιστίνιο διανοούμενο, τον Edward Said. Εξαιρετικό κείμενο.
Έχοντας πριν διαβάσει εκατοντάδες βιβλία και άρθρα (που παραπέμπονται και στην Αγγλική μου μονογραφία που προαναφέρθηκε), στο βιβλίο αυτό βρήκα όχι μόνο πολλά πράγματα που δεν γνώριζα αλλά κατάλαβα καλύτερα και την διαδρομή των Εβραίων, τις διαιρέσεις τους και το ποια τελικά ήταν τα γεγονότα και οι αιτιολογήσεις για ένα κράτος “Ισραήλ φρούριο” versus άλλες ιδέες για περιφερειακή συνύπαρξη με τους Άραβες.
Με την θέση “Ισραήλ φρούριο” η Jacqueline Rose φαίνεται να διαφωνεί και να ευνοεί την άποψη πως θα μπορούσε να είχε δημιουργηθεί, όπως πολλοί άλλοι Εβραίοι υποστήριζαν τότε, ένα συνεταιριστικό κράτος με τους Παλαιστίνιους.
Ποια είναι η σωστή και η ορθολογιστική απάντηση;
Όπως και με πολλά άλλα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής ισχύει το γνωστό “το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία” ενώ το Παλαιστινιακό αν και σε τελική ευθεία είναι ακόμη εν εξελίξει.
Στο τέλος προστέθηκαν δύο παραρτήματα. Το πρώτο παράρτημα είναι η εισαγωγή στην ανάρτηση του παρόντος στο facebook το 2018 και το δεύτερο παράρτημα είναι το άρθρο Max Fisher, 40 maps that explain the Middle East. https://wp.me/p3OlPy-1fk. Μια καταπληκτική χαρτογραφημένη απεικόνιση της διαχρονίας των γεωγραφικών ζωνών όπου συναντήθηκαν, επηρεάστηκαν και συγκρούστηκαν όλες οι θρησκείες, οι πολιτισμοί και οι αυτοκρατορίες. Προστέθηκε, επίσης, και μάλιστα δύο φορές, πίνακας στον οποίο συνοψίζονται μερικές πτυχές των εμβληματικών έργων του Παναγιώτη Κονδύλη “Ευρωπαϊκός διαφωτισμός” και “Ισχύς και απόφαση” για την σχέση των έσχατων λογικών κάθε κράτους και των αποφάσεων.
Είναι σημαντικό να κατανοηθεί το γεγονός ότι το κρατοκεντρικό διεθνές σύστημα είναι (οντολογικά) θεμελιωμένο και διαφοροποιημένο σε ετερογενείς και ανομοιογενείς κοινωνικές οντότητες. Εάν μιλάμε για τα κράτη, είναι μεν μορφικά πανομοιότυπα καθότι διαθέτουν εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία, πλην, εσωτερικά η ανθρωπολογία τους είναι εξ ορισμού και προγραμματικά διαφορετική. Πιο σημαντικό, στο υπόβαθρο θεμελιώνονται έσχατες κοσμοθεωρητικές λογικές που εκλογικεύουν πολιτικά τις συλλογικές στάσεις απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο και που βρίσκονται οι ίδιες πέραν κάθε λογικής αιτιολόγησης. Έτσι, «μονάχα η εκλογίκευση της θεμελιώδους στάσης ή απόφασης μπορεί να πραγματοποιηθεί με λογική συνέπεια και όχι η ίδια η θεμελιώδης στάση: γιατί στα έσχατα ερωτήματα η απάντηση δίνεται με αξιωματικές αποφάνσεις. … Μπορούν, λοιπόν, να υπάρξουν τόσες μορφές λογικής συνέπειας όσες και οι θεμελιώδεις στάσεις. Μολονότι τα τυπικά λογικά μέσα παραμένουν τα ίδια, ωστόσο υπηρετούν κάθε φορά την εκλογίκευση θεμελιωδών αποφάσεων με διαφορετικό περιεχόμενο».
Οι προεκτάσεις αυτών των ανελέητων Κονδύλειων αξιωμάτων καταμαρτυρούνται καθημερινά και κυριολεκτικά ανατινάζουν στον αέρα τα ανθρωπολογικά εξισωτικά και πολιτικά εξισωτικά θεωρήματα και ιδεολογήματα, τους αφορισμούς και τους αχρείαστους εκτονωτικούς υποκειμενισμούς. Εμπράγματα, όταν όπως για παράδειγμα ισχύει εδώ και επτά δεκαετίες στην Παλαιστίνη, τα συμφέροντα και ιδιαίτερα αυτά της κρατικής επιβίωσης δύο διαφορετικών κοινωνικών οντοτήτων είναι αντίθετα [κρατικής επιβίωσης, ή απόκτησης κράτους εις βάρος ενός ήδη υπάρχοντος κράτους ή απόσχισης από το τελευταίο], «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν ισχύει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται» ή εξαφανίζεται (Θουκυδίδης).
Ακόμη, οι αισθητικές σχέσεις είναι από αστείες μέχρι ακραία επικίνδυνες και η σταθερότητα ή αντίστροφα η αστάθεια συναρτώνται με την ύπαρξη ισορροπίας δυνάμεων και ορθολογιστικών θέσεων και αποφάσεων. Στο τέλος βέβαια είτε η αδύναμη κοινωνία εξαφανιστεί είτε υπάρχει εντός άλλων κρατών τα τετελεσμένα επικυρώνονται με συνθήκες και συμβάσεις μιας νέας διεθνούς τάξης. Ο καθείς λοιπόν μπορεί να φυλάξει για τον εαυτό του τις υποκειμενικές του θέσεις και απόψεις για να μπορέσει να καταλάβει τι συμβαίνει και στην συνέχεια ορθολογιστικά κινούμενος αποφασίζει τι θα κάνει εμπράγματα όσον αφορά τα εθνικά συμφέροντα τους κράτους στο οποίο ανήκει. Κατά νου πρέπει πάντα να έχουμε ότι στην διεθνή πολιτική τα ελλείμματα γνώσης, σωστής κρίσης και ορθολογισμού είναι ζημιογόνα ή και θανατηφόρα (Kenneth Waltz): “Η ανάλυση της διεθνούς πολιτικής είναι το αντίστοιχο της ιατρικής επιστήμης”. Λάθος διάγνωση λάθος θεραπεία, ζημιές ή θάνατος, και το αντίστροφο.
Ακολουθεί το κείμενο για το Παλαιστινιακό ζήτημα και τα δύο παραρτήματα
Η ανάλυση που ακολουθεί αφορά μερικές πτυχές της Αραβοϊσραηλινής διένεξης και κυρίως το Παλαιστινιακό σε αναφορά, πρωτίστως με το εξαιρετικό βιβλίο της Rose Jacqueline, Το ζήτημα του σιωνισμού. Αναφέρεται, επίσης, στα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του σύγχρονου κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος και σε μια καθοριστική για την συγγραφική μου πορεία προσωπική εμπειρία όταν είχα σχεδόν ολοκληρώσει το European Political cooperation που συμπεριελάμβανε την ανάλυση και της Αραβοϊσραηλινής διένεξης.
Για ακόμη μια φορά ο πόλεμος στην Μέση και Μείζονα Ανατολή προκαλεί εκατόμβες. Η θέση που υιοθετείται στην παρούσα παρέμβαση είναι ότι η πολιτικά ορθολογιστική πολιτική σκέψη και οι ορθολογιστικές πολιτικές αποφάσεις απαιτούν διάκριση μεταξύ, από την μια πλευρά, αντικειμενικής περιγραφής και ερμηνείας των γεγονότων της διεθνούς πολιτικής –κάτι που πρωτίστως απαιτεί γνώση για τον χαρακτήρα του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος– και από την άλλη πλευρά διατύπωσης υποκειμενικών αξιολογικών θέσεων ή θέσεων που στηρίζουν τα εθνικά συμφέροντα του κράτους στο οποίο ανήκει ένα άτομο.
Εάν μιλάμε για πολιτικές θέσεις και για προτάσεις πολιτικής, οι αυθαίρετες αξιολογικές θέσεις, υποστηρίζεται, μπορεί να είναι είτε προϊόν άγνοιας, συναισθηματισμού και κολλημάτων σε θεωρήματα και ιδεολογήματα είτε πολιτικά ορθολογιστικές θέσεις συμβατές με το εθνικό συμφέρον και την στρατηγική εκπλήρωσής τους. Τουτέστιν, η μόνη πολιτικά ορθολογιστική σκέψη είναι αυτή η οποία στηρίζει τα συμφέροντα ενός κράτους. Το ότι συχνά τα συμφέροντα των κρατών είναι ανταγωνιστικά και συχνά συγκρουσιακά είναι άλλης τάξης ζήτημα για το οποίο απαιτείται γνώση και επίγνωση.
Κανείς δεν έχει παρά να ακούσει ή διαβάσει καθημερινά τέτοιες θέσεις για την αραβοϊσραηλινή διένεξη, την Ουκρανία, την Συρία ή το Ιράκ. Θα καταλάβει ότι η αντικειμενικότητα και η «αλήθεια» είναι δυσεύρετη ενώ οι πλείστοι στηρίζουν τα εθνικά τους συμφέροντα συχνά με ωμή και κυνική προπαγάνδα που παραμερίζει ακόμη και αυτό που είναι ορατό με γυμνό οφθαλμό. Υπάρχουν και μη βιώσιμα κρατίδια, βέβαια, στα οποία συνειδητά ή ανεπίγνωστα ασθενή μυαλά πλημμυρισμένα με ιδεολογήματα και φαντασιοπληξίες το παραμιλητό κυριαρχεί στηρίζοντας τα αντίπαλα και μάλιστα αναθεωρητικά συμφέροντα γειτονικών απειλητικών κρατών.
Τι συμβαίνει λοιπόν στην Γάζα και στην ευρύτερη περιφέρεια; Οι συχνές συγκρούσεις στην Γάζα είναι αναμφίβολα συγκλονιστικές. Οι γνωστοί και αθέατοι πόλεμοι του Ισραήλ με τους γείτονές του επίσης. Εάν θέλουμε να μιλάμε σοβαρά και υπεύθυνα και εάν ο σκοπός μας δεν είναι η προπαγάνδα και η παραπληροφόρηση των άλλων, δεν πρέπει να αναλύουμε με τρόπο που αποκόβει από το υπόλοιπο διεθνές σύστημα, από τις ιστορικές συγκυρίες που επηρέασαν την Μέση Ανατολή και κυρίως από τον συνεχή και ανελέητο παρεμβατισμό των ηγεμονικών δυνάμεων τους δύο τελευταίους αιώνες. Η σύγκρουση Ισραηλινών και Αράβων, εξηγεί η Jacqueline Rose δεν οφείλεται σε παρθενογένεση. Στην συνέχεια η μια ή η άλλη στρατηγική του νεοσύστατου εβραϊκού κράτους δεν υιοθετήθηκε στο κενό ή χωρίς βαθιές διαφωνίες μεταξύ των Εβραίων για το ποια ήταν η συμφέρουσα σχέση με τους Άραβες.
Στην πορεία, επικράτησε η στρατηγική του “Ισραήλ-φρούριο”, η οποία και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, μάλλον χωρίς πολλές δυνατότητες, πιστεύουν πολλοί, αλλαγής πλεύσης. Εξάλλου, και στην Αραβική πλευρά όπως βλέπουμε καθημερινά εκκολάφθηκε μια «Αραβική κρατοκεντρική λογική» που διαφοροποίησε τους Άραβες βαθιά και ίσως ανεπίστροφα. Το ποιος συμμαχεί με ποιον και με τι όρους είναι τόσο ρευστό και οι καθημερινές εναλλαγές «φίλων» και «εχθρών» τόσο πυκνές, που σοβαρά μιλώντας δεν υπάρχει δυνατότητα να μιλήσει κανείς, πλέον, για «Αραβικό κόσμο». Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο των ενάμιση περίπου δισεκατομμυρίων πιστών.
Από την φύση της η διεθνής πολιτική είναι συγκρουσιακή. Ισχύει το καθεστώς της κυριαρχίας-εθνικής ανεξαρτησίας, απουσιάζει παγκόσμια κοινωνία, ως εκ τούτου ο προσδιορισμός πολιτικά άξιων λόγου κριτηρίων διεθνούς πολιτικής ηθικής είναι ανέφικτος και απουσιάζει μια νομιμοποιημένη διεθνής εξουσία. Μεταξύ των συμφωνιών που οριοθετούν τα σύνορα της διεθνούς τάξης (βασικά μετά από κάθε πόλεμο) και των αρχών του διεθνούς δικαίου παρεμβάλλονται πλήθος αιτιών πολέμου (βλ. ένθετο πίνακα για το καθεστώς διεθνών σχέσεων και τα αίτια πολέμου). [λέμε πολιτικής ηθικής όχι ηθικής γενικώς και αορίστως – ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων – http://wp.me/p3OlPy-1bH]
Οι αρχές του διεθνούς δικαίου που διέπουν αυτή την τάξη,
κατά συνέπεια, δεν είναι «διεθνής δικαιοσύνη» όπως πολλοί αφελώς
πιστεύουν, αλλά μόνο υποσχέσεις πως θα τηρούνται οι συμφωνίες μεταξύ των
κρατών για αυτή την τάξη. Η ισχύς στην διεθνή πολιτική, κοντολογίς,
είναι αθέσπιστη
Ιδιαίτερα όταν υπάρχει διένεξη –πολύ περισσότερο όταν εμπλέκονται, ως συνήθως, οι ηγεμονικές δυνάμεις– δεν
υπάρχει δυνατότητα προσδιορισμού του δέοντος που θα προσδιορίσει μια
οποιαδήποτε αλλαγή αυτής της (διεθνούς) τάξης (ενώ στην ενδοκρατική
τάξη, όπως ξέρουμε, οι αλλαγές των ηθικών και κανονιστικών δομών είναι
καθημερινές). 
Στο αριστουργηματικό και εμβληματικό κλασικό του βιβλίο «Πόλεμος και Αλλαγή στην διεθνή πολιτική», ο Robert Gilpin, αποκρυσταλλώνει την ουσία συνάμα και το πρόβλημα, όταν γράφει: «Ο τερματισμός ενός ηγεμονικού πολέμου είναι η απαρχή ενός ακόμη κύκλου μεγέθυνσης-ανάπτυξης, επέκτασης και τελικής παρακμής. Ο νόμος της άνισης ανάπτυξης συνεχίζει να ανακατανέμει την ισχύ υπονομεύοντας έτσι το status quo που εγκαθιδρύθηκε από τον τελευταίο ηγεμονικό αγώνα. Η ανισορροπία αντικαθιστά την ισορροπία και ο κόσμος κινείται προς ένα νέο γύρο ηγεμονικής σύγκρουσης. Πάντα ήταν και πάντα θα είναι έτσι, μέχρις ότου οι άνθρωποι είτε καταστραφούν είτε μάθουν να αναπτύσσουν ένα αποτελεσματικό μηχανισμό ειρηνικής αλλαγής». Πόλεμος και Αλλαγή στην διεθνή πολιτική (Εκδόσεις Ποιότητα), σ. 351 – https://www.facebook.com/Gilpin.polemos.allagh.
Ακόμη πιο σημαντικό, η σύνδεση διενέξεων όπως της Γάζας με τον σιωνισμό ως ιστορικό φαινόμενο –και η συνωμοσιολογική προέκταση τέτοιων αναλύσεων– είναι άκρως παρακινδυνευμένη, γιατί μύριοι άλλοι παράγοντες εισρέουν και επηρεάζουν διαρκώς και αστάθμητα τις περιφερειακές εξελίξεις. Το κύριο ερώτημα, εξάλλου, είναι το εξής: Το Ισραήλ λειτουργεί, αποφασίζει και δρα ως στρατηγικός δρών του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος ή ως μυστικός φορέας κάποια αθέατης Σιωνιστικής οργάνωσης; Και το αντίστροφα. Γιατί πρέπει να γνωρίζουμε ότι σε ένα κρατοκεντρικό κόσμο όσον αφορά τα βιώσιμα κράτη που μεριμνούν για την αυτοσυντήρησή τους το πράττουν αυστηρά στα πλαίσια των λογικών του κρατικού τους συμφέροντος. Υπό αυτό το πρίσμα δεν υπάρχουν συνωμοσίες αλλά κρατικοί σκοποί και στρατηγικά σχέδια εκπλήρωσής τους τα οποία συμπεριλαμβάνουν μυστικές δράσεις και μυστικό σχεδιασμό. Άλλοι συντελεστές όπως κινήματα, οργανώσεις κτλ, είναι εξαρτημένες μεταβλητές των κρατικών στρατηγικών, συχνά στο πλαίσιο αυτού που ονομάζουμε soft power (που αποδίδω ως «μαλακή ισχύς» επειδή όπως το φίδι μαλακώνει το θύμα του για να το καταπιεί). Είναι λοιπόν το Ισραήλ φυσιολογικό κράτος ή “κράτος-συνωμότης”. Αν και πολλοί αυτό κάνουν θα ήταν κυριολεκτικά αστείο να ισχυριστεί κανείς το δεύτερο (βλ. τεκμηριωμένη και κριτική εξέταση του ζητήματος από τους Walt/Mearsheimer στο “The israeli lobby” βλ. λίγο πιο κάτω).
Η θέση μας εδώ είναι ότι, το διεθνές σύστημα είναι πρωτίστως κρατοκεντρικό και ότι τόσο το Ισραήλ όσο και τα άλλα κράτη της περιφέρειας στο οποίοι ανήκει –ή τουλάχιστον όσα είναι βιώσιμα–, λειτουργούν στην βάση κρατοκεντρικών λογικών (Βλ. παρεμβαλλόμενο πίνακα των δέκα θεμελιωδών θέσεων του Kenneth Waltz από το βιβλίο του Θεωρία διεθνούς πολιτική, Εκδόσεις Ποιότητα https://www.facebook.com/Waltz.theoria.diethnous).
Είναι χαρακτηριστική η ανάλυση των Mearsheimer / Walt (το πολυσυζητημένο βιβλίο τους «το Ισραηλινό λόμπι») όπου τεκμηριώνεται ότι κύρια εισροή στον επηρεασμό της στρατηγικής των ΗΠΑ από τους Εβραίους της Αμερικής και τα κινήματά τους είναι η (κρατική) στρατηγική του Ισραηλινού κράτους.
Για να το πούμε διαφορετικά εάν δεν κατανοηθεί ο κρατοκεντρικός χαρακτήρας του διεθνούς συστήματος και οι απορρέουσες λογικές και πρακτικές που ακολουθούν τα κράτη στον σχεδιασμό και εφαρμογή της στρατηγικής τους, κάθε θεώρηση της διεθνούς πολιτικής είναι, στην καλύτερη περίπτωση, πολιτικά αδιάφορη. Ιδεολογήματα, θεωρήματα, συναισθηματισμός και φαντασιοπληξίες δεν προσφέρονται για την σωστή στάθμιση και εκτίμηση των διεθνών φαινομένων.
Άσχετες και πολιτικά αδιάφορες αντιλήψεις περί την διεθνή πολιτική ήταν και συνεχίζουν να είναι τα κύρια γνωρίσματα των ασυναρτησιών που ακούμε στο νεοελληνικό κράτος για το μεταψυχροπολεμικό διεθνές σύστημα (πλην ελάχιστων περιπτώσεων που καταπνίγονται μέσα σε σωρούς πνευματικών σκουπιδιών που κάποιοι παράγουν εργολαβικά). Για να είμαστε πιο ακριβείς, ενίοτε –και ιδιαίτερα όταν προέρχονται από εγκάθετα «ιδρύματα» έξωθεν χρηματοδοτημένα και ως εκ τούτου πιθανότατα καθοδηγούμενα– οι ασυναρτησίες που ρίχνονται στα κεφάλια των πολιτών λιγότερο ισχυρών κρατών, ενδέχεται να είναι παραμύθιασμα εξόχως ενταγμένο σε στρατηγικές «soft power.
Τώρα, πιο συγκεκριμένα η Αραβοϊσραηλινή διένεξη. Αυτό που εκπλήττει συχνά είναι η ευκολία με την οποία εκφράζονται ηθικές κρίσεις για διενέξεις όπως η Γάζα. Ένας τρίτος και μη άμεσα εμπλεκόμενος σε μια τέτοια διένεξη, εάν δεν κάνει προπαγάνδα των οικείων εθνικών συμφερόντων, από πού αντλεί τα ηθικά κριτήρια που διατυμπανίζει; Παρά τα παθήματα των Ελλήνων στο ολισθηρό πεδίο των διεθνών σχέσεων φαίνεται πως οι περισσότεροι συμπολίτες μας τίποτα δεν κατανοούν τι σημαίνει και τι συμβαίνει στην διεθνή πολιτική. Με ευκολία και ανεύθυνη ελευθεριότητα διατυπώνονται ηθικές κρίσεις, συνομωσιολογικές ερμηνείες και γραμμικές ερμηνείες για οτιδήποτε παρακολουθούμε στην τηλεόραση ή διαβάζουμε στις ειδήσεις.
Πολλοί αγνοούν ή όντας επικίνδυνοι αιθεροβάμονες –κάθε νεφελοβατούσα ιδέα είναι πολιτικά επικίνδυνη έως και θανατηφόρα– αρνούνται να κατανοήσουν ότι η έκφραση αντικειμενικών και κοινώς αποδεκτών ηθικών κρίσεων για τα πολλά προβλήματα της διεθνούς πολιτικής για τους λόγους που προαναφέραμε είναι παντελώς ανέφικτη. Ερωτάται: Ξέρουν ή μπορούν να ξέρουν τι συμβαίνει στην Αραβοϊσραηλινή διένεξη;
Μόνο κανονιστικές και αξιολογικές θέσεις μπορεί, όπως είπαμε, να εκφράσει κανείς, και αυτές, εάν δεν συνιστούν ασυνάρτητα συνθήματα συνήθως συμβαδίζουν με τα εθνικά συμφέροντα του εκάστοτε ομιλούντος ή με ανορθολογικά ιδεολογήματα στα οποία ουκ ολίγοι είναι προσκολλημένοι. Κοντολογίς: Όποιος διατυπώνει αξιολογική θέση για ένα διεθνές πρόβλημα μπορεί να είναι ορθολογιστική μόνο εάν είναι συμβατή με τα εθνικά συμφέροντα. Εάν απλά ενδιαφερόμαστε να γνωρίζουμε καλύτερα πριν τοποθετηθούμε, αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια όσο το δυνατό αυστηρά περιγραφική, συγκρατημένα-προσεκτικά ερμηνευτική και συμβατή με τις κρατούσες συνθήκες της διεθνούς πολιτικής.
Συναφώς, σωστά ο Μακιαβέλλι έγραψε ότι «η ηθική είναι προϊόν πολιτικής». Και επειδή πολιτική υπάρχει μόνο εντός ενός συγκροτημένου κοινωνικοπολιτικού συστήματος μόνο από εκεί μπορούν να οριστούν κοινωνικοπολιτικά ηθικές θέσεις που συνάδουν με την εκάστοτε κοινωνική οντότητα στην οποία αναφερόμαστε. Αξίζει να επαναλάβουμε αυτό που γράφτηκε πιο πάνω: Δεν υπάρχει παγκόσμια κοινωνία (παρά μόνο μέσα στο κεφάλι κάποιων τυφλών και φαντασιόπληκτων), γι’ αυτό δεν υπάρχει παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα εξ ου και η απουσία πλανητικών ηθικών-κανονιστικών δομών. Τόσο απλό αλλά εκπληκτικά αόρατο για τόσους πολλούς!
Στην διεθνή πολιτική των πολλών κυρίαρχων κοινωνιών λογικό επακόλουθο της εθνικής ανεξαρτησίας (επικυρωμένης από τις Υψηλές του Διεθνούς Δικαίου το 1945) η ισχύς είναι, όπως προείπαμε, αθέσπιστη. Ενώ δηλαδή οι διανεμητικές προεκτάσεις της άσκησης ισχύος στην διεθνή πολιτική είναι πολύ μεγάλες, απουσιάζει κοινωνικοπολιτική επικύρωσή της. Οτιδήποτε διαφορετικό οφείλεται σε άγνοια. Άγνοια για το γεγονός ότι οι διεθνείς θεσμοί δεν είναι θεσμοί διεθνούς δικαιοσύνης αλλά θεσμοί διεθνούς τάξης.
Το γεγονός ότι μέσα από κάποιους λαβύρινθους γράφτηκε στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ το 1945 πως το Συμβούλιο Ασφαλείας θα μπορούσε να δράσει για να διαφυλάξει αυτή την διεθνή τάξη είναι άλλου παπά Ευαγγέλιο που δεν πρέπει να συνδέεται με κάποια ανύπαρκτη «διεθνή δικαιοσύνη» αλλά με την διεθνή τάξη που ορίζουν οι συμφωνίες των κρατών όποτε και εάν υπάρχουν.
Όλοι ξέρουμε ότι η διαφωνία των ηγεμονικών δυνάμεων πάγωσε αυτές τις αρμοδιότητες επί δεκαετίες και όποτε έκτοτε ελάχιστες φορές υπήρξε κοινή δράση όσον αφορά την «διεθνή τάξη και ασφάλεια» οφειλόταν σε ηγεμονικά παζάρια. Οι ηγεμονικές δυνάμεις βρίσκονται σε μια αδιάλειπτη διαπάλη για να παρεμποδιστεί μια άλλη περιφερειακή δύναμη να γίνει περιφερειακός ηγεμόνας και έτσι λειτουργώντας επιδίδονται σε εξισορροπητικά στρατηγικά παίγνια για τον έλεγχο της κατανομής ισχύος στις περιφέρειες του πλανήτη (βλ. παρεμβαλόμενο πίνακα της τυπολογίας του John Mearsheimer).
Όσοι διεθνιστές και κοσμοπολίτες παραμυθιάστηκαν από τα ιδεολογικά δόγματα που έντυναν και συνεχίζουν να μεταμφιέζουν τις εκάστοτε ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος, καλά κάνουν να κατέβουν από τα σύννεφα και να περπατήσουν στην γη. Μπορούν εάν θέλουν να δοκιμάσουν τις φαντασιοπληξίες τους με το να πάνε στην περιοχή πού εμπερικλείει η Συρία, Ιράν, Ιράκ, Τουρκία και οι Κούρδοι. Εκεί δεν τους ευχόμαστε να πέσουν στα χέρια των φονταμενταλιστών του νέου κράτους του … «Αποκεφαλιστάν».
Ορθολογιστικό είναι λοιπόν να είμαστε επιφυλακτικοί στην έκφραση αξιολογήσεων για τα προβλήματα των άλλων και ο καθείς να υποστηρίζει (ορθά και ορθολογιστικά) τα οικεία εθνικά συμφέροντα. Η καταδίκη των άλλων, οι δίκες προθέσεων ανθρώπων που παλεύουν για την επιβίωσή τους (μιλώ για όλους τους εμπλεκόμενους σε μια οποιαδήποτε διένεξη συμπεριλαμβανομένη της αραβοϊσραηλινής διένεξης) και οι καταδίκες ιστορικών γεγονότων δεν ενδείκνυνται και δεν συνιστούν πολιτικά ορθολογιστικές στάσεις.
Πολλοί βέβαια, όπως ήδη υπαινιχθήκαμε, παραμιλούν, ιδιαίτερα άτομα διεθνιστικών αποχρώσεων ομάδων που συγκροτούνται από τα αριστοεροδεξιοκεντρώα ορφανά του άχαρου Ψυχρού Πολέμου. Η δυνατότητα κατανόησης του εθνοκρατοκεντρικού χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος των μελών αυτών των ομάδων είναι δυστυχώς ανίατα ασθενής. Τι να κάνουμε. Κάθε εποχή είχε τους ελαφρόμυαλους, τους επιπόλαιους, τους παραμυθιασμένους και αυτούς που λικνίζονται πνευματικά. Οι δέκα ανελέητες αρχές του Kenneth Waltz που παρατίθενται ένθετα –του σημαντικότερου σύγχρονου διεθνολόγου και γνήσιου πολιτικού στοχαστή της (αλάνθαστης) Θουκυδίδειας παράδοσης– εάν κατανοηθούν, ενδέχεται να συνιστούν αντίδοτο τέτοιων πνευματικών ασθενειών. Για ισχυρότερες δόσεις απαιτείται να μελετήσουν δεκάδες φορές τον Θουκυδίδη.
Έχουμε δύο εκατοντάδες κυρίαρχα κράτη και η αυτοσυντήρηση-επιβίωση των κοινωνιών ενός εκάστου εξ αυτών, καθώς και η αναγκαία ισχύς που την διασφαλίζει, αποτελούν θέσφατες και έσχατες λογικές. Μόνο εκκινώντας από αυτή την βάση μπορεί κανείς να υιοθετεί πολιτικά ορθολογιστικές θέσεις.
Την διένεξη του Ισραήλ με τους γείτονές του κανείς απαιτείται να την δει υπό το πιο πάνω αξιολογικά ελεύθερο πρίσμα και κυρίως υπό το πρίσμα της Θουκυδίδειας θεώρησης που μας «πληροφορεί» ότι πολλές διενέξεις ενέχουν το στοιχείο του «τραγικού».
Όλες οι πλευρές, δηλαδή, θεωρούν ότι έχουν δίκαιο και αιτιολογήσεις τους απορρέουν από τις δικές τους τυπικές λογικές. Τυπικές λογικές που απορρέουν από την ιστορία τους, τον πολιτισμό τους, την μεταφυσική τους συγκρότηση, τις πολιτικές τους παραδόσεις, τις κοσμοαντιλήψεις και βασικά πολιτικά δόγματα που τις στηρίζουν, τις ρευστές εκτιμήσεις για τους εχθρούς και τους φίλους και για το πώς αυτοί πρέπει να εναλλάσσονται για να διασφαλίζεται το έσχατο και υπέρτατο συμφέρον επιβίωσης, και τα λοιπά, και κυρίως οτιδήποτε σχετίζεται με την λογική αυτού του έσχατου συμφέροντος.
Τα βιώσιμα και ορθολογιστικά κινούμενα κράτη μέσα στο ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα θα πράξουν οτιδήποτε για να επιβιώσουν. Ή μήπως δεν ισχύει αυτό στην πράξη ή μήπως υπάρχει κανείς να τους διδάξει το αντίθετο και οικουμενικά αποδεκτό! Είναι επιτρεπτό, θα έλεγα, να νεφελοβατείς στο σπίτι σου αλλά επικίνδυνο εάν το ίδιο πράττεις ως πολιτικό ον ή ως αναλυτής της διεθνούς πολιτικής. Εν τούτοις, στην Ελλάδα πάρα πολλοί αυτό έκαναν και μάλιστα μιλώντας ως φορείς επιστημονικών τίτλων. Το εκπληκτικό βέβαια, είναι ότι αυτή η αξιοθρήνητη κατάσταση συνεχίζεται παρά τα παθήματά μας, γεγονός που θέτει σοβαρά ερωτήματά μας για την βιωσιμότητα του νέο-ελληνικού κράτους.
Μια εντυπωσιακή εμπειρία από συνομιλία με ένα Ισραηλινό και ένα Παλαιστίνιο διπλωμάτη στις Βρυξέλλες
Θα αναφερθώ με συντομία σε μια προσωπική εμπειρία ως ερευνητής και συγγραφέας που με επηρέασε βαθιά, τόσο ευρύτερα επιστημονικά όσο και μεθοδολογικά / επιστημολογικά. Είναι το European Political Cooperation. Θα ολοκληρώσω με σύντομες αναφορές στο εξαιρετικό βιβλίο της Rose Jacqueline, “Το ζήτημα του σιωνισμού“, Εβραίας, σημειώνω, που αφιέρωσε το βιβλίο στον διακεκριμένο Παλαιστίνιο Edward Said.
Την τραγική διάσταση των διεθνών σχέσεων την κατανόησα πλήρως όταν γράφοντας το βιβλίο «European Political Cooperation. Towards a common European diplomacy?», το πρώτο μου δηλαδή εκτενές μονογραφικό έργο. Μεγάλο μέρος αφορούσε την Αραβοϊσραηλινή διένεξη και επιδίωξα να έχω απευθείας συζήτηση με τους εμπλεκόμενους. Υπηρετώντας στην διπλωματική υπηρεσία στις Βρυξέλλες ταυτόχρονα έγραφα αυτό το βιβλίο αμέσως μετά την διδακτορική μου διατριβή. Σκέφτηκα να συμπληρώσω τα εκατοντάδες βιβλία και άρθρα που μελέτησα και που παραπέμπω σε υποσημειώσεις με συζητήσεις με πρωτεργάτες της Αραβο-Ισραηλινής διένεξης και με εκατέρωθεν πρόσωπα που θα διατύπωναν έγκυρες θέσεις για τα εκατέρωθεν (αντίθετα) επιχειρήματα.
Μετά από πολύμηνες προσπάθειες κατόρθωσα να φέρω «αντιμέτωπους» τον Ισραηλινό Πρέσβη και τον Παλαιστίνιο διπλωματικό αντιπρόσωπο στις Βρυξέλλες. Σχεδόν συνωμοτικά γιατί δεν ήθελαν να μαθευτεί, κλείσαμε και οι τρεις ραντεβού σε απομακρυσμένη ταβέρνα σε χωριό κοντά στις Βρυξέλλες. Στην αρχή, σχεδόν παγερά σιωπηλοί και σκυθρωποί, δεν μιλούσαν, ή καλύτερα δεν κοιτάζονταν καν κατάματα. Μάταια προσπαθούσα να προκαλέσω εκκίνηση κάποιας συζήτησης. Μέχρι που απελπισμένος και αμήχανα ρώτησα: «Από πού κατάγεστε;».
Διστακτικά είπαν που γεννήθηκαν. Δεν είναι μόνο το συμπτωματικό γεγονός ότι αμφότεροι με διαφορά λίγα χρόνια γεννήθηκαν στο ίδιο ακριβώς σπίτι και στο ίδιο δωμάτιο στην Ιερουσαλήμ. Η Ιερουσαλήμ ή μεγάλο μέρος της, όπως ξέρουμε, είναι όπως ήταν, απείραχτο, επί χιλιάδες χρόνια. Ήταν επίσης και το τι ακολούθησε. Άρχισαν να μιλούν για τα γιασεμιά στην αρχή των σκαλοπατιών, για το πόσα ήταν τα σκαλοπάτια, για το πώς το γειτνιάζων σπίτι δεν επέτρεπε και πολύ ιδιωτική ζωή, για το μέγεθος της αυλής όπου αμφότεροι έπαιζαν όταν ήταν παιδιά. Και πολλά άλλα.
Εκστασιασμένοι και ξεχνώντας το πολιτικό ζήτημα ή ακόμη και το γεγονός ότι ήμουν και εγώ γύρω από το τραπέζι, κυριολεκτικά για κάποιο χρόνο φαίνονταν να αγνοούν την παρουσία μου. Κάποια στιγμή, σηκώθηκαν, αγκαλιάστηκαν και μιλούσαν για τις ιστορικές συγγένειες και συνάφειες μεταξύ εβραίων και παλαιστινίων. Άρχισαν να κατηγορούν όλους τους άλλους από τη αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ασυγκράτητος ο Ισραηλινός μιλούσε για αιώνες διώξεις που τους ανάγκασαν, όπως έλεγε, να καταλάβουν την Παλαιστίνη και να δημιουργήσουν το εβραϊκό κράτος, εκδιώκοντας τους ιστορικούς συγγενείς τους.
Ο Παλαιστίνιος ενώ βέβαια με αποφασιστικότητα θεωρούσε την δημιουργία του εβραϊκού κράτους καταστροφική (και όντως για τους παλαιστίνιους είναι) συνηγορούσε με τον ισχυρισμό του Εβραίου πως οι εβραίοι διώκονταν και πως αυτό τελικά αποτελεί και ένα από τα αίτια της συμφοράς των παλαιστινίων.
Αμφίπλευρη και ζωντανή Ιστορική αφήγηση που κανένα βιβλίο δεν μπορεί να αποτυπώσει. Μοναδική, καταπληκτική. Πάντοτε βέβαια σύμφωνα με την εκατέρωθεν τυπική λογική, με προσήλωση στο οικείο εθνικό συμφέρον και με ανένδοτη προσκόλληση στις πολιτικές τους θέσεις. Αμφότεροι ήξεραν πολύ καλά τι έλεγαν και διέκριναν τα γεγονότα από τα αίτια του παλαιστινιακού ζητήματος, για το οποίο, βέβαια, το πώς θα επιλυθεί, διαφωνούσαν κάθετα και οριζοντίως. Ενώ μάλιστα μιλούσαν και έλεγαν αυτά τα αμφίπλευρα επιχειρήματα ο Παλαιστίνιος απευθυνόταν στον Ισραηλινό “φίλο” πλέον και έλεγε σχεδόν άγρια ότι θα πάρουν πίσω την Ιερουσαλήμ εκδιώκοντάς τους. Για να εισπράξει εξίσου απειλητική απάντηση “δοκιμάστε και θα δείτε τι θα πάθετε”
Η τραγική διάσταση των διεθνών σχέσεων στην αποκορύφωσή της. Το «τραγικό» είναι συχνά το κύριο χαρακτηριστικό της διεθνούς πολιτικής, λέω έκτοτε, υμνώντας τον Θουκυδίδη και τα υπέρτατα επιστημονικά και αξιολογικά ελεύθερα επιστημολογικά του επιτεύγματα. Μόνο περιγραφή και αξιολογικά ουδέτερη ερμηνεία επιτρέπεται, αποφάσισα από τότε, και προσπαθώ να τηρώ αυτή την αρχή ευλαβικά (ήταν το πρώτου μου βιβλίο μετά το διδακτορικό, υπογραμμίζω, τουτέστιν η συγγραφική μου αφετηρία). Με επηρέασε και παρότι δεν είχα ακόμη εντρυφήσει συστηματικά στο ζήτημα της περιγραφικής ουδετερότητας (ως προς τούτο θεωρώ σημαντικό το “Ισχύς και απόφαση” του Παναγιώτη Κονδύλη). Συνειδητά πλέον τόσο σε αυτό το βιβλίο όσο και σε όλα τα επόμενα έκρινα ότι ως αναλυτή μου πέφτει λόγος μόνο να περιγράφω όσο μπορώ πιο ουδέτερα όχι να γίνομαι κριτής της ιστορίας και δικαστής των εθνών.
Όταν μιλάμε για προβλήματα άλλων εθνών, βασικά, απλά δεν γνωρίζουμε. Εξ αντικειμένου και αναπόδραστα κάνουμε μαύρα μεσάνυχτα και πιστεύω ότι αυτή η εκτίμηση είναι σωστή 100%! Κάνουμε μαύρα μεσάνυχτα για την ιστορική διαδρομή του καθενός διαμέσου των αιώνων, την ετερογονία των σκοπών των εμπλεκομένων όπως ιστορικά συμπλέκονται με τα μικρά και μεγάλα κύματα της ιστορίας, τις διενέξεις των μεγάλων δυνάμεων και τις προεκτάσεις των τετελεσμένων όπως κινείται η ιστορική δίνη. Ακόμη περισσότερο, για τους απροσμέτρητους και άγνωστους πνευματικούς παράγοντες που επηρεάζουν την πορεία των εθνών, τα λάθη των δρώντων κάθε εποχής που συχνά ποτέ δεν μαθαίνουμε, τα τυχαία γεγονότα και την αναμενόμενη προσκόλληση του νικητή κάθε αιματηρής διένεξης στα κεκτημένα.
Εξ ου, η καλή θεωρία διεθνούς πολιτικής δεν στήνει ιστορικά δικαστήρια και δεν υιοθετεί ιεραποστολικούς ηθικισμούς. Επιχειρεί να αναπτύξει τυπολογίες που αφορούν συγκεκριμένα πράγματα όπως ο ρόλος της αθέσμιστης ισχύος με τρόπο που είναι συμβατός με τα αξιώματα του (Θουκυδίδειου) Παραδείγματος.
Οι υποκειμενικές ηθικές κρίσεις δεν είναι μόνο αντικειμενικά ανέφικτες αλλά και ιστορικοπολιτικά προπετείς. Η παγκόσμια ιστορία είναι το παγκόσμιο δικαστήριο της ιστορίας, έγραψε ο Hegel σε μια φράση που δανείστηκε από τον Schiller. Και ο Βενιζέλος μη αφήνοντας περιθώρια καταγράφηκε να λέει για το 1922 ότι, «κάθε εγχείρημα που δεν στέφεται από επιτυχία είναι λάθος».
Στον διεθνή χώρο όπου όπως είπαμε η ισχύς είναι αθέσπιστη επειδή απουσιάζει μια παγκόσμια κοινωνία ισχύει το ανελέητο αξιολογικά ουδέτερο αξίωμα του Θουκυδίδη ότι «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν συμβαίνει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται» ή εξαφανίζεται.
Αυτό δεν συμβαίνει καθημερινά στην διεθνή πολιτική; Παρατήρησε κανείς κάτι διαφορετικό έστω και μια φορά; Όποιος εθελοτυφλεί δεν το κατανοεί και γι’ αυτό δεν προσκολλάται στα συμφέροντα του οικείου κράτους. Γι’ αυτό σφάλλει αυτοκτονικά και θανατηφόρα. Συνειδησιακό πρόβλημα ανακύπτει εάν και όταν το οικείο κράτος δρα επιθετικά και αναθεωρητικά. Όλοι γνωρίζουμε ή πρέπει να γνωρίζουμε, όμως, ότι αυτό δεν είναι πάντα ξεκάθαρο και οι αιτιολογήσεις που τα κράτη δίνουν είναι πάντα θολές, δικαιολογημένες προπαγανδιστικά και συχνά οι διαφωνίες των πολιτών τους ενδοκρατικά επισκιάζονται εξεζητημένα και ποικιλοτρόπως. Ποιο ουσιαστικά, εκατέρωθεν διαφορετικές «αλήθειες» συναρτημένες με την τυπική λογική κάθε έθνους συναντώνται συχνά συγκρούονται ή φιλίες και έχθρες εναλλάσσονται σύμφωνα με τα εθνικά συμφέροντά τους και κυρίως το έσχατο της επιβίωσης.
Rose Jacqueline, Το ζήτημα του σιωνισμού
Ερχόμαστε τώρα στο βιβλίο της Rose Jacqueline, Το ζήτημα του σιωνισμού. Όταν το ολοκλήρωσα πριν μερικά χρόνια κατάλαβα πως ότι και να ήξερα για το Ισραήλ και την διαδρομή του Σιωνισμού ήταν ελλιπές.
Ένα εξαιρετικό κείμενο κύρια προσφορά του οποίου συνίσταται στο γεγονός ότι εξήγησε πως ο σιωνισμός και το σιωνιστικό κίνημα ποτέ δεν ήταν ενιαίο ή γραμμικό και ότι τα διάφορα κομμάτια του δεν ταυτίζονται, κατ’ ανάγκη με ότι συνέβη μετά το 1948. Η ίδια, υπογραμμίζω, ξεκάθαρα τοποθετείται με εκείνες τις ομάδες των σιωνιστών που δεν θέλουν ένα Ισραήλ φρούριο αλλά ένα εβραϊκό κράτος που θα συνεργάζεται και συμμαχεί με τους Άραβες.
Ο σιωνισμός, βασικά, έχει αφετηρία βαθιά στην ιστορία και σταδιακά ένωνε πολλά νήματα του διάσπαρτου εβραϊκού έθνους. Η Rose εκτυλίσσοντας τα νήματα που περιγράφουν αυτό το φαινόμενο εξηγεί πειστικά –αν και όσον με αφορά όχι πειστικά για την εφικτότητα της πολιτικής διευθέτησης που αυτή και πολλοί άλλοι του σιωνιστικού κινήματος υποστήριζαν στην αφετηρία– ότι ο σιωνισμός θα πρέπει να τον βλέπει κανείς στο ιστορικό και «χωροταξικό»-γεωγραφικό και ανθρωπολογικό πλαίσιο στο οποίο κατά περίπτωση εντάσσεται.
Διεισδύει βαθιά και αναλύει τις μεσσιανικές τάσεις με ιστορικές και θρησκευτικές ρίζες καθώς και τον τρόπο που αναπτύχθηκαν μετά τον 17 αιώνα και την σχέση τους με το φαινόμενο του εποικισμού αλλά και τις κοσμοθεωρητικές-ηθικές αιτιολογήσεις του. Αφού εξηγήσει τις πολλές διαδρομές και τις πολλές τάσεις η Rose υποστηρίζει ότι στην ύστερη κατάληξη κυριαρχούν οι πολίτες που θέλουν να ενισχύσουν και να διαιωνίσουν ένα σύγχρονο εβραϊκό κράτος. Τείνουν να μην αναγνωρίζουν ότι στις αιτιολογήσεις τους ενυπάρχει (εργαλειακά;) ο μεσσιανισμός και μέσα από αμφότερες τις επιρροές συγκροτείται μια τυπική κρατική λογική, ένα σύστημα δικαιολογήσεων και μια αστείρευτη πηγή παραγωγής της οικείας αλήθειας και των οικείων ηθικών αιτιολογήσεών τους.
Διεισδύοντας πιο βαθιά και προσφέροντας κάποιες ενδείξεις για το «το άγνωστο και ανεξερεύνητο πολιτικοανθρωπολογικό χάος της Μέσης Ανατολής» –όπως περίπου έβλεπε την περιφέρεια αυτή ο Πρόεδρος Ντε Γκολ υποδηλώνοντας έτσι δέος και φόβο όταν προτείνονται εύκολες και γραμμικές στάσεις και ενέργειες– η Rose αναλύει τον τρόπο που ιστορικοπολιτικά και πολιτικοανθρωπολογικά και θρησκευτικά συμπλέκονται ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ, καθώς και τον πολύ σύνθετο τρόπο που το σιωνιστικό κίνημα εκκολάφτηκε και αναπτύχθηκε μέσα στην δίνη της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Η δίνη μαζί και ηφαίστειο που αυτό δημιουργεί το ανακαλύπτει αργά αλλά οδυνηρά όποιος εμπλακεί στην περιοχή με στρατηγικά παίγνια.
Η ίδια η Rose αφού προσφέρει πλήθος χρήσιμων πληροφοριών για ένα σύνθετο εάν όχι μπερδεμένο ζήτημα, αναζητώντας διέξοδο καταλήγει στο δικό της αδιέξοδο. Το αδιέξοδο οφείλεται στα «τετελεσμένα». Μετά από μισό αιώνα και μια δεκαετία η εδραίωση του ισραηλινού κράτους δεν δημιούργησε μόνοι τετελεσμένα για τους τρίτους. Δημιούργησε τετελεσμένα και για το ίδιο. Αφού εξαρχής κυριάρχησε η άποψη της επιβολής ενός ανεξάρτητου κράτους εις βάρος των αυτοχθόνων κατοίκων –το κατά πόσο υπήρχαν και άλλοι δρόμοι η Rose, όπως είπαμε, το συζητά– που θα περιβαλλόταν από εξ ορισμού, πλέον εχθρούς, το δυνάμωμα του κράτους αυτούς κατέστη γι’ αυτούς μονόδρομος επιβίωσης.
Πρέπει να πούμε, καταληκτικά, ότι όπως εξελίχθηκε το εβραϊκό κράτος δεν είναι ένα οποιοδήποτε περιφερειακό κράτος. Είναι σχεδόν μια υπερδύναμη. Δεν μιλώ μόνο για το πώς ανάπτυξε στρατηγικά σχέδια soft power που ενισχύουν την κεντρική στρατηγική επιβίωσης αλλά και για μερικά ακόμη πολύ σημαντικά γεγονότα. Μεταξύ άλλων:
Πρώτον, την ανάπτυξη μιας φοβερής στρατιωτικής δομής που συμπεριλαμβάνει πυρηνικά όπλα. Ταυτόχρονα ανάπτυξη αυτοτελούς στρατηγικής σκέψης και στρατηγικής κουλτούρας προσαρμοσμένης στις σύγχρονες κρατοκεντρικές συνθήκες της διεθνούς πολιτικής.
Δεύτερον, ανάπτυξη μυστικών υπηρεσιών μπροστά στις οποίες, όπως έγραψε στα απομνημονεύματά του ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον, η CIA είναι παιδική χαρά. Βασικά στην ευρύτερη περιφέρεια όπου ανήκουν οι Εβραίοι πράκτορες είναι πανταχού παρόντες με πολύ μεγάλη διείσδυση σε ομάδες που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση.
Τρίτον, την επίτευξη μια μοναδικής κοινωνικής συνοχής γύρω από τον έσχατο σκοπό της επιβίωσης και με τρόπο που ανεξαρτήτως επιμέρους διαφωνιών για την αυτοσυντήρηση συσπειρώνονται και είναι όλοι έτοιμοι να πεθάνουν.
Τέταρτον, την ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων με τις ηγεμονικές δυνάμεις που αποτελούν πρότυπο μελέτης για κάθε αναλυτή της στρατηγικής.
Πέμπτο, στο πλαίσιο μιας μοντέρνας στρατηγικής που είναι προσαρμοσμένη όπως είπαμε στις κρατοκεντρικές λογικές του διεθνούς συστήματος, επιτυγχάνει εναλλαγές «φίλων» και «εχθρών» με τρόπο που δυναμώνει αφάνταστα την εσωτερική εξισορρόπηση (στην στρατηγική θεωρία είναι οι εσωτερικοί συντελεστές ισχύος ενώ οι συμμαχίες είναι η εξωτερική εξισορρόπηση). Παραμένει γεγονός ότι το Ισραήλ ως εχθρός ή ως σύμμαχος δεν είναι εύκολη χώρα για ένα οποιοδήποτε κράτος.
Έκτο, η αποτρεπτική στρατηγική του Ισραήλ στην στρατηγική θεωρία αποτελεί πρότυπο μελέτης για το τι είναι μια «αξιόπιστη εθνική στρατηγική» η οποία συμπεριλαμβάνει κόκκινες γραμμές, αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών, ανάπτυξη ενδο-πολεμικών αποτρεπτικών στάσεων (intra-war deterrence) και αποτρεπτικών σεναρίων μαζικού και ακραία καταστροφικού πολέμου εάν και όταν η επιβίωση του κράτους τεθεί σε κίνδυνο.
Έβδομο, το Ισραήλ πέτυχε να θεωρείται αξιόπιστος στρατηγικός δρών από τις μεγάλες ηγεμονικές δυνάμεις. Οι τελευταίες εδώ και δεκαετίες τίποτα δεν κάνουν εάν δεν συνεκτιμήσουν πλήρως την ισραηλινή στρατηγική ή εάν δεν συμπράξουν ανταλλακτικά ή συνεννοηθούν με το Ισραήλ. Ο πρόεδρος Ρήγκαν όταν ρωτήθηκε πως ανέχεται το Ισραήλ (κάνει πολέμους χωρίς να ερωτά κανένα, έχει πράκτορες στο Πεντάγωνο των ΗΠΑ, παλαιότερα βύθισε αμερικανικό πολεμικό ανοικτά των ακτών του) απάντησε ότι το εβραϊκό κράτος ασκεί στρατηγική εποπτεία στην περιφέρειά του και γι’ αυτό προσφέρεται ως σύμμαχος για συναλλαγές.
Όγδοο, το διαίρει και βασίλευε των Αράβων αλλά και άλλων μουσουλμανικών κρατών είναι πλέον γεγονός. Η μεγάλη επιτυχία τους, βέβαια, ήταν η διαίρεση κεφαλαίου (Αράβων κατόχων ενεργειακών πόρων) και πληθυσμών (Αιγύπτου) στο Καμπ Ντέβιτ αλλά και η οικοδόμηση της στρατηγικής ενόσω όπως οι είπαμε οι Αραβικός χώρος διαφοροποιείται κρατοκεντρικά όσο απομακρυνόμαστε από τους αρχικούς αντί-αποικιακούς αγώνες.
Με τα λίγα που προηγήθηκαν έγινε να προσπάθεια αφενός να δοθεί κάποια στοιχεία του πόσο μεγάλη είναι δίνη των εξελίξεων στην ευρύτερη περιφέρεια και αφετέρου να υπογραμμιστεί ότι οι προσπάθεια να καταλάβουμε τι συμβαίνει στην Μέση Ανατολή απαιτείται να εντάσσεται στην λογική της σύγχρονης κρατοκεντρικής διεθνούς πολιτικής.
Λογική που αδήριτα και αναπόδραστα αφορά τα αίτια πολέμου κάθε κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος. Όποιος δεν την κατανοεί περπατά μέσα σε ναρκοπέδιο νομίζοντας ότι περπατά μέσα σε παιδική χαρά. Στην σύγχρονη διεθνή πολιτική όπως και σ’ αυτή της πανομοιότυπης κλασικής εποχής συγκρούονται η τάξη, το συμπεφωνημένο δίκαιο και οι υποκειμενικές αντιλήψεις του καθενός για το τι είναι ηθική και τι είναι δικαιοσύνη.
Γι’ αυτό αξίζει να κλείσουμε με παράθεση μερικών παραγράφων των Παραδειγματικών θεωρήσεων του Θουκυδίδη:
Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων (εδ. 89-116)
(εδάφιο.89). Αθηναίοι: α) υπαινίσσονται πως δίκαια έχουν την ηγεμονία β) υποδεικνύουν το γεγονός πως κάθε πλευρά έχει την δική της αντίληψη περί δικαίου-δικαιοσύνης και γ) ρητά προειδοποιούν τους Μήλιους πως «όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή του, κι ότι, όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται».
(εδάφιο 97). Αθηναίοι: «λόγια που να στηρίζονται στο δίκαιο δεν λείπουν από κανένα. … όσοι (όμως) διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή τους».
(εδάφιο 103). Αθηναίοι: «Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν».
Κατάληξη: (εδάφιο 114). «άρχισαν αμέσως τις εχθροπραξίες, κι αφού μοίρασαν τη δουλειά στα στρατιωτικά τμήματα της κάθε πόλης έζωσαν κυκλικά με τείχος τους Μηλίους … έγινε μάλιστα και κάποια προδοσία ανάμεσα στους Μηλίους … (οι Αθηναίοι) σκότωσαν όσους Μηλίους ενήλικούς έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους».
Παράρτημα 1. Μάιος 2018. Παράθεση εισαγωγής μαζί με την ανάρτηση στο facebook του παρόντος δοκιμίου
ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΟΙ, ΤΕΛΙΚΑ, ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΣΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΔΙΕΝΕΞΕΩΝ https://www.facebook.com/p.ifestos/posts/1632644223497787
Πρέπει να είναι κανείς αναίσθητος ή και αποκτηνωμένος για να μην λυπηθεί
βαθύτατα για το δράμα εβραίων και παλαιστινίων και την πρόσφατη σφαγή
εκατοντάδων ανθρώπων από τα στρατιωτικά πυρά του κράτους του Ισραήλ.
Επειδή ισχύουν τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα και η ίδια ακριβώς ανάλυση
που έκανα πριν τέσσερα χρόνια σε ένα ανάλογο τραγικό συμβάν, παραθέτω το
κείμενο ΤΟ ΑΙΜΑΤΟΚΥΛΙΣΜΑ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ, ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΣΙΩΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ
ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΡΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ https://wp.me/p3OlPy-Ex .
Η παρούσα ανάλυση όπως και άλλες παρόμοιες δεν απευθύνονται σε όσους λένε ότι δεν μπορούν να διαβάσουν πλέον πάνω από 1 σελίδα: Όταν γράφεις για την διεθνή πολιτική είναι ανεύθυνο και επικίνδυνο να μιλάς με συνθήματα που χωρούν σε μια μόνο σελίδα. Η γνώση είναι ένα πράγμα και τα συνθήματα και οι γνώμες άλλο. Προηγείται η γνώση και στην συνέχεια οι άνθρωποι λειτουργώντας υποκειμενικά δρουν ανάλογα.
Τέτοια κείμενα, θέλω να κάνω ξεκάθαρο, δεν απευθύνονται σε όσους δεν μπορούν να καταλάβουν ότι παρά το γεγονός πως μιλάμε για ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά προβλήματα των διεθνών σχέσεων, με μεγάλη ευκολία γίνονται δικαστές της ιστορίας, της διαχρονίας και των επί μέρους ζητημάτων που δεν γνωρίζουν (και κατά το πλείστον κανείς ή ελάχιστοι ή καλύτερα αυτοί που τα βιώνουν τα γνωρίζουν).
Κάτι επίσης που χρήζει να αναφερθεί είναι πως πολλοί δεν δεχόμαστε ως
ορθό το γνωστικό αντικείμενο «περιφερειακές σπουδές» ή «σπουδές
χωρών». Τα κράτη και οι περιφέρειες είναι όλα μέρος του διεθνούς
συστήματος στην γνώση του οποίου εντάσσονται. Μόνο μια γνώση των
ευρύτερων δομών, τάσεων και λειτουργιών της διεθνούς πολιτικής μπορεί να
συνεκτιμήσει δεόντως το μερικό. Η αποσπασματική γνώση και τα άλματα
πάνω από το ορατό και πραγματικό, πάντως, είναι ένα άθλημα εξόχως
νεοελληνικό.
Η ανάλυση που αναρτώ ξανά έχει τρία σκέλη. Α) Στοιχειώδεις αναφορές στην
διεθνή πολιτική, Β) αναφορά σε συγκεκριμένη προσωπική συγγραφική
εμπειρία όταν έγραφα το «European Political Cooperation» μεγάλο μέρος
του οποίου αφορά την Αραβοϊσραηλινή διένεξη (ποτέ όμως δεν είπα ότι
είμαι «Μεσανατολόγος») και Γ) αναφορά σε ένα από τα καλύτερα βιβλία που
έχω διαβάσει για αυτό το ζήτημα, της Jacqueline Rose.
Συντομογραφικά συνοψίζω μερικά πράγματα.
- κρατοκεντρικός κόσμος είναι ανελέητος, η πολιτική ηθική πέραν του κράτους είναι μηδενική. Κατά συνέπεια, ο καθείς ερμηνεύει τα πράγματα με όρους επιβίωσης και με δικαιολογήσεις που αντλούν από την δική του πολιτική ηθική και τα δικά του συμφέροντα, ιδιαίτερα αν αυτό αφορά την κρατική επιβίωση [ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων – http://wp.me/p3OlPy-1bH ].
- Τα κράτη έτσι, αιτιολογούν την θέση τους με ανελέητα υποκειμενικό τρόπο. Υπογραμμίζεται: Στηρίζουν τα δικά τους συμφέροντα και αιτιολογούν τις αποφάσεις τους με όρους δικής τους πολιτικής ηθικής. Όπως εξηγώ στο δοκίμιο που μόλις παρέπεμψα επειδή δεν υπάρχει τρόπος να αιτιολογηθεί και δικαιολογηθεί πλανητική ή περιφερειακή πολιτική ηθική συχνά τα κράτη συγκρούονται και μάλιστα τραγικά. Τραγικά γιατί εκατέρωθεν ότι λέγεται θεωρείται σωστό, δίκαιο και αιτιολογημένο. Μακάρι να ήταν διαφορετικά αλλά δεν είναι («δώστε μου μια παγκόσμια κοινωνία να σας δώσω ένα παγκόσμιο κράτος» και μια παγκόσμια εξουσία, έγραψε ο μοναδικός Hans Morgenthau, το εμβληματικό βιβλίο του οποίου κυκλοφορεί σύντομα και στα Ελληνικά).
- Οι Εβραίοι επί δύο χιλιάδες χρόνια διώκονταν επειδή, κατά πολλούς, σκότωσαν τον Χριστό, αλλά και για πολλούς άλλους λόγους που αφορούν την ταραχώδη διαχρονία. Δεν διώκονταν βέβαια αυτοί μόνο και η εκτέλεση δεκάδων ανθρώπων στην Γάζα μπορεί να αιτιολογήθηκε ως άμυνα (και μπορεί έτσι να ήταν εάν υποκινήθηκαν από το Ιράν) αλλά οι πολεμικές πράξεις απαιτείται να περιορίζονται από την πολιτική λογική που σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογεί θανάτους αμάχων. Σίγουρα εάν κανείς αντιτάξει στους ισραηλινούς αυτό το επιχείρημα θα απαντήσουν ότι το διακύβευμα είναι μεγαλύτερο.Πέραν πολλών άλλων -είναι περικυκλωμένοι από εχθρικά κράτη που θέλουν την εξόντωσή τους κτλ – θα αναφερθούν στο Ιράν και την δυνατότητα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Τόσο για το Ισραήλ όσο και για τις ΗΠΑ όπως ξέρουμε, θεωρούν την απόκτηση πυρηνικών από το Ιράν ως αιτία πολέμου. Για να υπογραμμίσω βέβαια την πραγματική φυσιογνωμία της διεθνούς πολιτικής, το Ισραήλ «έχει και δεν έχει πυρηνικά ενώ όλοι ξέρουν ότι έχει».
- Οι Ισραηλινοί λοιπόν αιτιολογούν τα κίνητρά τους με όρους ανάγκης για επιβίωση. Με όποιον μιλήσεις αριστερό, δεξιό ή άλλως πως θα σου πει ότι ιστορικά τα κράτη στα οποία ζούσαν συχνά τους δίωκαν. Αυτή είναι μια κύρια αιτιολόγηση. Γράφω “αιτιολόγηση» και όχι δικαιολόγηση γιατί “ο δικαστής” που αποφαίνεται τι είναι δίκαιο και σωστό είναι η ιστορία. Πολλοί μεταξύ των οποίων και ο Βενιζέλος όταν τον ρώτησαν εάν ήταν λάθος οι αποφάσεις του 1921-2 απάντησε, περίπου, ότι “το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία, τα εγχειρήματα που επιτυγχάνουν είναι σωστά και αυτά που αποτυγχάνουν λάθος” Όποιος δεν κατανοεί ότι έτσι τίθενται τα πράγματα στην διεθνή πολιτική είναι αιθεροβάμων, αεροβατεί και κινδυνεύει. Με τους ίδιους ιστορικούς όρους, επίσης, οι Εβραίοι αιτιολογούν την δημιουργία δικού τους κράτους όταν άνοιξε για αυτούς παράθυρο ευκαιρίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
- Η Jacqueline Rose (Εβραία καθηγήτρια στο Λονδίνο η οποία αφιέρωσε το βιβλίο της στον σημαντικότερο παλαιστίνιο διανοούμενο τον Εdward Said) εξηγεί ότι το εβραϊκό κίνημα ήταν, εν τούτοις, διχασμένο. Μερικοί ήθελαν κάποιου είδους συνύπαρξη ίσως και ομοσπονδία με τους Άραβες και κάποιοι άλλοι ένα Ισραηλινό κράτος φρούριο. Στο σημείο αυτό να πούμε και το εξής: Ενώ επικράτησε η άποψη «κράτος φρούριο», πολλοί ίσως και να διαφωνούν μέχρι και σήμερα. Πλην, για το θέμα της επιβίωσης του τωρινού Ισραηλινού κράτους όλοι οι Εβραίοι είναι ενωμένοι σαν μια γροθιά.
- Όποιος ξέρει την στρατηγική του Ισραήλ ξέρει ότι ακλόνητο δόγμα στο οποίο όλοι συμφωνούν είναι: «όποιος θίξει τα συμφέροντα του Ισραήλ και μάλιστα την επιβίωσή του σκοτώνεται».
- Η ιστορία λοιπόν ως δικαστήριο των εθνών στο τέλος αποφασίζει. Αποφασίζει και για τους νεοέλληνες όταν πολλοί (ακόμη και επιφανείς επιφυλλιδογράφοι φιλόσοφοι) πρόκριναν είδος ένταξής μας στην νέο-Οθωμανική Αυτοκρατορία των … Νταβούτογλου / Ερντογάν ενώ για όσους δεν ξέρουν (για τίποτα δεν εκπλήττομαι πλέον για το τι ξέρουν οι νεοέλληνες ιδιαίτερα των νεότερων γενιών), στην Κύπρο όπου ζουν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες προτείνεται συνομοσπονδία με την Τουρκία (με την Τουρκία μιας και στο ένα «συνιστών» κράτος της “Νέας Κύπρου” που θα καταργήσει την Κυπριακή Δημοκρατία οι Τούρκοι έποικοι θα κυβερνούν. Εάν κάνουμε αυτά τα εγκλήματα κατά του εαυτού μας θα μας δικάσει η ιστορία και μελλοντικά κάποιοι θα γράφουν βιβλία όχι για το ποιος έχει δίκαιο ή άδικο αλλά για το ποιος ήταν ο πιο απρόσεκτος.
- ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΟΙ, ΤΕΛΙΚΑ, ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΑΒΟΪΣΡΑΗΛΙΝΗΣ ΔΙΕΝΕΞΗΣ η οποία για όσους γνωρίζουν τις Μεσανατολικές διενέξεις δεν αφορά μόνο την διένεξη Αράβων-Ισραήλ αλλά πολλά άλλα ζητήματα με ιστορικό βάθος χιλιετών (βλ. αυτή την καταπληκτική εικονογραφημένη αφήγηση Max Fisher, 40 maps that explain the Middle East https://wp.me/p3OlPy-1fk ). Ακόμη πιο σημαντικό, ιδιαίτερα μετά την συμφωνία του Camp David μεταξύ του τότε προέδρου της Αιγύπτου Σαντάτ και του Ισραήλ, οι στρατηγικές των Αραβικών κρατών συχνά ροκανίζουν την υπόθεση των Παλαιστινίων. Οι Παλαιστίνιοι από καιρό είναι διαιρεμένοι ανάλογα και αντίστοιχα και όσο η Μέση και Μείζονα Ανατολή αποσταθεροποιείται με πολέμους, επεμβάσεις και άλλες στρατηγικές προσεγγίσεις των μεγάλων δυνάμεων και των κρατών της περιοχής, τόσο περισσότερο η υπόθεση των Παλαιστινίων αποδυναμώνεται. Ταυτόχρονα δημιουργούνται τάσεις για δημιουργία δήθεν “παλαιστινιακού κράτους” που αν εκτιμηθεί σωστά η Ισραηλινή θέση ποτέ δεν θα είναι πραγματικά ανεξάρτητο ενώ ο ασφυκτικός έλεγχός του από το Ισραήλ είναι για το τελευταίο προϋπόθεση. Προτάσεις για “λύσεις”, επιπλέον λογικά θα εντάσσονται στα παίγνια διαίρει και βασίλευε στο τρίγωνο που δημιουργούν το Ισραήλ, το Ιράν και τα Αραβικά κράτη. Ενδεχομένως και η Τουρκία.
- Με σύγχρονους όρους οι Μεσανατολικές διενέξεις αλλά και ευρύτερα οι διενέξεις των ηγεμονικών δυνάμεων έχουν στο επίκεντρό τους τους Παλαιστίνιους τους οποίους όλοι εκμεταλλεύονται ανάλογα με τα συμφέροντά τους και την εξέλιξη των γεωστρτατηγικών αναμετρήσεων. Αναμετρήσεις ο οποίες μάλιστα αφορούν το σημαντικότερο σημείο της Περιμέτρου της Ευρασίας, δηλαδή τα γεωπολιτικά πεδία Ανατολικά του Αιγαίου μέχρι και τον Περσικό Κόλπο.
- Έτσι, ενώ αρχικά οι Άραβες συσπειρώθηκαν γύρω με τον Νάσερ (παναναραβισμός με σημαία την Παλαιστίνη) ο πρόεδρος Σαντάτ στο Κάμπ Ντάιβιτ εξ αντικειμένου άφησε το Παλαιστινιακό έωλο και τους Άραβες διχασμένους. Διχασμένοι βαθύτατα εάν όχι καταστροφικά είναι έκτοτε και οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι. Διχάστηκαν ανάλογα με το που βρίσκονται ή ποιος τους επηρεάζει ενώ διάφορες οργανώσεις ή πολιτικές ή θρησκευτικές ομάδες στον Λίβανο συνεργάζονται με το Ιράν το οποίο ρητά εδώ και δεκαετίες κηρύττει ότι σκοπός είναι η εξαφάνιση του Ισραήλ. Τέλος αλλά όχι το τελευταίο, η Σαουδική Αραβία είναι σήμερα, κατ’ ουσία, ο κυριότερος άτυπος σύμμαχος του Ισραήλ, μαζί και η σημερινή Αίγυπτος και μερικά άλλα κράτη της περιοχής.
Χάος δηλαδή.
Υπάρχουν και πολλά άλλα τα οποία διαβάζοντας το αγγλικό μου κείμενο πριν
τρεις δεκαετίες δεν χρειάζεται να αλλάξει το παραμικρό. Η ουσία είναι
να καταλάβουμε ότι το κρατοκεντρικό διεθνές σύστημα είναι ανελέητο και η
πολιτική ηθική στην διεθνή πολιτική μηδενική.
Οι τυπικές λογικές των κρατών (βλ. σχετικό πίνακα που συνοψίζει τον
Κονδύλη εντός του δοκιμίου της ανάρτησης) είναι εξ ορισμού και
προγραμματικά διαφορετικές όπως και οι αιτιολογήσεις των συμφερόντων.
Ακόμη και εντός της ΕΕ το ίδιο ισχύει. Γι’ αυτό δεν έπρεπε οι πολιτικοί
αντιπρόσωποί μας να πηγαίνουν –έπρεπε να διαβάσουν πέραν της μιας
σελίδας και όχι συνθήματα πριν πάνε– σε συναντήσεις κορυφής και εκεί να
τους εκβιάζουν και να βγουν μετά έξω με επιχείλιο έρπη μαζί και με νέα
επάρατα μνημόνια .
Υπογραμμίζεται επίσης μια πραγματικότητα που αν δεν την γνωρίζεις πάλι
νεφελοβατείς: Ο πόλεμος παραμονεύει σε κάθε γωνιά της διεθνούς
πολιτικής. Και αυτό σε αντίθεση με αυτό που πίστευαν “μπουμπουνοκέφαλοι”
(φράση του Κονδύλη: Οι Έλληνες “μπουμπουνοκέφαλοι προοδευτικοί”
http://wp.me/p3OlPy-BD) σε επιφυλλίδες ή ακόμη και φορείς επιστημονικών
τίτλων.
Οι πόλεμοι επιπλέον διακρίνονται σε πολλών ειδών. Αμυντικοί, επιθετικοί,
ηγεμονικοί, εθνικοαπελευθερωτικοί και ιδιαίτερα όταν δύο ή περισσότερα
έθνη βρίσκονται σε συμπληγάδες τραγικοί.
Λάθη σημαίνει ζημιές ή και θάνατο, ιδιαίτερα όταν κάποιες κοινωνίες αντί
να δουν πως θα επιβιώσουν γίνονται εισαγγελείς και δικαστές της
ιστορίας. Εδώ των Παλαιστινίων ή των Ισραηλινών, δύο δηλαδή έθνη που
συγκρούονται τραγικά και δυστυχώς αδιέξοδα.
Εάν κανείς ξέρει καμιά εύκολη λύση καλά κάνει να πάει εκεί γύρω να την
πει!! Να πέσει με αλεξίπτωτο, για παράδειγμα, στο «εξάγωνο» Ισραήλ,
Ιορδανία, Συρία, Ιράν, Ιράκ, Τουρκία και αφού καβαλλικεύσει μια καμήλα
να περιφέρεται και να διακηρύσσει ή και επιβάλει την δική του δικαστική
(του) απόφαση.
Τόσο απλά. Λογική μόνο χρειάζεται για να καταλάβουμε την διεθνή πολιτική
και όταν αυτό επιτευχθεί θα αγαπήσουμε την πατρίδα μας, θα ενισχύσουμε
το κράτος μας και θα κάνουμε συναλλαγές με τα άλλα κράτη με όρους
συμφερόντων.
Για ένα αμυνόμενο κράτος όπως η Ελλάδα εάν έτσι λειτουργεί κανένα δεν θα
βλάψει ενώ με δεδομένες τις εν εξελίξει καταιγιστικές στρατηγικές
εξελίξεις εάν έτσι λειτουργήσει ίσως επιβιώσει.
Εάν ήταν και ισχυρό (πολύ δύσκολο πλέον) θα μπορούσε να συνεισφέρει και
για μεγαλύτερη σταθερότητα για επίλυση κάποιων διενέξεων στην περιφέρεια
που ανήκει.
Παράρτημα 2. Παράθεση όλου του άρθρου Max Fisher, 40 maps that explain the Middle East https://wp.me/p3OlPy-1fk το οποίο δίνει μια παραστατική απεικόνιση με εναλλασσόμενους χάρτες. Γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι διαχρονικά στην περιοχή αυτή συναντήθηκαν, συγκρούστηκαν, συνεργάστηκαν και πολέμησαν όλοι οι πολιτισμοί, όλες οι Θρησκείες και όλες οι αυτοκρατορίες της ιστορίας.
Maps can be a powerful tool for understanding the world, particularly the Middle East, a place in many ways shaped by changing political borders and demographics. Here are 40 maps crucial for understanding the Middle East — its history, its present, and some of the most important stories in the region today.
Middle East History
-
-
The fertile crescent, the cradle of civilization
If this area wasn’t the birthplace of human civilization, it was at least a birthplace of human civilization. Called «the fertile crescent» because of its lush soil, the «crescent» of land mostly includes modern-day Iraq, Syria, Jordan, and Israel-Palestine. (Some definitions also include the Nile River valley in Egypt.) People started farming here in 9000 BC, and by around 2500 BC the Sumerians formed the first complex society that resembles what we’d now call a «country,» complete with written laws and a political system. Put differently, there are more years between Sumerians and ancient Romans than there are between ancient Romans and us.
-
How ancient Phoenicians spread from Lebanon across the Mediterranean
The Phoenicians, who lived in present-day Lebanon and coastal Syria, were pretty awesome. From about 1500 to 300 BC, they ran some of the Mediterranean’s first big trading networks, shown in red, and dominated the sea along with the Greeks, who are shown in brown. Some sailed as far as the British Isles, and many of them set up colonies in North Africa, Spain, Sicily, and Sardinia. This was one of the first of many close cultural links between the Middle East and North Africa – and why Libya’s capital, Tripoli, still bears the name of the ancient Phoenician colony that established it.
-
How the Middle East gave Europe religion, three times
The Middle East actually gave Europe religion four times, including Islam, but this map shows the first three. First was Judaism, which spread through natural immigration and when Romans forcibly dispersed the rebelling Israelites in the first and second century AD. In the first through third centuries A.D., a religion called Mithraism — sometimes called a «mystery religion» for its emphasis on secret rites and clandestine worship — spread from present-day Turkey or Armenia throughout the Roman Empire (at the time, most adherents believed it was from Persians in modern-day Iran, but this is probably wrong). Mithraism was completely replaced with Christianity, which became the Roman Empire’s official religion, after a few centuries. It’s easy to forget that, for centuries, Christianity was predominantly a religion of Middle Easterners, who in turn converted Europeans.
-
When Mohammed’s Caliphate conquered the Middle East
In the early 7th century AD in present-day Saudi Arabia, the Prophet Mohammed founded Islam, which his followers considered a community as well as a religion. As they spread across the Arabian peninsula, they became an empire, which expanded just as the neighboring Persian and Byzantine Empires were ready to collapse. In an astonishingly short time — from Mohammed’s death in 632 to 652 AD — they managed to conquer the entire Middle East, North Africa, Persia, and parts of southern Europe. They spread Islam, the Arabic language, and the idea of a shared Middle Eastern identity — all of which still define the region today. It would be as if everyone in Europe still spoke Roman Latin and considered themselves ethnically Roman.
-
A map of the world at the Caliphate’s height
This is a rough political map of the world in 750 AD, at the height of the Omayyad Caliphate («caliph» means the ruler of the global Islamic community). This is to give you a sense of how vast and powerful the Muslim empire had become, barely one century after the founding of the religion that propelled its expansion. It was a center of wealth, arts, and learning at a time when only China was so rich and powerful. This was the height of Arab power.
-
The six-century rise and fall of the Ottoman Empire
The Ottoman Empire is named for Osman, its first ruler, who in the early 1300s expanded it from a tiny part of northwest Turkey to a slightly less tiny part. It continued expanding for about 500 years — longer than the entire history of the Roman Empire — ruling over most of the Middle East, North Africa, and southeastern Europe for centuries. The empire, officially an Islamic state, spread the religion in southeast Europe but was generally tolerant of other religious groups. It was probably the last great non-European empire until it began declining in the mid-1800s, collapsed after World War I, and had its former territory in the Middle East divided up by Western Europe.
-
What the Middle East looked like in 1914
This is a pivotal year, during the Middle East’s gradual transfer from 500 years of Ottoman rule to 50 to 100 years of European rule. Western Europe was getting richer and more powerful as it carved up Africa, including the Arab states of North Africa, into colonial possessions. Virtually the entire region was ruled outright by Europeans or Ottomans, save some parts of Iran and the Arabian peninsula divided into European «zones of influence.» When World War I ended a few years later, the rest of the defeated Ottoman Empire would be carved up among the Europeans. The lines between French, Italian, Spanish, and British rule are crucial for understanding the region today – not just because they ruled differently and imposed different policies, but because the boundaries between European empires later became the official borders of independence, whether they made sense or not.
-
The Sykes-Picot treaty that carved up the Middle East
You hear a lot today about this treaty, in which the UK and French (and Russian) Empires secretly agreed to divide up the Ottoman Empire’s last MidEastern regions among themselves. Crucially, the borders between the French and British «zones» later became the borders between Iraq, Syria, and Jordan. Because those later-independent states had largely arbitrary borders that forced disparate ethnic and religious groups together, and because those groups are still in terrible conflict with one another, Sykes-Picot is often cited as a cause of warfare and violence and extremism in the Middle East. But scholars are still debating this theory, which may be too simple to be true.
-
An animated history of great empires in the Middle East
You may have noticed a theme of the last eight maps: empires, mostly from outside the Middle East but sometimes of it, conquering the region in ways that dramatically changed it. This animation shows you every major empire in the Middle East over the last 5,000 years. To be clear, it is not exhaustive, and in case it wasn’t obvious, the expanding-circle animations do not actually reflect the speed or progression of imperial expansions. But it’s a nice primer.
-
The complete history of Islamic states
This time-lapse map by Michael Izady — a wonderful historian and cartographer at Columbia University, whosefull collection can be found here — shows the political boundaries of the greater Middle East from 1450 through today. You’ll notice that, for much of the last 500 years, most or all of the region has been under some combination of Turkish, Persian, and European control. For so much of the Arab Middle East to be under self-rule is relatively new. Two big exceptions that you can see on this map are Morocco and Egypt, which have spent more of the last 500 years as self-ruling empires than other Arab states. That’s part of why these two countries have sometimes seen themselves as a degree apart from the rest of the Arab world.
-
The 2011 Arab Spring
It is still amazing, looking back at early and mid-2011, how dramatically and quickly the Arab Spring uprisings challenged and in many cases toppled the brittle old dictatorships of the Middle East. What’s depressing is how little the movements have advanced beyond those first months. Syria’s civil war is still going. Egypt’s fling with democracy appeared to end with a military coup in mid-2013. Yemen is still mired in slow-boil violence and political instability. The war in Libya toppled Moammar Qaddafi, with US and European support, but left the country without basic security or a functioning government. Only Tunisia seems to have come out even tenuously in the direction of democracy.
-
The Middle East today
-
-
The dialects of Arabic today
This map shows the vast extent of the Arabic-speaking world and the linguistic diversity within it. Both go back to the Caliphates of the sixth and seventh century, which spread Arabic from its birthplace on the Arabian Peninsula across Africa and the Middle East. Over the last 1,300 years the language’s many speakers have diverged into distinct, sometimes very different, dialects. Something to look at here: where the dialects do and do not line up with present-day political borders. In places where they don’t line up, you’re seeing national borders that are less likely to line up with actual communities, and in some cases more likely to create problems.
-
The Sunni-Shia divide
The story of Islam’s division between Sunni and Shia started with the Prophet Mohammed’s death in 632. There was a power struggle over who would succeed him in ruling the Islamic Caliphate, with most Muslims wanting to elect the next leader but some arguing that power should go by divine birthright to Mohammed’s son-in-law, Ali. That pro-Ali faction was known as the «Partisans of Ali,» or «Shi’atu Ali» in Arabic, hence «Shia.» Ali’s eventual ascension to the throne sparked a civil war, which he and his partisans lost. The Shia held on to the idea that Ali was the rightful successor, and grew into an entirely separate branch of Islam. Today about 10 to 15 percent of Muslims worldwide are Shia — they are the majority group in Iran and Iraq only — while most Muslims are Sunni. «Sunni» roughly means «tradition.» Today, that religious division is again a political one as well: it’s a struggle for regional influence between Shia political powers, led by Iran, versus Sunni political powers, led by Saudi Arabia. This struggle looks an awful lot like a regional cold war, with proxy battles in Syria and elsewhere.
-
The ethnic groups of the Middle East
The most important color on this map of Middle Eastern ethnic groups is yellow: Arabs, who are the majority group in almost every MidEast country, including the North African countries not shown here. The exceptions are mostly-Jewish Israel in pink, mostly-Turkish Turkey in green, mostly-Persian Iran in orange, and heavily diverse Afghanistan. (More on the rich diversity of Iran and Afghanistan below.) That splash of red in the middle is really important: ethnic Kurds, who have no country of their own but big communities in Iran, Iraq, Syria, and Turkey. But the big lesson of this map is that there is a belt of remarkable ethnic diversity from Turkey to Afghanistan, but that much of the rest of the region is dominated by ethnic Arabs.
-
Weighted Muslim populations around the world
This map makes a point about what the Middle East is not: it is not synonymous with the Islamic world. This weighted population map shows every country in the world by the size of its Muslim population. Countries with more Muslim citizens are larger; countries with fewer Muslim citizens are smaller. You’ll notice right away that the Middle East makes up just a fraction of the world’s total Muslim population. There are far more Muslims, in fact, in the South Asian countries of India, Pakistan, and Bangladesh. The biggest Muslim population by far is Indonesia’s, in southeast Asia. And there are millions in sub-Saharan Africa as well. The Islamic world may have begun in the Middle East, but it’s now much, much larger than that.
-
Israel-Palestine
-
-
Left map: Passia; center and right maps: Philippe Rekacewicz / Le Monde Diplomatique
Israel’s 1947 founding and the 1948 Israeli-Arab War
These three maps show how Israel went from not existing to, in 1947 and 1948, establishing its national borders. It’s hard to identify a single clearest start point to the Israel-Palestine conflict, but the map on the left might be it: these are the borders that the United Nations demarcated in 1947 for a Jewish state and an Arab state, in what had been British-controlled territory. The Palestinians fought the deal, and in 1948 the Arab states of Egypt, Jordan, Iraq, and Syria invaded. The middle map shows, in green, how far they pushed back the Jewish armies. The right-hand map shows how the war ended: with an Israeli counterattack that pushed into the orange territory, and with Israel claiming that as its new national borders. The green is what was left for Palestinians.
-
The 1967 Israeli-Arab War that set today’s borders
These three maps (click the expand icon to see the third) show how those 1948 borders became what they are today. The map on left shows the Palestinian territories of Gaza, which was under Egyptian control, and the West Bank, under Jordanian control. In 1967, Israel fought a war with Egypt, Jordan, and Syria. The war ended with Israel occupying both of the Palestinian territories, plus the Golan Heights in Syria and Egypt’s Sinai peninsula: that’s shown in the right map. Israel gave Sinai back as part of a 1979 peace deal, but it still occupies those other territories. Gaza is today under Israeli blockade, while the West Bank is increasingly filling with Israeli settlers. The third map shows how the West Bank has been divided into areas of full Palestinian control (green), joint Israeli-Palestinian control (light green), and full Israeli control (dark green).
-
Israeli settlements in the Palestinian West Bank
Since 1967, Israelis have been moving into settlements in the West Bank. Some go for religious reasons, some because they want to claim Palestinian land for Israel, and some just because they get cheap housing from subsidies. There about 500,000 settlers in 130 communities, which you can see in this map. The settlements make peace harder, which is sometimes the point: for Palestinians to have a state, the settlers will either to have to be removed en masse, or Palestinians would have to give up some of their land. The settlements also make life harder for Palestinians today, dividing communities and imposing onerous Israeli security. This is why the US and the rest of the world opposes Israeli settlements. But Israel is continuing to expand them anyway.
-
Israeli and Hezbollah strikes in the 2006 Lebanon War
This map shows a moment in the 2006 war between Israel and Lebanon. It also shows the way that war between Israel and its enemies has changed: Israel now has the dominant military, but the fights are asymmetrical. Israel wasn’t fighting a state, but the Lebanese militant group Hezbollah. It launched many air and artillery strikes in Lebanon (shown in blue) to weaken Hezbollah, destroying much of the country’s infrastructure in the process. Israel also blockaded Lebanese waters. Hezbollah fought a guerrilla campaign against the Israeli invasion force and launched many missiles into Israeli communities. The people most hurt were regular Lebanese and Israelis, hundreds of thousands of whom were displaced by the fighting.
-
Which countries recognize Israel, Palestine, or both
The Israel-Palestine conflict is a global issue, and as this map shows it’s got a global divide. Many countries, shown in green, still do not recognize Israel as a legitimate state. Those countries are typically Muslim-majority (that includes Malaysia and Indonesia, way over in southeast Asia). Meanwhile, the blue countries of the West (plus a few others) do not recognize Palestine as a country. They still have diplomatic relations with Palestine, but in their view it will not achieve the status of a country until the conflict is formally resolved. It is not a coincidence that there has historically been some conflict between the blue and green countries.
-
Syria
-
-
Syria’s religious and ethnic diversity
Each color here shows a different religious group in the part of the eastern Mediterranean called the Levant. It should probably not be surprising that the birthplace of Judaism and Christianity is religiously diverse, but this map drives home just how diverse. Israel stands out for its Jewish majority, of course, but this is also a reminder of its Muslim and other minorities, as well as of the Christian communities in Israel and the West Bank. Lebanon is divided among large communities of Sunnis, Shias, Christians, and a faith known as Druze — they’re at peace now, but the country’s horrific civil war from 1975 to 1990 divided them. There may be a similar effect happening in Syria, which is majority Sunni Muslim but has large minorities of Christians, Druze, Shia, and a Shia sect known as Alawites whose members include Syrian leader Bashar al-Assad and much of his government.
-
Current areas of control in the Syrian Civil War
This map shows the state of play in Syria’s civil war, which after three years of fighting has divided between government forces, the anti-government rebels who began as pro-democracy protestors, and the Islamist extremist fighters who have been moving in over the last two years. You may notice some overlap between this map and the previous: the areas under government control (in red) tend to overlap with where the minorities live. The minorities tend to be linked to the regime, whereas the rebels are mostly from the Sunni Muslim majority. But the anti-government Syrian rebels (in green) have been taking lots of territory. Syria’s ethnic Kurdish minority also has militias that have taken over territory where the Kurds live. Over the past year, though, there’s been a fourth rising faction: Islamic State of Iraq and the Levant (sometimes called ISIS, shown in blue), an extremist group based in Iraq that swears allegiance to al-Qaeda. They’re fighting both the rebels and the government. So it’s a three-way war now, as if it weren’t already intractable enough.
-
Syria’s refugee crisis
Syria’s civil war hasn’t just been a national catastrophe for Syria, but for neighboring countries as well. The war has displaced millions of Syrians into the rest of the Middle East and into parts of Europe, where they live in vast refugee camps that are major drains on already-scarce national resources. This map shows the refugees; it does not show the additional 6.5 million Syrians displaced within Syria. Their impact is especially felt in Jordan and Lebanon, which already have large Palestinian refugee populations; as many as one in five people in those countries is a refugee. While the US and other countries have committed some aid for refugees, the United Nations says it’s not nearly enough to provide them with basic essentials.
-
Iran
-
-
How Iran’s borders changed in the early 1900s
Iran is the only Middle Eastern country was never conquered by a European power, but it came pretty close in the 1900s. It lost a lot of territory to Russia (the red stripey part). After that, the Russian Empire and British Empire (the British Indian Raj was just next door) divided Iran’s north and south into «zones of influence.» They weren’t under direct control, but the Iranian government was bullied and its economy and resources exploited. This remains a point of major national resentment in Iran today.
-
Iran’s religious and ethnic diversity
Iran is most associated with the Persians — the largest ethnic group and the progenitors of the ancient Persian empires — but it’s much more diverse than that. This map shows the larger minorities, which includes Arabs in the south, Kurds in the west, and Azeris in the north (Iran used to control all Azeri territory, but much of now belongs to the Azeri-majority country Azerbaijan). The Baloch, in the southeast, are also a large minority group in Pakistan. There is significant unrest and government oppression in the «Baluchistan» region of both countries.
-
Iran’s nuclear sites and possible Israeli strike plans
This is a glimpse at two of the big, overlapping geopolitical issues in which Iran is currently embroiled. The first is Iran’s nuclear program: the country’s leaders say the program is peaceful, but basically no one believes them, and the world is heavily sanctioning Iran’s economy to try to convince them to halt the nuclear development that sure looks like it’s heading for an illegal weapons program. You can see the nuclear development sites on here: some are deep underground, while others were kept secret for years. That gets to the other thing on this map, which was originally built to show how Israel could hypothetically launch strikes against Iran’s nuclear program. Israel-Iran tensions, which have edged near war in recent years, are one of the biggest and most potentially dangerous things happening right now in a part of the world that has plenty of danger already. Israel is worried that Iran could build nukes to use against it; Iran may be worried that it will forever be under threat of Israeli strike until it has a nuclear deterrent. That’s called a security dilemma and it can get bad.
-
Afghanistan
-
-
How the colonial «Durand Line» set up Afghanistan’s conflict
So, first ignore everything on this map except for the light-orange overlay. That shows the area where an ethnic group called the Pashtun lives. Now pretend it’s the 1800s and you are a British colonial officer named Mortimer Durand, and it’s your job to negotiate the border between the British Indian Raj and the quasi-independent nation of Afghanistan. Do you draw the border right smack across the middle of the Pashtun areas, thus guaranteeing decades of conflict by forcing Pashtuns to be minorities in both states? If you answered «yes,» then you would have made a great British colonial officer, because that’s what happened. The «Durand Line,» marked in red, became most of the border between modern Afghanistan and Pakistan. Many Pashtun now belong to or support a mostly-Pashtun extremist group called the Taliban, which wreaks havoc in both countries and has major operating bases (shown in dark orange) in the Pakistani side of the border. Thanks, Mortimer!
-
The 1989 war that tore up Afghanistan
In 1979, the Soviet Union invaded Afghanistan to defend the pro-Moscow communist government from growing rebellions. The US (along with Saudi Arabia and Pakistan) funded and armed the rebels. The CIA deliberately chose to fund extremists, seeing them as better fighters. When the Soviets retreated in 1989, those rebel groups turned against one another, fighting a horrific civil war that you can see on this map: the red areas were, as of 1989, under government control. Every other color shows a rebel group’s area of control. Some of these rebels, like the Hezb-i Islami Gulbuddin, are still fighting, though most of them were defeated when the Taliban rose up and conquered the country in the 1990s.
-
How the Taliban overlaps with ethnicity
This is to underscore the degree to which Afghanistan’s current war (the war that began when the US and allies invaded in 2001, not the 1979 to 1989 war against the Soviets or the civil wars from 1989 to 2001) is and is not about ethnicity. The Taliban does very broadly, but not exclusively, overlap with the Pashtuns in the south and east. That’s especially important since there are so many Pashtuns just across the border in Pakistan, where the Taliban have major bases of operation. But there are rebel groups besides the Taliban, not all of which are Pashtun. Generally, though, the north of the country is stabler and less violent than the south or east.
-
The most important parts of the Afghan War, in one map
The Afghanistan War is extremely complicated, but this map does a remarkable job of capturing the most important components: 1) the Taliban areas, in orange overlay; 2) the areas controlled by the US and allies, in depressingly tiny spots of green; 3) the major Western military bases, marked with blue dots; 4) the areas of opium production, which are a big source of Taliban funding, in brown circles, with larger circles meaning more opium; 5) the supply lines through Pakistan, in red, which Pakistan has occasionally shut down and come under frequent Taliban attack; 6) the supply line through Russia, which requires Russian approval. If this map does not depress you about the prospects of the Afghan War, not much will.
-
Saudi Arabia and Oil
-
-
What Saudi Arabia and its neighbors looked like 100 years ago
The Arabian peninsula has a very, very long history, and the Saudi family has controlled much of it since the 1700s. But to understand how the peninsula got to be what it is today, go back about a 100 years to 1905. The Saudis at that point controlled very little, having lost their territory in a series of wars. The peninsula was divided into lots of little kingdoms and emirates. The Ottoman Empire controlled most of them, with the British Empire controlling the southernmost third or so of the peninsula — that line across the middle shows how it was divided. After World War I collapsed the Ottoman Empire, the Saudis expanded to all of the purple area marked here, as the British had promised for helping to fight the Ottomans. (This deal is dramatized in the film Lawrence of Arabia). By the early 1920s, the British effectively controlled almost all of the peninsula, which was divided into many dependencies, protectorates, and mandates. But the Saudis persisted.
-
Oil and Gas in the Middle East
The Middle East produces about a third of the world’s oil and a tenth of its natural gas. (It has a third of all natural gas reserves, but they’re tougher to transport.) Much of that is exported. That makes the entire world economy pretty reliant on the continued flow of that gas and oil, which just happens to go through a region that has seen an awful lot of conflict in the last few decades. This map shows where the reserves are and how they’re transported overland; much of it also goes by sea through the Persian Gulf, a body of water that is also home to some of the largest reserves in the region and the world. The energy resources are heavily clustered in three neighboring countries that have historically hated one another: Iran, Iraq, and Saudi Arabia. The tension between those three is something that the United States, as a huge energy importer, has been deeply interested in for years: it sided against Iran during the Iran-Iraq war of the 1980s, against Iraq when it invaded Kuwait and threatened Saudi Arabia in the 1990s, again against Iraq with the 2003 invasion, and now is supporting Saudi Arabia in its rapidly worsening proxy war against Iran.
-
Oil, trade, and militarism in the Strait of Hormuz
The global economy depends on this narrow waterway between Iran and the Arabian Peninsula. Ever since President Jimmy Carter issued the 1980 «Carter Doctrine,» which declared that the US would use military force to defend its access to Persian Gulf oil, the little Strait of Hormuz at the Gulf’s exit has been some of the most heavily militarized water on earth. The US installed a large naval force, first to protect oil exports from the brutal Iran-Iraq War of the 1980s, then to protect them from Saddam Hussein in the 1990s Gulf Wars, and now to protect them again from Iran, which has gestured toward shutting down oil should war break out against Israel or the US. As long as the world runs on fossil fuels and there is tension in the Middle East, there will be military forces in the Strait of Hormuz.
-
Why Egypt’s Suez Canal is so important for the world economy
The Suez Canal changed everything. When Egypt opened it in 1868, after ten years of work, the 100-mile, man-made waterway brought Europe and Asia dramatically and permanently closer. The canal’s significance to the global order was so immediately obvious that, shortly after the British conquered Egypt in the 1880s, the major world powers signed a treaty, which is still in force, declaring that the canal would forever be open to trade and warships of every nation, no matter what. Today, about eight percent of all global trade and three percent of global energy supply goes through the canal.
-
Iraq and Libya
-
-
The ethnic cleansing of Baghdad during the Iraq War
There are few grimmer symbols for the devastation of the Iraq War than what it did to Baghdad’s once-diverse neighborhoods. The map on the left shows the city’s religious make-up in 2005. Mixed neighborhoods, then the norm, are in yellow. The map on right shows what it looked like by 2007, after two awful years of Sunni-Shia killing: bombings (shown with red dots), death squads, and militias. Coerced evictions and thousands of deaths effectively cleansed neighborhoods, to be mostly Shia (blue) or mostly Sunni (red). Since late 2012, the sectarian civil war has ramped back up, in Baghdad and nationwide.
-
Where the Kurds are and what Kurdistan might look like
The ethnic group known as Kurds, who have long lived as a disadvantaged minority in several Middle Eastern countries, have been fighting for a nation of their own for a long time. This map shows where they live in green overlay, and the national borders that they have proposed on three separate occasions, all of them failed. The Kurds have fought many armed rebellions, including ongoing campaigns in Syria and Turkey, and suffered many abuses, from attempted genocides to official bans on their language and culture. Their one major victory in the last century has been in Iraq: as a result of the US-led invasion that toppled Saddam Hussein, Iraqi Kurds have autonomous self-rule in Iraq’s north.
-
A hypothetical re-drawing of Syria and Iraq
This is an old idea that gets new attention every few years, when violence between Sunnis and Shias reignites: should the arbitrary borders imposed by European powers be replaced with new borders along the region’s ever-fractious religious divide? The idea is unworkable in reality and would probably just create new problems. But, in a sense, this is already what the region looks like. The Iraqi government controls the country’s Shia-majority east, but Sunni Islamist extremists have seized much of western Iraq and eastern Syria. The Shia-dominated Syrian government, meanwhile, mostly only controls the country’s Shia- and Christian-heavy west. The Kurds, meanwhile, are legally autonomous in Iraq and functionally so in Syria. This map, then, is not so much just idle speculation anymore; it’s something that Iraqis and Syrians are creating themselves.
-
How Libya’s 2011 War changed Africa
Noble as the cause was, the destruction of Moammar Qaddafi’s dictatorship by a spontaneous uprising and a Western intervention has just wreaked havoc in Africa’s northern half. This map attempts to show all that came after Qaddafi’s fall; that it is so overwhelmingly complex is precisely the point. The place to center your gaze is the patterned orange overlay across Libya, Algeria, Mali, and Niger: this shows where the Tuaregs, a semi-nomadic ethnic minority group, lives. Qaddafi used Libya’s oil wealth to train, arm, and fund large numbers of Tuaregs to fight the armed uprising in 2011. When he fell, the Tuaregs took the guns back out with them to Algeria and Mali, where they took control of territory. In Mali, they led a full-fledged rebellion that, for a time, seized the country’s northern half. Al-Qaeda moved into the vacuum they left, conquering entire towns in Mali and seizing fossil fuel facilities in Algeria. Criminal enterprises have flourished in this semi-arid belt of land known as the Sahel. So have vast migration routes, of Africans looking to find work and a better life in Europe. At the same time, armed conflict is getting worse in Nigeria and Sudan, both major oil producers. Qaddafi’s fall was far from the sole cause of all of this, but it brought just the right combination of disorder, guns, and militias to make everything a lot worse.
-
Points of Light
-
Top map: Gregor Aisch; bottom map: Eric Fischer
Mapped by Internet connections (top) and by tweets (bottom)
These maps are two ways of looking at a similar thing: the digitalization of the Middle East. The map on top is actually a population map: the dots represent clusters of people, but the dots are colored to show how many IP addresses there are, which basically means how many internet connections. The blue areas have lots of people but few connections: these are the poorer areas, such as Yemen, Pakistan, and Syria. White and red show where there are lots of connections: rich countries like Israel and the United Arab Emirates, but also parts of Egypt and Iran and Turkey, the populations of which are increasingly wired, to tremendous political consequence. The map on the bottom shows tweets: lots of dots mean lots of tweets from that area. They’re colored by language. Notice where these two maps are different: Iran has lots of internet connections but almost no tweets; like Facebook, Twitter has been banned since the 2009 anti-government protests. Saudi Arabia, on the other hand, lights right up: its modestly sized population is remarkably wired. The significance of that became clear, for example, with the 2012 and 2013 social media-led campaigns by Saudi women to drive en masse, in protest of the country’s ban on female drivers. The consequences of internet access and lack of access will surely continue to be important, and perhaps hard to predict, for the region.
-
The Middle East at night from space
I’m concluding with this map to look at the region without political borders, without demographic demarcations of religion or ethnicity, without markers of conflict or oil. Looking at the region at night, from space, lets those distinctions fall away, to see it purely by its geography and illuminated by the people who call it home. The lights trace the rivers that have been so important to the Middle East’s history, and the world’s: the Nile in Egypt, the Tigris and Euphrates that run through Iraq and Syria, the Indus in Pakistan. They also show the large, and in many cases growing, communities along the shores of the Persian Gulf, the eastern Mediterranean, and the southern end of the Caspian. It’s a beautiful view of a really beautiful part of the world.
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestos.edu.gr / info@ifestosedu.gr
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου