Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κλίμα βάρυνε από την άνοιξη και μετά, οπότε οι ευρωπαϊκές αρχές ήρθαν αντιμέτωπες με την κρίση δημόσιου χρέους. Αρκεί να κάνουμε μια – μη επιστημονική, έστω – επισκόπηση των αγγλόφωνων μίντια τους τελευταίους 6 μήνες και θα διαπιστώσουμε ότι ενώ οι αναφορές σε μια ταχεία ανάκαμψη τύπου V παρέμειναν σταθερές, οι αναφορές στο ενδεχόμενο της διπλής ύφεσης πολλαπλασιάστηκαν. Συγκεκριμένα ήταν 4 φορές περισσότερες τον Ιούλιο από ό,τι το Μάιο.
Αυτές οι συζητήσεις προφανώς τροφοδοτούν τη σκέψη των απαισιόδοξων. Πρώτος - πρώτος ανάμεσά τους είναι ο Νούριελ Ρουμπίνι, πρόεδρος της Roubini Global Economics, που υποστήριξε την περασμένη εβδομάδα ότι «η κάμψη της παγκόσμιας οικονομίας θα επιταχυνθεί στο δεύτερο ήμισυ του έτους». Για την Ευρώπη και την Ιαπωνία «η αποφυγή της διπλής ύφεσης θα είναι δύσκολη», πρόσθεσε. Πράγματι οι δείκτες βιομηχανικής δραστηριότητας υποχώρησαν τον Ιούνιο στην Κίνα, στη Νότια Κορέα, στην Ταϊβάν, στην Ινδία και την Αυστραλία.
Κύματα απαισιοδοξίας διαπερνούν και τους σχεδιαστές πολιτικής της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Αναθεωρώντας τις προβλέψεις του προς τα κάτω για πρώτη φορά μετά το 2009, ο πρόεδρος της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας Μπεν Μπερνάνκι δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στο Κογκρέσο ότι οι προοπτικές της αμερικανικής οικονομίας «είναι ασυνήθιστα αβέβαιες». Ο Αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης πρόσθεσε: «Είμαστε έτοιμοι και θα αναλάβουμε δράση αν δεν βελτιωθεί η κατάσταση της οικονομίας, αν δεν δούμε τις βελτιώσεις που θέλουμε και περιμένουμε στην αγορά εργασίας».
Ο επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του προέδρου Μπάρακ Ομπάμα, Λόρενς Σάμερ, θεωρεί ότι οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν πιαστεί σε μια ‘παγίδα ρευστότητας’, πράγμα που σημαίνει ότι είναι τόσο αδύναμες ώστε τα χαμηλά επιτόκια και τα άλλα νομισματικά εργαλεία δεν αρκούν για να τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα. Όσο χρήμα κι αν ρίχνεις στο σύστημα, ο κόσμος είναι τόσο νευρικός που απλά το μαζεύει.
Αλλά η εστίαση στην αρνητική πλευρά και μόνο δεν αποτυπώνει το σύνολο της εικόνας. Μπορεί να έχουν ενισχυθεί οι φόβοι, όμως τα στοιχεία δεν είναι στο σύνολό τους αρνητικά. Αντιθέτως μάλιστα, με οδηγό τη σημαντική ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών, η παγκόσμια οικονομία έχει εκπλήξει τους πάντες με τους ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης που πέτυχε το 2010, επιστρέφοντας στα επίπεδα προ της κρίσης. Ενώ οι προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την παγκόσμια ανάπτυξη του 2010 ήταν τον Απρίλιο του 2009 στο 1.9%, έκτοτε αναθεωρήθηκαν 5 φορές, όλες προς τα πάνω, και σήμερα είναι στο 4.6%. Το παγκόσμιο εμπόριο αυξάνεται με διψήφιους ρυθμούς, ακόμα και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και οι αναθεωρήσεις της ανάπτυξης προς τα πάνω είναι περισσότερες των αναθεωρήσεων προς τα κάτω. Η γερμανική οικονομία φαίνεται ότι θα έχει ανάπτυξη άνω του 1% στο δεύτερο τρίμηνο και οι βρετανικές στατιστικές υπηρεσίες κατέγραψαν ανάπτυξη 1.1% την ίδια περίοδο – πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό εδώ και 4 χρόνια.
Αυτές οι θετικές τάσεις έχουν οδηγήσει ορισμένους Ευρωπαίους σχεδιαστές πολιτικής να ενισχύσουν τις εκκλήσεις για δημοσιονομική σύσφιξη, σε βαθμό που δεν θα το τολμούσαν ένα χρόνο πριν. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, κάλεσε την περασμένη βδομάδα σε δημοσιονομική σύσφιξη το σύνολο της παγκόσμιας κοινότητας.
Παρά τις ανησυχίες λοιπόν για το ενδεχόμενο μιας διπλής ύφεσης, η συντριπτική πλειοψηφία των οικονομολόγων προβλέπει την περαιτέρω ενίσχυση της παγκόσμιας ανάπτυξης, κι αυτό μολονότι αναγνωρίζει ότι στο δεύτερο ήμισυ του έτους θα έχει πιο αργούς ρυθμούς από ό,τι στο πρώτο τρίμηνο. Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup Βίλεμ Μπούιτερ δεν αναμένει άλλα μεγάλα σοκ για την Ευρώπη.
Βεβαίως ο κ. Τρισέ δεν γνωρίζει το μέλλον καλύτερα από τον Μπερνάνκε, ή τον Ρουμπίνι, ή τον Μπούιτερ. Κι από την άλλη μεριά οι οικονομικές προβλέψεις – με εξαίρεση ένα πολύ βραχύ μέλλον – δεν έχουν στη διάθεσή τους σημαντικές έγκυρες πληροφορίες για να τις αξιοποιήσουν.
Χρησιμοποιώντας τα παλιά σφάλματα των προβλέψεων σαν οδηγό, η νέα βρετανική Υπηρεσία για την Υπευθυνότητα του Προϋπολογισμού ανακοινώνει ότι υπάρχουν 80% πιθανότητες η βρετανική οικονομία να εμφανίσει το 2011 ανάπτυξη μεταξύ του - 0,4% και του + 4,7%, ένα σενάριο τόσο ευρύ που συμπεριλαμβάνει την ύφεση και την ανάπτυξη μαζί.
Ό,τι ισχύει για τη βρετανική οικονομία ισχύει και για την παγκόσμια. Οι αβεβαιότητες για τη συμπεριφορά των Αμερικανών καταναλωτών, για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης και για τον ασιατικό πληθωρισμό σημαίνουν ότι οι μακροοικονομικές προβλέψεις σήμερα θα πρέπει να βασιστούν σε σενάρια και όχι να έχουν το συνήθη τύπο της ‘καλύτερης μαντείας’.
Συνεπώς τι θα μπορούσε να προκαλέσει μια παγκόσμια διπλή ύφεση; Υπάρχουν τέσσερις μεγάλοι κίνδυνοι: μια γενικευμένη υποχώρηση της εμπιστοσύνης, η αδυναμία της παρούσας προσωρινής ανάκαμψης να μετατραπεί σε ανάπτυξη, μια ξαφνική καταστροφή στο χρηματοπιστωτικό τομέα και μια αρνητική αντίδραση στη δημοσιονομική σύσφιξη.
Κάμψη της εμπιστοσύνης
Η πρώτη ανάμεσα στις αιτίες ανησυχίας είναι το ενδεχόμενο μιας κάμψης της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης και της εμπιστοσύνης των νοικοκυριών, που η σύμπτωσή τους οδηγεί την παγκόσμια ανάπτυξη. Τα πρώτα σχετικά σημάδια εμφανίστηκαν το Μάιο, όταν ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης για τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες έπεσε από τα ανώτατα του Απριλίου και μειώθηκαν η δραστηριότητα και οι νέες παραγγελίες.
Η πτώση συνεχίστηκε τον Ιούνιο, τροφοδοτώντας τους φόβους ότι η ταχεία φάση της ανάκαμψης ήταν βραχείας διάρκειας. Αλλά τα αποτελέσματα Ιουλίου για την Ευρώπη – την κύρια εστία ανησυχίας την άνοιξη – ήταν πολύ πιο ενθαρρυντικά. «Αυτό υποδεικνύει ότι δεν χάθηκαν οι ισχυρές αναπτυξιακές τάσεις του δεύτερου τρίμηνου 2010», λέει ο Γκρεγκ Φουζέζι, της JP Morgan, με το ΑΕΠ να «εμφανίζει ακόμη ρυθμούς ανάπτυξης περί το 2.5% σε ετήσια βάση στις αρχές του τρίτου τριμήνου».
Μείωση εμπιστοσύνης εμφανίστηκε και στα νοικοκυριά. Και μολονότι όπως και στις περισσότερες χώρες που επλήγησαν από την κρίση, οι αποταμιεύσεις ενισχύθηκαν σε σχέση με την προ κρίσης περίοδο, τα ποσοστά αποταμίευσης έπαψαν να αυξάνονται. Με τα παρόντα επίπεδα αποταμίευσης, τα νοικοκυριά μπορούν να περιορίσουν το χρέος τους δίχως να αποστερήσουν δυναμική από την ανάπτυξη.
Τέλος της προσωρινής ανάκαμψης
Μια δεύτερη πηγή ανησυχίας έχει να κάνει με το ότι η ανάκαμψη οδηγήθηκε ψηλά εξαιτίας προσωρινών χαρακτηριστικών της μετα-υφεσιακής περιόδου – όπως είναι η αποκατάσταση των αποθεμάτων των εταιριών. Με δεδομένη την αμερικανική εξάρτηση από τις μεταβολές των αποθεμάτων για το μεγαλύτερο ίσως τμήμα της ανάκαμψης τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2010, ο Μπερνάνκε ανησυχεί πρωτίστως γι’ αυτό. Στην αναφορά του αυτό το μήνα στο Κογκρέσο, είπε ότι «η δημοσιονομική πολιτική και η αποκατάσταση των αποθεμάτων θα παρέχουν στο εξής πιο περιορισμένη αναπτυξιακή δυναμική απ’ ό,τι είδαμε στα προηγούμενα τρίμηνα».
Ωστόσο, κι εκείνοι που τείνουν στις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις συμφωνούν ότι υπάρχει αρκετή δυναμική στις οικονομίες, ικανή να αποτρέψει μια διπλή ύφεση η οποία θα μπορούσε να προκύψει από το τέλος ενός κύκλου αποθεμάτων.
Ο Τζούλιαν Τζέσοπ, της Capital Economics, είπε ότι «η ανάκαμψη στις ΗΠΑ και την Κίνα φαίνεται μάλλον να επιβραδύνεται σε ένα πιο βιώσιμο ρυθμό παρά να σταματάει». Τα τελευταία στοιχεία για τις επενδύσεις και την καταναλωτική δαπάνη ήταν αρκετά θετικά, πρόσθεσε. «Ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιβραδυνθεί, ωστόσο δεν είναι απαραίτητο να οδηγήσει σε διπλή ύφεση».
Στην Κίνα, όπου ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε σε 10.3% το δεύτερο τρίμηνο από 11.9% στο πρώτο, η επιβράδυνση βοηθά «στην πρόληψη της υπερθέρμανσης και στον μετασχηματισμό του κινεζικού οικονομικού μοντέλου», υποστηρίζει ο Σενγκ Λαγιούν, της κινέζικης Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας.
Επιστροφή της κρίσης στην Ευρώπη
Ο τρίτος φόβος πηγάζει από το σενάριο ότι είναι υπόθεση χρόνου η έλευση μιας ακόμα κρίσης, πιθανότατα στην αγορά δημόσιου χρέους των κρατών - μελών της Ευρωζώνης. Όπως έγινε με την κατάρρευση των Lehman Brothers το 2008, έτσι και τώρα, ένα ξαφνικό σοκ μπορεί να ανατρέψει όλες τις αναλύσεις που βασίζονται στις σημερινές τάσεις.
Αναγνωρίζοντας τον συγκεκριμένο κίνδυνο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρατηρεί ότι η πρόσφατη αναταραχή των αγορών «σκίασε τις προοπτικές» και πως αν κατέρρεαν η εμπιστοσύνη και η ανάπτυξη στην Ευρώπη «ο αρνητικός αναπτυξιακός αντίκτυπος σε άλλες χώρες και περιοχές θα ήταν ουσιαστικός εξαιτίας των χρηματοπιστωτικών και εμπορικών δεσμών».
Με βάση το σενάριο μιας ανάλογης καταστροφής που θα σημειώνονταν στην Ευρώπη στα τέλη του 2008, η παγκόσμια ανάπτυξη θα έπεφτε ως το 2011 κατά 1.5%, και η Ευρωζώνη θα είχε μια σοβαρή διπλή ύφεση.
Ευτυχώς, όμως, για τον κόσμο τα σημάδια από την Ευρώπη είναι πλέον ευνοϊκά, καθώς η απάντηση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στην κρίση χρέους με τα σχέδια διάσωσης απέτρεψε την διεύρυνση της κρίσης. Όπως επισημαίνει ο Χόλγκερ Σμίντιγκ της BoA-Merill Lynch: «Η Ελλάδα κάνει εντυπωσιακή πρόοδο. Η Ισπανία κατάφερε να ξεπεράσει τον Ιούλιο, μήνα όπου είχε υψηλές χρηματοδοτικές ανάγκες. Έχει υποχωρήσει πλέον ο κίνδυνος για ένα κλονισμό της Ισπανίας και για την ανάγκη προσφυγής της σε ένα δίχτυ ασφαλείας».
Όσο περνάει ο καιρός χωρίς νέα κρίση στην Ευρώπη, τόσο πιο πολύ θα απομακρύνεται ο κίνδυνος της διπλής ύφεσης. Σύμφωνα με τον κ. Μπούιτερ, «το καταστροφικό σενάριο του δημόσιου χρέους δεν βρίσκεται πια στο τραπέζι παρά μόνο σαν ακραίος κίνδυνος». Τα τεστ αντοχής των ευρωπαϊκών τραπεζών της περασμένης βδομάδας αντιπροσώπευαν άλλο ένα βήμα μακριά από το γκρεμό.
ΠΗΓΗ:sofokleous10.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου