ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ 24 Αυγούστου 1921! Μια μάχη που είχε χαθεί πολύ νωρίτερα στην Αθήνα

Σαν σήμερα το 1921 η μάχη του Σαγγάριου Ποταμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αρχίζει.Η μάχη τελείωσε με τους Τούρκους να νικούν χωρίς οι Έλληνες να ηττηθούν! 
Αρκούσε η ανικανότητα της ηγεσίας τους και των “εστεμμένων υπερπατριωτών” για να οδηγήσουν στην καταστροφή.

Ο πόλεμος είχε χαθεί νωρίτερα. 

Την 1η Νοεμβρίου 1920. Ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές. Ο βασιλιάς Αλέξανδρος λίγες μέρες πριν

είχε πεθάνει από επιπλοκές μετά από το δάγκωμα μιας μαϊμούς.

 

Η νέα κυβέρνηση προχωρά σε μαζικές εκκαθαρίσεις του στρατεύματος.

Οι “αμυνίτες”, Βενιζελικοί αξιωματικοί (ανώτατοι και ανώτεροι) πολεμούσαν από το 1913. Ήταν μπαρουτοκαπνισμένοι, είχαν αποκτήσει την αντίληψη του πεδίου των μαχών, ήξεραν να “διαβάζουν” τις αδυναμίες του εχθρού και να τον κατατροπώνουν. 

Οι αξιωματικοί του Ελληνικού στρατού είχαν γίνει ένα με τους στρατιώτες τους. Ο Ελληνικός στρατός ήταν μέχρι τότε αήττητος.

Οι βασιλόβφρονες δεν καταλαβαίνουν τίποτα. 

Αξιωματικοί όπως οι  Παρασκευόπουλος, Νιδερ, Κονδύλης, Οθωναίος, Χατζημιχάλης, Πρωτοσύγκελος, Σαρηγιάννης, Σπυρίδωνος, Παπαθανασίου, Ζήρας, Τσάκαλος Μαζαράκης, Ναπολέων Ζέρβας, Φλούλης, Καλομενόπουλος, Τσερούλης, Ιωάννου, Κατσώτας αντικαθίστανται από άκαπνους,αλλά πολύ ταλαντούχους να είναι αρεστοί στον Βασιλιά Κωνσταντίνο και στον Δ.Γούναρη.Ο μόνος που γλίτωσε από την αντιβενιζελική μανία ήταν ο Νίκος Πλαστήρας.

Οι ακραιφνώς Βασιλικοί εύζωνες του θρυλικού Συντάγματος, που διοικούσε ο Μαύρος Καβαλάρης, δήλωσαν ότι δεν θα πολεμούσαν υπό τις διαταγές άλλου αξιωματικού.

Στην Τουρκία ο Κεμάλ έχει δυναμώσει.Οι Τούρκοι έχουν πετύχει πλέον και διπλωματικές νίκες εκμεταλλευόμενοι την ελληνική ανυπαρξία.

Οι “σύμμαχοί ”  μας δεν ήθελαν την επάνοδο του Γερμανόφιλου Κωνσταντίνου στο θρόνο.

Στη Σμύρνη  ο κόσμος απεχθάνεται  οτιδήποτε έχει σχέση με  το στέμμα και τραγουδά πένθιμα: “ και πως να κλείσω μάτι πια, Λευτέρη που είσαι μακρυά από τη Σμύρνη τη χρυσή που την λευτέρωσες εσύ”.

Στην Αθήνα  η Πηνελόπη Δέλτα θα γράψει: “ Με τι δικαίωμα η άμορφη αυτή αγέλη ρίχνει στη σκλαβιά εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες; Με τι δικαίωμα παραιτείται από Ελληνικά μέρη. Με τι δικαίωμα “Δεν τα θέλετε” Ποιος σας ρώτησε Πλακιώτες στενόψυχοι και αποφασίζετε ότι δεν θέλετε το ένωμα της φυλής.”

Ο Μητροπολίτης Σμύρνης, Χρυσόστομος , λίγες ημέρες μετά τις εκλογές και ενώ το στράτευμα έχανε   έμπειρους αξιωματικούς, έστειλε επιστολή στον Βενιζέλο:

“Αγαπητέ φίλε και αδελφέ Ελευθέριε Βενιζέλε. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν κράτος αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν έθνος, κατεβαίνει πλέον εις τον Άδην, από του οποίου καμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και να το σώση. Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής, βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος, δια δύο πράξεις σας. Πρώτον διότι αποστείλατε εις Μικράν Ασίαν, ως Ύπατον Αρμοστήν έναν τουτ’ αυτόν παράφρονα και εγωιστήν, φλύαρον, απερροφημένον εν τω αυτοθαυμασμώ του και καταφρονούντα και υβρίζοντα και δέροντα και εξορίζοντα και φυλακίζοντα όλα τα υγιή και σώφρονα στοιχεία του τόπου. Και δεύτερον διότι πριν αποπερατώσετε το έργον σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος, αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματος σας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπνευσιν, να διατάξητε εκλογάς, κατ’αυτάς ακριβώς τας παραμονάς της προς εκτέλεσην των όρων της -οίμοι- δια παντώς καταστραφείσης Συνθήκη των Σεβρών”

Η νοοτροπία πάντως της νέας κυβέρνησης και του ιδίου του Βασιλέα για τα ιερά χώματα της Ιωνίας αποτυπώνεται πλήρως σε απόσπασμα επιστολής του Πρίγκηπα Ανδρέα, αδερφού του Κωνσταντίνου και αρχιστράτηγου πλέον, προς τον Ιωάννη Μεταξά, λίγο πριν την καθοριστική μάχη του Σαγγάριου.

Αναφέρει λοιπόν ο πρίγκηψ: “ Απαίσιοι πραγματικώς είναι οι εδώ Έλληνες. Επικρατεί Βενιζελισμός ογκώδης και κατά την 15η Δεκεμβρίου – εορτή του Αγ. Ελευθερίου- είχον κλείσει σχεδόν όλα τα καταστήματα. Θα ήξιζε πράγματι να παραδώσωμεν την Σμύρνην εις τον Κεμάλ δια να τους πετσοκόψει όλους αυτούς εδώ τους αχρείους”!

Ποιος …πρίγκηψ!

Αυτός που η οικογένεια του όταν φοιτούσε στη σχολή Ευελπίδων, απαίτησε από τον τότε διοικητή της σχολής, Νικόλαο Ζορμπά να δώσει προαγωγές στον Εύελπι Ανδρέα επειδή ήταν… πρίγκηπας. Κάτι τέτοιο δεν έγινε και δημιουργήθηκε μάλιστα και κρίση εντός σχολής.

Αυτός ο κακομαθημένος πρίγκηψ με την απειθαρχία του ή την βλακεία του έπαιξε μοιραίο ρόλο στην κατάρρευση των ελληνικών δυνάμεων εκείνες τις καυτές μέρες του Αυγούστου του 1922.

Ήταν Επιτελάρχης του Β΄ Σώματος Στρατού  και  αρνήθηκε να εκτελέσει  διαταγή του Στρατηγού Παπούλα για συγκεκριμένη κίνηση των δυνάμεών του! 

Οι μελετητές και οι ιστορικοί του ΓΕΣ θεωρούν την ανυπακοή του ή την ηλιθιότητά του  μοιραία για την Στρατιά. 

Η τουρκική αντεπίθεση είχε την δυνατότητα να σβήσει, αν χτυπιόταν από τα πλάγια όπως έλεγαν οι διαταγές Παπούλα. 

Η στάση του Β΄ΣΣ επέτρεψε στον εχθρό να αποσύρει σημαντικές δυνάμεις που τις χρησιμοποίησε στην επίθεσή του. Και ακόμα ανάγκασε την Στρατιά να απαγκιστρωθεί από το οχυρό της και να ξαναπεράσει σε αντίστροφη κατεύθυνση τον Σαγγάριο.

Έπειτα από την επανάσταση του 1922, ο πρίγκιπας Ανδρέας, θα δικαστεί για την προδοσία του, αλλά θα πέσει στα μαλακά. Καταδικάστηκε σε έκπτωση από το βαθμό του και ισόβια εξορία.

Να επιστρέψουμε στο στρατιωτικό πεδίο εκείνης της εποχής από την απόβαση των ελληνικών δυνάμεων μέχρι και την καταστροφή που τυπικά ξεκίνησε σαν σήμερα στον Σαγγάριο.

Ο ελληνικός στρατός είχε 170.000 άνδρες.Ο Κεμάλ όμως είχε σχέδιο.

Η ηγεσία των ελληνικών δυνάμεων δεν ήξερε ούτε που βρισκόταν ,ούτε που ήθελε να πάει.

Τελικά επικράτησε το “υπερπατριωτικό” προς την Άνκυρα! 

Σκέτη αυτοκτονία με τέτοια ηγεσία που δεν γνώριζε απολύτως τίποτα.

Κυρίως τι έχει ετοιμάσει ο Κεμάλ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία μάχη στο Σαγκάριο έξω από την Άγκυρα, ενώ αρχικά η μία μετά την άλλη οι γραμμές άμυνας των Τούρκων έσπαγαν και διαφαινόταν ένας ακόμη ελληνικός θρίαμβος, η ηγεσία του στρατεύματος αγνοούσε ότι ο Κεμάλ είχε δημιουργήσει επί μήνες ένα ασύλληπτο δίκτυο άμυνας, με εκατοντάδες οχυρώματα και πυροβολεία που κάλυπτε το ένα το άλλο σε ένα απίστευτο βάθος. 

H ηγεσία αγνοούσε τα βασικά, τη διάταξη των Τούρκων. Που είναι το πυροβολικό που παραμονεύει το ιππικό, που βρίσκονται οι Τσέτες άτακτοι. Αγνοούσε τα αυτονόητα, δεν διάβαζε τον τρόπο που ο Κεμάλ εφάρμοζε “επιθετική άμυνα”. Έστελναν στον θάνατο έναν αήττητο στρατό και στην προσφυγιά εκατομμύρια κόσμου. Ακόμη και στις 13 Αυγούστου όταν οι Τούρκοι πέρασαν στην αντεπίθεση και επιτέθηκαν στο καλά οχυρωμένο Αφιόν, οι Έλληνες αιφνιδιάστηκαν γιατί περίμεναν επίθεση από άτακτες ομάδες και αντιμετώπισαν έναν οργανωμένο στρατό που χτύπησε με σχέδιο. Σε λίγη ώρα μια μια οι ελληνικές μεραρχίες συντρίφθηκαν και υποχώρησαν.

Οι γραμμές επίσης είχαν ανοίξει επικίνδυνα. 

Επικοινωνία δεν υπήρχε. Ούτε με τηλέγραφο ούτε με τηλέφωνο. Μια διαταγή για ένα ελιγμό έπρεπε να φύγει από τη Σμύρνη και πολλές φορές έφτανε στην πρώτη γραμμή όταν η μάχη είχε τελειώσει. Ο Αρχιστράτηγος Χατζηανέστης, ο έχων το γενικό πρόσταγμα, βρισκόταν στο αρχηγείο στη Σμύρνη και έδινε διαταγές επί χάρτου, (την ώρα της αρχικής Τουρκικής αντεπίθεσης ο Χατζηανέστης ήταν στην… Αθήνα και σχεδίαζε την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης) ενώ ο Κεμάλ, ήταν στην πρώτη γραμμή και έδινε διαταγές από το μέτωπο.

Το Ελληνικό εκστρατευτικό Σώμα της Μικρασίας αριθμούσε 177.000 στρατιώτες εκ των οποίων την κρίσιμη ώρα, οι μάχιμοι ήταν 70.000. Οι υπόλοιποι είχαν “αποσπαστεί” σε άλλες υπηρεσίες.

Σε στρατιωτικό επίπεδο η εκστρατεία στη Μικρασία μπορεί να χωριστεί σε δύο  περιόδους.

Την πρώτη περίοδο όπου ο Στρατός φτάνει στη Σμύρνη και ξεκινάει τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή .

Η δεύτερη φάση ξεκινά σχεδόν μετά τις εκλογές του 1920 όπου το στράτευμα ευνουχίζεται . Την ίδια στιγμή   ο Κεμάλ έχει ήδη δημιουργήσει στρατό, οι σύμμαχοι και κυρίως οι Γάλλοι και οι Ιταλοί (και φυσικά οι Σοβιετικοί) συνάπτουν συμφωνίες μαζί του. Οι χειρισμοί της πολιτικής αλλά και της στρατιωτικής ηγεσίας είναι ερασιτεχνικοί. Σε διπλωματικό επίπεδο η χώρα είναι ανύπαρκτη και ανίκανη πλέον να επιβάλει τη γνώμη και τις απόψεις της στην Ευρώπη, ενώ σε στρατιωτικό επίπεδο ο Κεμάλ έξυπνα παρασύρει το Ελληνικό στράτευμα στην αχανή ενδοχώρα. 

Αυτό έχει δύο τεράστια οφέλη για τους Τούρκους:

α) οι γραμμές ανεφοδιασμού των Ελλήνων ανοίγουν επικίνδυνα με αποτέλεσμα και οι βάσεις να είναι έρμαια στις επιθέσεις των ατάκτων στα μετόπισθεν αλλά και το στράτευμα που όλο προχωρούσε προς Ανατολάς να εξαντλείται και να φθείρεται πριν την μεγάλη μάχη έξω από την Άγκυρα. 

β) Όσο ο Ελληνικός στρατός έφευγε από τα παράλια και προχωρούσε μέσα στην ενδοχώρα τόσο απομακρυνόταν από περιοχές με καθαρά ελληνικό και χριστιανικό στοιχείο. Πλέον τα μέρη που διέσχιζε ήταν Τουρκικά. Ο Κεμάλ το εκμεταλλεύτηκε και παρουσίαζε συνέχεια τον αγώνα τους ως Απελευθερωτικό και αγώνα ανεξαρτησίας.

Ένα μικρό χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πόσο εγκληματική ήταν η τοποθέτηση άκαπνων αξιωματικών σε καίριες θέσεις είναι το εξής. 

Οι νέο αφιχθέντες αξιωματικοί της επιμελητείας και τροφοδοσίας που ήταν υπεύθυνοι να στέλνουν στην πρώτη γραμμή, που ολοένα προχωρούσε, τρόφιμα και πυρομαχικά, έκαναν το εξής τραγικό: Λίγο πριν τη μάχη στο Σαγγάριο, και ενώ οι στρατιώτες μας διέσχιζαν εξαντλημένοι την αχανέστατη και άνυδρη Αλμυρά έρημο, η επιμελητεία σαν τροφή τους προμήθευε…παστό ψάρι και ρέγγες, δίχως νερό. Ο Ελληνικός στρατός είχε να πολεμήσει εκτός από τους Τούρκους και την ανικανότητα των ηγετών του.

Είναι χαρακτηριστική η ανταπόκριση του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, που κάλυπτε τότε τα γεγονότα σαν απεσταλμένος της TORONDO SUN στον πόλεμο:

“Οι Ελληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και σίγουρα, κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ. Αυτή είναι η άποψη του Γουίτταλ. Πιστεύει ότι οι τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Άγκυρα – και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί. Όταν ο Κωνσταντίνος ήρθε στην εξουσία όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερα πόστα. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης. Ηταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μια ντουφεκιά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να σπάσει το μέτωπο.”

militaire.gr