Ο Ακάθιστος Ύμνος

Ο Ακάθιστος Ύμνος

  Από την Καθαρά Δευτέρα και για τις επόμενες πέντε εβδομάδες, θα ακούγεται κάθε Παρασκευή στις Εκκλησίες ο Ακάθιστος Ύμνος. 

Ο Ύμνος αυτός, που από ποιητικής και μελωδικής πλευράς θεωρείται ένας από τους ωραιότερους της Ορθοδόξου Εκκλησίας, έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο για την Θρησκεία, όσο και για το Έθνος.  

Ονομάζεται Ακάθιστος γιατί οι κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, ανέπεμψαν τον ύμνο αυτό προς
την Παναγία την νύκτα της 8ης Αυγούστου του 626 μ.Χ., όταν λύθηκε ανέλπιστα η πολιορκία Αράβων και Περσών. 

Η Κωνσταντινούπολη απαλλάχθηκε από την πολιορκία μετά από σφοδρή θύελλα, κατά την οποία ο εχθρικός στόλος σκορπίστηκε και καταστράφηκε. 

Το γεγονός, σε συνδυασμό με την απουσία του αυτοκράτορα Ηράκλειτου στη Μικρά Ασία, αποδόθηκε στην παρέμβαση της Θεομήτορος. 

Γι' αυτό σε ένδειξη ευγνωμοσύνης ο λαός «ολονύκτιον ύμνον και ακάθιστον αυτή εμελώδησεν» στον Ναό των Βλαχερνών. 

O Ακάθιστος Ύμνος είναι ένα αλφαβητικό ακρόστιχο, δηλαδή αποτελείται από 24 στροφές, όσα και τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου. 

Κάθε στροφή αρχίζει μ’ ένα γράμμα π.χ. η πρώτη με το A, η δεύτερη με το B, κ.ο.κ. 

Αυτές οι 24 στροφές είναι διαφορετικού μεγέθους και υποδιαιρούνται ως ακολούθως:

 Οι μονές στροφές είναι αφιερωμένες στη Θεοτόκο και είναι μεγαλύτερες. Αρχίζουν μ’ ένα μικρό προοίμιο, ακολουθούν 12 χαιρετισμοί και τελειώνουν με το “Xαίρε Nύμφη Aνύμφευτε”. 

Οι ζυγές στροφές, οι οποίες είναι αφιερωμένες στην ενσάρκωση του Θεού και Λόγου και είναι μικρότερες, είναι ένας ύμνος που τελειώνει με το “Αλληλούια”.

 H μετέπειτα λειτουργική χρήση χώρισε τις 24 στροφές σε 4 στάσεις με 6 στροφές κάθε μια που ψάλλονται προοδευτικά κάθε Παρασκευή τις τέσσερις πρώτες εβδομάδες της M. Τεσσαρακοστής ενώ την πέμπτη εβδομάδα ψάλλονται όλες οι στάσεις με μεγαλύτερη μεγαλοπρέπεια. 

Μια άλλη χρήσιμη υποδιαίρεση μπορεί να γίνει σύμφωνα με τη θεματική διάσταση των στροφών: οι πρώτες 12 είναι εξαιρετικά αφηγηματικές ενώ οι υπόλοιπες έχουν θεολογική σκέψη. 

 Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας, γραμμένο πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και μερικώς της ομοιοκαταληξίας. 

Η γλώσσα του ύμνου είναι σοβαρή και ρέουσα, γεμάτη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα.

 H εξωτερική του μορφή παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και ωραιότητα, που συναγωνίζεται το βαθύ του περιεχόμενο. 

Κανένας, επίσης, δεν μπορεί να αμφισβητήσει τον πλούτο του λόγου, την ύπαρξη σχημάτων, την ποιητικότητα ορισμένων στίχων και προπαντός το υψηλό περιεχόμενο του ύμνου, που εξυμνεί την ενανθρώπιση του Θεού δια της Παναγίας Θεοτόκου.

 Είναι αλλεπάλληλες οι εκφράσεις χαράς, αγαλλιάσεως και λυτρώσεως που δίνουν ενθουσιαστικό τόνο στον ύμνο. Στο άκουσμα του Ακάθιστου Ύμνου αφυπνίζεται όχι μόνο τον θρησκευτικό, αλλά και το πατριωτικό αίσθημα, δεδομένου ότι μας γυρίζει πίσω, στην εποχή ενός ένδοξου Αυτοκράτορα, ο οποίος καθιέρωσε την Ελληνική ως επίσημη γλώσσα της πολυπολιτισμικής Αυτοκρατορίας και επί των ημερών του οποίου το Κράτος του γνώρισε μέρες λαμπρές, μέρες που κάθε Έλληνας θα ευχόταν να ξαναζούσε η ταλαίπωρη Πατρίδα μας. 

Ίσως αυτό να είναι ένα όνειρο που δε θα πραγματοποιηθεί ποτέ, όμως το όνειρο εμπνέει, το όνειρο ενθαρρύνει και παροτρύνει σε αγώνες χωρίς τέλος για την επιβίωση του Έθνους μας και της συνυφασμένης με αυτό Θρησκείας. 

 Το όνειρο σε άλλους χαλεπότερους χρόνους, αυτούς της Τουρκοκρατίας, κράτησε ζωντανό το Έθνος.  Αυτές τις ημέρες, την ώρα που ψάλλονται οι Χαιρετισμοί, στους ιερούς ναούς των πόλεων, των χωριών ή των μοναστηριών, η ψυχή των πιστών κατανύσσεται και αγαλλιάζει. Ακούγοντας αυτό τον ύμνο της μεγαλύτερης λογοτεχνικής φαντασίας και της λαμπρότερης έκφρασης, όλοι γίνονται ένα και όλοι, από τον πιο μορφωμένο ως τον πιο αγράμματο, ψάλλουν στην Παναγία και υμνολογούν τη συμβολή της στη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους. Ας πάμε λοιπόν, έστω και μία Παρασκευή να τον ακούσουμε και ας αφήσουμε την μελωδία και το περιεχόμενό του να μας κατακτήσει, να μας φωτίσει και να μας καθοδηγήσει.

Ο Ύμνος  

‘Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια, ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε.

Αλλ'  ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον, εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον, ίνα κράζω σοι: Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.’ 

 Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ θεοτόκῳ τὸ χαῖρε· καὶ σὺν τῇ ἀσωμάτῳ φωνῇ σωματούμενόν σε θεωρῶν͵ κύριε͵ ἐξίστατο καὶ ἵστατο κραυγάζων πρὸς αὐτὴν τοιαῦτα· 

Χαῖρε͵ δι΄ ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει· 
χαῖρε͵ δι΄ ἧς ἡ ἀρὰ ἐκλείψει· 
χαῖρε͵ τοῦ πεσόντος Ἀδὰμ ἡ ἀνάκλησις· 
χαῖρε͵ τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις· 
χαῖρε͵ ὕψος δυσανάβατον ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς· 
χαῖρε͵ βάθος δυσθεώρητον καὶ ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς· 
χαῖρε͵ ὅτι ὑπάρχεις βασιλέως καθέδρα· 
χαῖρε͵ ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα· 
χαῖρε͵ ἀστὴρ ἐμφαίνων τὸν ἥλιον· 
χαῖρε͵ γαστὴρ ἐνθέου σαρκώσεως· 
χαῖρε͵ δι΄ ἧς νεουργεῖται ἡ κτίσις· 
χαῖρε͵ δι΄ ἧς προσκυνεῖται ὁ πλάστης· 

Χαῖρε͵ νύμφη ἀνύμφευτε.

Απόδοση στη Νεοελληνική

Σ’ εσένα Θεοτόκε την Υπέρμαχο Στρατηγό μ’ ευγνωμοσύνη η Πόλη σου αποδίδει τη νίκη. Και σου αναπέμπει θερμές ευχαριστίες επειδή (με τη δική σου επέμβαση) λυτρώθηκε απ’ τις συμφορές. Όπως όμως διατηρείς το κράτος ακατανίκητο, ελευθέρωσε κι εμένα από κάθε είδους κινδύνους για να σου αναφωνώ: Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.  Άγγελος, που ήταν πρώτος μεταξύ των αγγέλων, στάλθηκε απ’ τον ουρανό να ‘ρθει στη Θεοτόκο και να της φέρει μήνυμα και να της πει το «χαίρε». Και τότε καθώς, Κύριε, σε έβλεπε να παίρνεις ανθρώπου σάρκα στάθηκε εκστατικός και είπε με ασώματη φωνή και με όση δύναμη είχε: 

Χαίρε, που αιτία γίνεσαι η χαρά να λάμψει

Χαίρε, που για χάρη σου θα εξαφανιστεί η κατάρα

Χαίρε, που τον πεσμένο Αδάμ ανασηκώνεις

Χαίρε, που απ’ τα δάκρυα, την Εύα τη λυτρώνεις

Χαίρε, που βρίσκεσαι ψηλότερα απ’ εκεί που φτάνει ο ανθρώπινος λογισμός

Χαίρε που είσαι τόσο βαθιά, που ούτε άγγελοι σε βλέπουν

Χαίρε, εσύ που έγινες θρόνος του Βασιλιά μας

Χαίρε, γιατί βαστάς Αυτόν που το καθετί κρατάει

Χαίρε, αστέρι αυγινό, που προμηνάς τον ήλιο

Χαίρε, που μες τα σπλάχνα σου σαρκώθηκε ο Θεός μας

Χαίρε, Εσύ που έκανες να γίνει νέα η κτίση

Χαίρε, που γίνηκε από σε, Βρέφος για μας ο Κτίστης

Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.

 Εκπαιδευτικός: Αντωνίου Σίμος

απο το mathima.gr