Δημόσιο Χρέος: Τριάντα χρόνια φαγούρα

Γράφει ο Νίκος Χ. Βαρσακέλης
Αναπληρωτής Καθηγητής Α.Π.Θ.
Διευθυντής Εργαστηρίου Οικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής

Μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, η «χαζοχαρούμενη» ελληνική κοινωνία ανακάλυψε ότι το δημόσιο είχε δανειστεί πολλά. «Έκπληκτη» η πολιτική τάξη άρχισε να ρίχνει τα βάρη πότε στο ένα κόμμα και πότε στο άλλο. Βέβαια πρέπει να παραδεχθούμε ότι ο πρωθυπουργός κ. Παπανδρέου...
υπερέβαλε εαυτόν και σαν εξωγήινος διαπίστωνε, επί σειρά ομιλιών κατά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, ότι όλα τα δεινά της οικονομίας και κοινωνίας οφείλονται στην έκρηξη το δημόσιου χρέους που έγινε κατά την διάρκεια της κυβέρνησης Καραμανλή. Επειδή καθήκον ενός επιστήμονα είναι και η ενημέρωση του κοινού, χρησιμοποιώντας πάντα τα εργαλεία της επιστήμης του, θεώρησα σκόπιμο να σχολιάσω την εξέλιξη του ελληνικού δημοσίου χρέους, μέσα, όμως, από τις ετήσιες πληρωμές σε τόκους και χρεολύσια παρελθόντων ετών. Τα στοιχεία που χρησιμοποίησα προέρχονται από τους προϋπολογισμούς του ελληνικού δημοσίου, όπως αυτοί είναι δημοσιευμένοι στον ιστότοπο του υπουργείου οικονομικών. Δυστυχώς, περιέχονται στοιχεία μετά το 1984. Για παλαιότερα στοιχεία θα έπρεπε να ανατρέξουμε σε έντυπες μορφές, που, τουλάχιστον στη Θεσσαλονίκη, ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθούν. Ακόμη και έτσι, όμως, είναι προφανής η εξέλιξη. Τα στοιχεία παρουσιάζονται στο διάγραμμα το οποίο έχει χωριστεί ως προς τις πρωθυπουργικές θητείες, ξεκινώντας από την πρώτη οκταετία του Α. Παπανδρέου και φτάνοντας στο 2009, οπότε έληξε η πρωθυπουργία του Κ. Καραμανλή.

Πρώτο: Κατά την πρώτη θητεία Α. Παπανδρέου οι πληρωμές σε χρεολύσια είναι πολύ χαμηλές και σχετικά σταθερές ενώ και οι πληρωμές για τόκους είναι χαμηλές. Επειδή μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το δημόσιο δανειζόταν είτε με έντοκα γραμμάτια είτε με ομόλογα μικρής διάρκειας μέχρι πέντε έτη, το παραπάνω γεγονός υποδηλώνει ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις του Κ. Καραμανλή και του Γ. Ράλλη δεν είχαν προχωρήσει σε μεγάλο δανεισμό. Συνεπώς, το δημόσιο χρέος που παρέλαβε ο Α. Παπανδρέου ήταν ελάχιστο και συνεπώς δεν ήταν απαραίτητες μεγάλες δαπάνες, τόκοι και χρεολύσια, στον προϋπολογισμό για την εξόφλησή του.

Δεύτερο: Από το 1989 και μέχρι το 1994 πραγματοποιείται μια πραγματική έκρηξη στις πληρωμές για τόκους και χρεολύσια, γεγονός που υποδηλώνει ότι η προηγούμενη θητεία των κυβερνήσεων του Α. Παπανδρέου κληροδότησε στις επόμενες των Τ. Τζανετάκη, Ξ. Ζολώτα και Κ. Μητσοτάκη σημαντικές υποχρεώσεις που έπρεπε να καλυφτούν από τον κρατικό προϋπολογισμό. Θυμίζω στους παλαιότερους την αγωνιώδη προσπάθεια του Ξ. Ζολώτα να δανειστεί όπως - όπως για να καλύψει τους μισθούς και τα δώρα των Χριστουγέννων του 1989. Το σύνολο των υποχρεώσεων του δημοσίου ήταν περίπου 2 δις ευρώ το 1988 και ανήλθαν στα 16,3 δις ευρώ το 1994, δηλαδή οι υποχρεώσεις οκταπλασιάστηκαν μέσα σε πέντε χρόνια! Εάν υποθέσουμε ότι όλα τα υπόλοιπα ελλείμματα είναι μηδενικά, τότε η κυβέρνηση θα έπρεπε να δανειστεί μόλις 2 δις το 1988 για να καλύψει τις πληρωμές των παρελθόντων δανείων, ενώ το 1994 η κυβέρνηση θα έπρεπε να δανειστεί 16,3 δις.

Τρίτο: Στην περίοδο των δυο κυβερνήσεων του Κ. Σημίτη και τα τρία πρώτα χρόνια της κυβέρνησης του Κ. Καραμανλή παρατηρείται μια σταθερότητα των πληρωμών για τόκους γεγονός που αντικατοπτρίζει τη ραγδαία πτώση των επιτοκίων δανεισμού του δημοσίου λόγω Μάαστριχτ. Μετά το2007, παρατηρείται αύξηση των πληρωμών για τόκους από 9,5 περίπου που ήταν σε όλη την προηγούμενη περίοδο στα 12,3 δις περίπου το 2009. Όμως οι πληρωμές για χρεολύσια ακολούθησαν διαφορετική πορεία. Παραμένουν σχετικά σταθερές μέχρι το 2000 και στη συνέχεια ακολουθούν ανοδική πορεία. Φαίνεται λοιπόν ότι η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη, αν και κλήθηκε να καταβάλει τεράστια ποσά για την εξόφληση των χρεών που δημιούργησε ο Α. Παπανδρέου, μάλλον διαχειρίστηκε με μεγαλύτερη υπευθυνότητα τα δημόσια οικονομικά και δεν επιτάχυνε την δυναμική του δημοσίου χρέους. Από το 2000, οι πληρωμές αυξάνουν ραγδαία από 9,2 δις ευρώ το 1999 σε 13,1 το 2000 και σταθεροποιούνται στο ποσό των 20 δις ευρώ περίπου το 2002. Φαίνεται λοιπόν ότι η δεύτερη κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου και η πρώτη κυβέρνηση του Κ. Σημίτη κληρονόμησαν στη δεύτερη σημαντικές υποχρεώσεις για πληρωμή των δανείων τους.

Τέταρτο: Μετά το 2006, αυξάνουν οι πληρωμές για την εξόφληση των παλαιότερων ετών με εκρηκτικό ρυθμό και η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή καλείται να δανειστεί το ποσό των 29 δις ευρώ το2009 για να ξεπληρώσει παλαιότερα δάνεια.

Συμπεράσματα : 1) Το πρόβλημα του δημοσίου χρέους της χώρας έχει μια και μοναδική ρίζα. Την δημοσιονομική πολιτική του Α. Παπανδρέου. 2) Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ δανείζονταν και τα χρέη καλούνταν να ξεπληρώσουν οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας με τις όποιες πολιτικές επιπτώσεις. 3) Η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή δεν διέγνωσε(;) το κίνδυνο της δυναμικής του χρέους και δεν έλαβε τα απαιτούμενα μέτρα για την συγκράτηση 4) Τελικά, η κρίση χρέους έσκασε στα χέρια κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Θεία δίκη;