Πως μπορεί να γίνει κανείς "κοινωνικός επιχειρηματίας"

Της Ρούλας Σαλούρου

Από τον καταναλωτικό συνεταιρισμό... Δίκαιων Σκαπανέων στην Αγγλία του 1844 ή τις Λαϊκές Τράπεζες της Γαλλίας του ίδιου αιώνα, στα LETS της Μεγάλης Βρετανίας (μια μορφή συναλλαγής, που δεν τοκίζεται, δεν παράγει κέρδος, αλλά βοηθάει τις τοπικές κοινωνίες να αναπτυχθούν μέσα σε δύσκολες οικονομικά εποχές) και το «αλληλέγγυο κολοκύθι» του Παρισιού, (μια Ένωση για την διατήρηση της αγροτικής παραγωγής που έχει ως μέλη 100 νοικοκυριά που συμβάλλονται για ένα χρόνο με ένα αγρότη βιοκαλλιεργητή, ο οποίος παραδίδει κάθε εβδομάδα σε αυτά συγκεκριμένες και σταθερές ποσότητες εποχικών λαχανικών) μπορεί να έχουν μεσολαβήσει αιώνες.

Η έννοια της κοινωνικής οικονομίας και οι οργανωτικές μορφές της, ανά τους αιώνες αυτούς έχει λάβει πολλές, και διαφορετικές ερμηνείες και διαστάσεις. Άλλωστε, οι κοινωνικοί επιστήμονες παραδέχονται πως η κοινωνική οικονομία δεν είναι αυστηρά οριοθετημένος τομέας. Το ίδιο ισχύει και για την κοινωνική επιχείρηση. Στην Ελλάδα, η έννοια της κοινωνικής επιχείρησης εμφανίζεται αρχικά μέσα από τους αγροτουριστικούς συνεταιρισμούς γυναικών καθώς και από τους αστικούς συνεταιρισμούς ειδικών ομάδων αποκλεισμένων, κυρίως ψυχικά ασθενών (Κοι.ΣΠΕ).

Οι δραστηριότητες του τομέα της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες και αναγνωρίσιμες αφού οι όποιες προσπάθειες γίνονται τα τελευταία χρόνια από διάφορους φορείς προσκρούουν, στην έλλειψη κατάλληλου, ευέλικτου πλαισίου για τη θεσμική, διοικητική και χρηματοδοτική στήριξη των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, στη δυστοκία αναγνώρισης και εκπροσώπησης των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας αλλά και στην απουσία κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων.

Μόλις εχθές, το υπουργείο Εργασίας, παρουσίασε ένα πρωτόλειο σχέδιο για τη νομοθετική κατοχύρωση της λειτουργίας των ιδιόμορφων αυτών επιχειρήσεων χωρίς να ξεκαθαρίζει και πολύ τα πράγματα.

Αυτό που έγινε σαφές, είναι ότι περισσότερα από 200 εκατ. ευρώ θα βρεθούν το επόμενο διάστημα στη διάθεση ανθρώπων που επιθυμούν να ιδρύσουν και να συμμετέχουν στις εταιρείες της κοινωνικής οικονομίας.

Μάλιστα, επειδή οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας επιδιώκουν κοινωνικό σκοπό ή καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες, η κατευθυντήρια γραμμή είναι να προτιμηθούν εταίροι, άτομα με ειδικές ανάγκες, απεξαρτημένα από διάφορες ουσίες άτομα, πρόσωπα με χρόνια προβλήματα υγείας, αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, παλιννοστούντες, πρόσφυγες, μετανάστες, ηλικιωμένοι, άνεργοι κάθε ηλικίας. Μπορούν όμως να ενταχθούν και τα άτομα που υφίστανται μαζικά και σε συγκεκριμένες περιοχές τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, με το κλείσιμο πολλών παραγωγικών μονάδων ταυτόχρονα.

Σύμφωνα με τον υπουργό Εργασίας Ανδρέα Λοβέρδο, στην υλοποίηση του προγράμματος θα δοθεί έμφαση στην ενίσχυση της απασχόλησης για άτομα ηλικίας κάτω των 35 ετών.

Στο υπό διαμόρφωση σχέδιο νόμου, ως βασικά χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας θα ορίζονται τα ακόλουθα:

• Ανάληψη παραγωγικών δραστηριοτήτων σε κοινωφελείς τομείς.

• Εφαρμογή της αρχής « κάθε εταίρος είναι ταυτόχρονα και εργαζόμενος και διαθέτει μία ψήφο». Παρέχεται η δυνατότητα ύπαρξης εταίρων μη αμειβόμενων και μη εργαζόμενων υπό προϋποθέσεις, καθώς και δυνατότητα ύπαρξης εργαζόμενων, οι οποίοι δεν είναι εταίροι.

• Εθελοντική συμμετοχή στο εταιρικό σχήμα νομικών προσώπων, ή φυσικών προσώπων.

• Συστηματική οργάνωση, κανονιστική τυποποίηση και έλεγχο της λειτουργίας των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας με δημιουργία Μητρώου Κοινωνικών Επιχειρήσεων.

• Δεν διανέμονται κέρδη. Προβλέπεται αποκλειστικά αμοιβή των εταίρων για την παρεχόμενη εργασία με όριο έως το τριπλάσιο της κατώτατης αμοιβής της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας.

• Δυνατότητα επανεπένδυσης πλεονάσματος σε νέες υποδομές, επέκταση δραστηριοτήτων, νέες θέσεις εργασίας.

• Δέσμευση κατάθεσης του ενδεχόμενου πλεονάσματος σε Λογαριασμό Αλληλοβοήθειας για χρηματοδότηση νέων επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας.

• Κλιμάκωση ωφελειών και ευνοϊκών ρυθμίσεων ανάλογα με το βαθμό ευάλωτου χαρακτήρα, ώστε να αποφευχθούν ρυθμίσεις που αντιτίθενται στον υγιή ανταγωνισμό.

Μάλιστα, θα προβλέπονται:

1. διευκολύνσεις στην χρηματοδότηση,
2. απαλλαγές από επιβαρύνσεις,
3. εξαιρέσεις στις δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών, υπηρεσιών.

Στόχος του Σχεδίου Νόμου είναι να διασφαλίσει τις ευνοϊκότερες εφικτές ρυθμίσεις, προκειμένου να ενισχυθεί η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, ιδίως κατά τα πρώτα έτη λειτουργίας τους, αλλά και να θέσει θεσμικούς περιορισμούς – δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες θα προστατεύουν τις προσπάθειες της κοινωνικής επιχειρηματικότητας από πιθανές απόπειρες κερδοσκοπικής χειραγώγησης.

Εδώ, οι ειδικοί σημειώνουν πως πρέπει να υπάρξει μεγάλη προσοχή, καθώς κοινωνικές επιχειρήσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν για μεγάλες φοροαπαλλαγές.

Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, υπό το πρίσμα της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας, βασικό ζήτημα, το οποίο θα πρέπει να επιλυθεί κατά προτεραιότητα είναι η διευκόλυνση πρόσβασης των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας σε χρηματοδοτήσεις. Εξετάζονται χρηματοδοτήσεις με ευνοϊκούς όρους όπως άτοκα δάνεια με μακρά περίοδο αποπληρωμής και εγγυοδοσία του συνόλου των κεφαλαίων που τα πιστωτικά ιδρύματα θα δανείζουν στις επιχειρήσεις.

Έμφαση αναμένεται να δοθεί και στην ενίσχυση των προγραμματικών συνεργασιών των κοινωνικών επιχειρήσεων, τόσο σε κάθετο επίπεδο με το Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τους κοινωνικούς ή οικονομικούς εταίρους, όσο και σε οριζόντιο επίπεδο με την οργάνωση και λειτουργία ενός δικτύου συνεργασίας επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας. Ειδικότερα στην κατεύθυνση συνεργασιών των κοινωνικών επιχειρήσεων με φορείς του δημόσιου, ή / και ευρύτερου τομέα, καθώς και τους ΟΤΑ προβλέπεται η δυνατότητα σύναψης προγραμματικών συμφωνιών για την υλοποίηση δράσεων που αναφέρονται στους καταστατικούς σκοπούς των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, καθώς και η συμμετοχή τους σε δημόσιες συμβάσεις έργων, υπηρεσιών, προμηθειών και μελετών. Βέβαια, η εμπειρία συμμετοχής των δήμων σε κοινοτικά προγράμματα δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερα σημαντικά αποτελέσματα, το αντίθετο μάλιστα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και τα άκρως επιτυχημένα προγράμματα κοινωνικών δομών όπως είναι το Βοήθεια στο σπίτι και τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών, συχνά - πυκνά, αντιμετωπίζουν προβλήματα βιωσιμότητας, καθώς οι ΟΤΑ δεν μπορούν να αναλάβουν υποχρεώσεις για τις οποίες έχουν δεσμευτεί.

Καθώς δε, η ανάγκη για δραστηριοποίηση των κοινωνικών επιχειρήσεων γεννήθηκε μέσα από τη βαθύτατη κρίση του Κοινωνικού Κράτους, ένα από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο νέος θεσμός, είναι η προσπάθεια κάθε φορά της πολιτείας να αποδεσμευτεί από την υποχρέωση της να ασκεί ολοκληρωμένες δράσεις κοινωνικής πολιτικής.

Πηγή: Capital.gr