Γιατί στην Ιταλία δίνουν οδηγίες στα ελληνικά για τον κορωνοϊό;

Απορία προκάλεσε η δημοσίευση οδηγιών στην Ιταλία για την πρόληψη της μετάδοσης του κορωνοϊού στην ελληνική γλώσσα.

Ο λόγος είναι απολύτως σαφής. Οι οδηγίες για τα μέτρα ατομικής προστασίας ήταν στα «γκραικανικα» της νότιας Ιταλίας! Πρόκειται για γνωστή διάλεκτος που μιλούν επί αιώνες στην περιοχή, με μείξη ελληνικών και ιταλικών.

Η διάλεκτος της Ελληνικής γλώσσας ζει σε
ιταλικό έδαφος από τον 8ο αι. π.Χ.και συγκεντρώνει ένα μείγμα από δωρικά στοιχεία. Με τον νόμο 482 του 1999 η ιταλική βουλή έχει αναγνωρίσει τη Γραικάνικη κοινότητα του Σαλέντου και της Καλαβρίας ως «ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα». 

Ο Νόμος αναφέρει ότι η Ιταλική Δημοκρατία κατοχυρώνει τη γλώσσα και τον πολιτισμό των ελληνικών πληθυσμών της, καθώς και άλλων κοινοτήτων (π.χ. αλβανική, κροατική, σλοβενική κ.ά.) οι οποίες μιλούν διάφορες γλώσσες (π.χ. Φραγκο-προβηγκιανή, Λαντινική, Οξιτανική, Σαρδηνική κ.ά.).

Κοινότητες ομιλητών βρίσκονται κοντά στην πόλη Λέτσε. Στο Σαλέντο βρίσκονται εννέα μικρές πόλεις στην περιοχή Grecìa Salentina (Καλημέρα, Μαρτάνο, Καστρινιάνο ντε Γκρέτσι, Κοριλιάνο ντ' Οτράντο, Μαλπινιάνο, Σολέτο, Στερνάτια, Ζολίνο, Μαρτινιάνο), με συνολικό πληθυσμό 40.000 ατόμων. Στην Καλαβρία βρίσκονται εννέα χωριά στην περιοχή Μπόβα, αλλά ο γραικάνικος πληθυσμός εκεί είναι σημαντικά μικρότερος.

Ο πρώτος ο οποίος εξέτασε συστηματικά τη διάλεκτο της Κάτω Ιταλίας ήταν ο Γερμανός φιλόλογος Karl Witte, μετά από επίσκεψή του στην Καλαβρία το 19ο αιώνα (1820 μ.Χ.).
Ακολούθως, δημιουργήθηκαν δύο βασικές θεωρίες για την προέλευση της διαλέκτου. 
Η πρώτη, είχε ως εκφραστή τον Ιταλό γλωσσολόγο Giusepe Morosi και υποστηρικτές τους Battisti, Alessio, Pernot και Ιάκωβο Διζικιρίκη, και υποστηρίζει πως η κατωιταλική διάλεκτος είναι νεοελληνικό ιδίωμα που προέρχεται από τη γλώσσα των Βυζαντινών εποίκων στην Απουλία τον 9ο αιώνα και στην Καλαβρία τον 11ο αιώνα.

Η δεύτερη, είχε ως εκφραστές τον Έλληνα Γ. Χατζιδάκι και τον Γερμανό Gerhard Rohlfs, και υποστηρίζει τη συνέχεια της γλώσσας στην Κάτω Ιταλία από την εποχή της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Grecia) μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Η δεύτερη θέση υποστηρίζεται σήμερα από όλους τους Έλληνες και από πολλούς ξένους ερευνητές, εκτός από τους Ιταλούς.

Magna Grecia

Η Μεγάλη Ελλάδα ή Μεγάλη Ελλάς, Magna Graecia στα λατινικά, Magna Grecia (ή, σπανιότερα, Grande Ellade) στα ιταλικά, ήταν η επικράτεια των διαφόρων αρχαίων Ελληνικών αποικιών στην Σικελία και νότια Ιταλία. Σύμφωνα με τον Στράβωνα που έχει γράψει την σημαντικότερη αρχαία γεωγραφία, η Μεγάλη Ελλάδα ιδρύθηκε ήδη από την εποχή του Τρωικού πολέμου από τους Έλληνες.

Σικελία

Συρακούσες: πόλη της νοτιοανατολικής Σικελίας. Ιδρύθηκε από τους Κορινθίους το 734 π.Χ.

Μεσσήνη ή Ζάγκλη (σημερινή Messina): αποικία των Χαλκιδαίων.

Μύλοι (σημερινό Milazzo)

Αιολίδες Νήσοι με επίκεντρο τη Λιπάρα (αποικία της Κνίδου, 580 π.Χ.)

Πάνορμον: (σημερινό Palermo)

Άκις ή Άχις: (σημερινό Acireale)

Ξιφωνία: (δεδομένου ότι δεν έχει βρεθεί κανένα αρχαιολογικό ίχνος της, ούτε και υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για τη ακριβή της θέση, υπολογίζεται ότι βρισκόταν μεταξύ των σημερινών Aci Catena, Acireale και Aci Castello)

Μινωική Ηράκλεια

Αίγεστα ή Έγεστα

Τυνδαρίς

Χαλκίδα: αποικία των Λεοντίνων.

Ακράγας ή Aκράγαντας (σημερινό Agrigento)

Νάξος: αποικία των Χαλκιδαίων: ιδρύθηκε το 757 π.Χ. (σημερινή Giardini Naxos)

Ταυρομένιον: αποικία των κατοίκων της Νάξου Σικελίας (σημερινή Taormina)

Μέγαρα Υβλαία: αποικία των Μεγαρέων στην ανατολική ακτή της Σικελίας. Ίδρυση το 734 π.Χ.

Λεοντίνοι: αποικία των Χαλκιδαίων ή των κατοίκων της Νάξου Σικελίας τον 8ο αιώνα π.Χ. (σημερινό Lentini)

Κατάνη: Ιδρύθηκε από τους Ναξιώτες Σικελίας τον 8ο αιώνα π.Χ. (σημερινή Catania)

Γέλα: Ιδρύθηκε από αποίκους της Ρόδου και Κρήτης το 675 π.Χ. (σημερινή Gela)

Καμάρινα: αποικία των Συρακουσών (σημερινή Camarina)

Άκραι: αποικία των Συρακουσών (σημερινό Palazzolo Acreide)

Ιμέρα: αποικία της Μεσσήνης (σημερινή Imera)

Σελινούς: αποικία των Μεγάρων Υβλαίων

Κασμέναι: αποικία των Συρακουσών

Ραγούσα (σημερινή Ragusa)

Ακρίλλαι (σημερινό Chiaramonte Gulfi)

Aγύριον (σημερινή Agira)

Καλαβρία

Ρήγιον (σημερινή Reggio Calabria): αποικία των Χαλκιδαίων.

Επιζεφύριοι Λοκροί (σημερινό Locri)

Κρότωνας (σημερινò Crotone)

Σύβαρις (σημερινό Sibari)

Σκύδρος (πιθανότατα σημερινό Belvedere di Spinello, δεδομένου ότι δεν έχουν βρεθεί ίχνη της) αποικία των κατοίκων της Σύβαρης, μετά την καταστροφή της από τον Κρότωνα (το 510 π.Χ.).

Θούριοι αποικία των Αθηναίων. Ιδρύθηκε το 443 π.Χ. στα ερείπια της κατεστραμμένης (από το 510 π.Χ.) Σύβαρης.

Μέδμα: αποικία των Επιζεφύριων Λοκρών (σημερινό Rosarno)

Σκυλλάκιον (σημερινό Squillace)

Ιππώνιον (σημερινή Vibo Valentia)

Βους (σημερινή Bova)

Καυλωνία (σημερινή Monasterace Μarina)

Μέταυρος: αποικία της Μεσσήνης και του Ρηγίου (σημερινό Gioia Tauro)

Κρίμισα (σημερινό Cirò)

Λάος (σημερινή Mercelina)

Τερίνα: αποικία του Κρότωνα, σημερινή Sant' Eufemia ή Nocera Terinese (οι απόψεις των ειδικών διίστανται για την ακριβή της θέση, δεδομένου ότι δεν έχουν βρεθεί ίχνη της).

Ιέραξ (σημερινό Gerace)

Κωσταντία (σημερινή Cosenza)

Λακίνιον (σημερινό Capo Colonna)

Μάκαλλα: πόλη των Οινοτρών, οι οποίοι κατάγονταν από την αρχαία Αρκαδία σύμφωνα με τον Παυσανία και τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσεύς.

Απουλία

Αργυριπποι (σημερινό Foggia)

Βάρις ή Βάριον (σημερινό Μπάρι, Bari)

Βυτοντινον (σημερινό Bitonto)

Βρινδίσιον (σημερινό Μπρίντιζι, Brindisi)

Eγναθια (σημερινό Fasano)

Ρυψ (σημερινό Ruvo di Puglia)

Τάρας ή Τάραντας (σημερινό Taranto) αποικία των Σπαρτιατών

Μεταπόντιο (σημερινό Metaponto)

Μινωπολις (σημερινή Monopoli)

Θυριαι (σημερινή Turi)

Καιλια (σημερινή Ceglie Messapica, Brindisi)

Καιλια (σημερινή Ceglie di Campo, Bari)

Καλλίπολις (σημερινή Gallipoli)

Καστανεα (Βυζαντινη αυτοκρατορια, σημερινή Castellaneta )

Κανύσιον (σημερινή Canosa)

Νεαπολις (σημερινή Polignano a Mare)

Υδρούς (σημερινό Οτράντο)

Σιλούϊον ή Σίδιον (σημερινό Gravina)

Συποντον (σημερινό γειτονια της Foggia)

Αλήσιον (σημερινό Lecce)

Απένηστη ή Απάμεστη (σημερινή Mattinata)

Η αποικία ιδρύθηκε από κατοίκους της Αιτωλοακαρνανίας, δεδομένου ότι στις ανασκαφές βρέθηκαν νομίσματα, που φέρουν το όνομα Οινιάδες.

Το όνομά της προέρχεται, πιθανότατα, από το ρήμα ἀπανίστημι (αναδύομαι, εγείρομαι, γεννώμαι). Δεδομένου ότι βρίσκεται από την πλευρά της Αδριατικής θάλασσας (δηλαδή προς την ανατολή), οι κάτοικοι έδωσαν το όνομα αυτό, θέλοντας να ορίσουν ότι ο Ήλιος, αναδύεται (εγείρεται) από την πλευρά της πόλης τους.

Για τον ίδιο λόγο, ίσως το όνομα να σημαίνει και αυγή (σημειώνεται ότι το όνομα του σύγχρονου δήμου, που βρίσκεται στη θέση της: Mattinata στα ιταλικά σημαίνει αυγή ή πρωινό).

Καμπανία

Κύμη

Aποικία των Χαλκιδαίων και της Κύμης. Δεν είναι γνωστές πολλές λεπτομέρειες για την ίδρυσή της και κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι είναι αποικία της Κύμης Αιολίας (στη Μικρά Ασία)

Νεάπολις ή Παρθενόπη (σημερινή Νάπολη)

Η πόλη ιδρύθηκε, πιθανότατα, από κατοίκους της Κύμης (σημερινή Cuma), γύρω στον 9ο και 8ο αι. π.Χ., με το όνομα Παρθενόπη. Η αποικία αυτή ονομάστηκε αργότερα Παλαιόπολις, όταν κατά τον 5ο αι. π.Χ., ιδρύθηκε σε μια κοντινή περιοχή η σημερινή Νάπολη (Νεάπολις=Νέα πόλις).

Ελέα (σημερινή Velia), πατρίδα του Παρμενίδη

Ποσειδωνία αποικία των Συβαριέων (σημερινό Capaccio-Paestum)

Πύχουντας αποικία της Μεσσήνης (σημερινό Policastro Bussentino)

Πιθηκούσσαι αποικία των Χαλκιδαίων και της Ερέτριας (σημερινή Ischia, στο ομώνυμο νησάκι)

Δικαιάρχεια (σημερινό Pozzuoli)

Δεν είναι γνωστές πολλές λεπτομέρειες για την ίδρυσή της: η μία άποψη αναφέρει ως ιδρυτές της, εξόριστους από τη Σάμο, ενώ μία άλλη ως αποικία της γειτονικής (ιταλικής) Κύμης (σημερινή Cuma)

Παλίνωρος ή Παλίνωρον (σημερινό Palinuro, δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Centola)

Πιθανότατα, το όνομα της αποικίας προήλθε από τον Παλίνωρο, επικεφαλής (καπετάνιο) του πλοίου του Αινεία, όταν ο τελευταίος διέφυγε μετά την καταστροφή της Τροίας.

Λουκανία

Μεταπόντιον (σημερινό Metaponto)

Σύρις (σημερινή Nova Siri)

Ηράκλεια (σημερινό Policoro)

Πιστοικός (σημερινό Pisticci)

Τροίλια ή Οβελάνον (σημερινή Ferrandina)

Γάλασα (σημερινό Armento)

Υπόλοιπη Ιταλία

Ἀγκών (ή Δωρική Ανκών, το αρχικό της όνομα) αποικία των Συρακουσών (σημερινή Ανκόνα)

Άδρια (σημερινή Adria)

Διαγωνισμός έκθεσης στα γκραικανικά

Τον Μάρτιο του 210 ο Οργανισμός για την διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας διοργάνωσε στη Νότια Απουλία Διαγωνισμό Έκθεσης στο πλαίσιο της προσπάθειας να διασωθεί η πανάρχαια Γκραικανική Διάλεκτος. Θέμα της έκθεσης ήταν «Η παρουσία των Ελλήνων στην νότια Ιταλία»-«La presenza dei Greci nel sud Italia». Στο Διαγωνισμό μπορούσαν να λάβουν μέρος μαθητές γυμνασιακής ηλικίας από τους Ελληνόφωνους Δήμους της Απουλίας οι οποίοι θα αναπτύξουν στην Ελληνοσαλεντινή διάλεκτο ανωτέρω θέμα.

Τηλεοπτικές εκπομπές με θέμα τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας

Το γλωσσικό ιδίωμα του "γκρίκο" είναι μια ελληνική διάλεκτος που μιλάν οι ελληνόφωνοι κάτοικοι της Κάτω Ιταλίας. Το οδοιπορικό του Αργύρη Ντινόπουλου στην Κάτω Ιταλία καταγράφει στοιχεία του ελληνισμού. Αυτά διασώζονται μέσα από την μακραίωνη Ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής. Υπάρχουν έντονα και στην σημερινή καθημερινότητα των ελληνόφωνων κατοίκων της Κάτω Ιταλίας.

Οι Ιταλοί της Απουλίας δίνουν αγώνα μέσα από τη μουσική και το τραγούδι να κρατήσουν ζωντανή τη γλώσσα.

Η διάλεκτος έχει τις ρίζες της στα αρχαία ελληνικά και συνεχίζει να επιβιώνει -ένα φαινόμενο εκπληκτικό- στα χωριά της Κάτω Ιταλίας.

Τα γκρίκο έχουν αναγνωριστεί επίσημα από το Ιταλικό Κράτος ως μειονοτική γλώσσα, παρόλα αυτά όμως διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης.

Πώς είναι να ακούς ζωντανά την γλώσσα που μιλούσε ο Όμηρος; Πώς είναι να ακούς τον ελληνικό εθνικό ύμνο σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Ιταλίας και να μιλάς με τους γκρεκάνους που αισθάνονται περισσότερο Έλληνες από τους Έλληνες; Αυτούς τους Έλληνες που θεωρούν την Ελλάδα μάνα, μία χώρα ιερή που «όποιος πατάει το πόδι του πρέπει πρώτα να βγάλει τα παπούτσια του ως ένδειξη σεβασμού», όπως λέει με συγκίνηση μπροστά στην κάμερα ο γκρεκάνος του Γκαλιτσιανό στην Καλαβρία.

Όταν τον 8 αιώνα π. Χ. Έλληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας, χαρίζοντας σε αυτή την περιοχή το όνομα Μεγάλη Ελλάδα, λίγοι θα μπορούσαν να φανταστούν ότι τα χωριά αυτά θα παρέμεναν ζωντανά και ελληνικά μέσα στους αιώνες μέχρι σήμερα. Αποτελούν, όπως λένε οι γκρεκάνοι κάτοικοι, ένα θαύμα της ιστορίας.

Το 2016 η εκπομπή «360°» στον Alpha, η Σοφία Παπαϊωάννου και η ομάδα της παρουσίασαν μία εκπομπή για τα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, γεμάτη πολύ συναίσθημα και μία ανεξήγητη νοσταλγία για τους Έλληνες. Μία εκπομπή για την ιστορία μιας γλώσσας που χάνεται, για μία παράδοση που θα ήταν ίσως αμαρτία μετά από τόσους αιώνες να αφήσουμε να πεθάνει.

Με πληροφορίες, από ischool.gr, wikipedia, greekreporter, voiceofgreece, alphatv.gr