1. Πρόλογος
Το παρόν είναι μία προσπάθεια συμβολής στην
πρόσκληση του αρθρογράφου του Capital.gr Ευθύμη Μαραμή «Όσοι φίλοι αντιλαμβάνονται την σημασία και τον ορισμό (ορισμούς) του χρήματος, ας σχολιάσουν για να γίνει μια συζήτηση ».
Η συμβολή μου είναι αναγκαστικά περιληπτική και κάπως απλοποιητική.
Δεν καλύπτει δε καθόλου θέματα ισοτιμίας μεταξύ διαφορετικών νομισμάτων αλλά και το πώς
διαμορφώνονται οι τιμές.
Ελπίζω να συμβάλλω στην κατανόηση από τον μη ειδικό στο τι είναι το χρήμα.
Η βασική θέση του είναι ότι παρόλο που είμαι και γω οπαδός σε μεγάλο ποσοστό της Αυστριακής σχολής πιστεύω ότι το ευρώ είναι η καλύτερη επιλογή για την Ελληνική πραγματικότητα χωρίς ανάγκη παράλληλων νομισμάτων.
Η διαθέσιμη ρευστότητα προέρχεται από την ικανότητα παραγωγής και όχι το αντίστροφο. Όταν αυτή υπάρχει έρχεται και η απαραίτητη ρευστότητα.
2. Θεωρητικό πλαίσιο
Ενστερνίζομαι την πλειονότητα της οπτικής της Αυστριακής σχολής για την εξήγηση των οικονομικών φαινομένων:
Mises
Οι σημαντικότερες συμβολές του, κατά την γνώμη μου, είναι η απόδειξη ότι δεν είναι βιώσιμο εκ κατασκευής ένα σοσιαλιστικό και κεντρικά κατευθυνόμενο σύστημα λόγω αδυναμίας καθορισμού τιμών ελλείψει αγοράς και η κατάδειξη της ματαιότητας μαθηματικοποίησης της μακροοικονομίας, (όχι φυσικά όλων των οικονομικών φαινομένων) πχ κριτική για το τι μετράει το ΑΕΠ.
Hayek
Κατέδειξε την στρωματοποίησης της οικονομίας με βάση την χρονική απόσταση των διαφόρων φάσεων από την κατανάλωση.
Απορώ όμως με την εμμονή του στο χρυσό και την κατάργηση των Κεντρικών Τραπεζών, Rothband (Με την εξαιρετική ανάλυσή του για την κρίση του ΄29, την παρουσίαση της Αμερικανικής Οικονομικής Ιστορίας και της ιστορικής εξέλιξης της παγκόσμιας οικονομικής σκέψης αλλά και τις αναλύσεις του για την φορολογία, την κρατική παρέμβαση, το χρήμα και θέματα όπως τα ιδεολογήματα περί μονοπωλίων κτλ), Salerno, ROPKE, τον Αμερικάνο «Γιάννη Μαρίνο » Hazlitt κτλ αλλά και τους «παππούδες » CARL MENGER με την εισαγωγή της έννοιας της οριακής χρησιμότητας για την εξήγηση των τιμών σε αντίθεση με την άποψη του Adam Smith, Ricardo κτλ που υιοθετήθηκε και από τον Marx περί «περιεχομένου σε εργασία » που οδήγησε τον τελευταίο και στην έννοια της υπεραξίας και εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης
- EUGEN VON BOHM-BAWERK (για το τι καθορίζει τον τόκο) και τους «αρχαίους »: Say (νόμος του Say «η συνολική παραγωγή δημιουργεί την συνολική ζήτηση », αυτόν που διακωμώδησε ηλιθιωδώς ο Keynes), του Τραπεζίτη της Εταιρίας του Μισισιπή Cantillion, του «κερδοσκόπου » TURCOT, Bastiat κτλ.
Διαφωνώ βέβαια με τις Μαρξιστικές απόψεις αλλά και με τις Κεϋνσιανικές απόψεις όπως και την προσέγγιση των Μονεταριστών (φυσικά αντιμετωπίζω με ενθουσιασμό τις απόψεις του Friedman για την ελεύθερη αγορά) κυρίως γιατί τείνουν να βλέπουν την οικονομία ως ένα ομογενές σύνολο και δεν διακρίνουν τα επιμέρους στάδια-αγορές που ανέλυσε ο Hayek αλλά και για την αντιμετώπιση των επιτοκίων όχι ως ένα μέγεθος που καθορίζεται από την αγορά αλλά ως ρυθμιζόμενο από την Κεντρική Τράπεζα. (Που είναι και ο λόγος της δημιουργίας των οικονομικών κραχ κατά τους Αυστριακούς με την δημιουργία «κακών επενδύσεων » που προκαλούνται από φθηνά επιτόκια και που αναπόφευκτα καταρρέουν κάποια στιγμή δημιουργώντας τα κραχ.
Δες και μια άλλη οπτική στην «δημιουργική καταστροφή » του Αυστριακού Schumpeter (αλλά όχι της «Αυστριακής » σχολής Οικονομολόγου)).
Διαφωνώ όμως με τις προτάσεις των Αυστριακών για επανακαθιέρωση του χρυσού ως την βάση του νομισματικού συστήματος , την αντίθεσή τους στο σύστημα του fractional reserve banking (Τραπεζική μερικών χρηματικών αποθεμάτων) αλλά και την απεμπόληση του νομισματικού μονοπωλίου της Κεντρικής Τράπεζας παρόλο που καταλαβαίνω ότι έχουν δίκαιο ότι ο βασικός λόγος της ύπαρξης της Κεντρικής Τράπεζας είναι η κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών των κρατικών οργανισμών και ιδιαίτερα των πολεμικών περιόδων και ότι αυτή η υπέρμετρη κρατική σπατάλη είναι ο λόγος της καταστροφής της ανταλλακτικής και αποταμιευτικής αξίας του νομίσματος (πληθωρισμός).
Απλώς πιστεύω ότι χρειαζόμαστε πιο συνετές κυβερνήσεις και Τραπεζίτες με την λογική της BUNDENSBANK.
3. Πως παράγεται το νόμισμα
Το νόμισμα έχει 2 βασικές ιδιότητες:
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ανταλλακτικό μέσο για απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών και ως μέσο για αποταμίευση της αξίας της τρέχουσας παραγωγής του παραγωγού.
Ως μέσο αποταμίευσης μπορεί να δανείζεται έναντι τόκου.
Ο τόκος είναι βασικά η αποζημίωση του δανειστή για την αναβολή της άμεσης κατανάλωσής του στο μέλλον, σταθμισμένης με τον κίνδυνο μη επιστροφής του δανείου, της εκτιμώμενης μελλοντικής αξίας του χρήματος (πληθωρισμός) και της προσφοράς και ζήτησης χρήματος.
Πέραν των παραπάνω το σύγχρονο νόμισμα είναι από τον νόμο υποχρεωτικά αποδεκτό μέσο διευθέτησης συναλλαγών κάθε είδους.
Το χαρτονόμισμα όπως το βιώνουμε σήμερα χωρίς αντίκρισμα σε χρυσό και εκτυπούμενο αποκλειστικά από μια Κεντρική Τράπεζα (fiat money) δεν είναι παρθενογένεση.
(Να σημειώσουμε για την ιστορία ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από την Μογγολική Αυτοκρατορία του Τζεγκινγκς Χαν και των επιγόνων του).
Προέρχεται από ένα ιστορικό συνεχές που ξεκίνησε με τις πρώτες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ και εντός ανθρωπίνων κοινοτήτων εδώ και χιλιάδες χρόνια κυρίως με την καθιέρωση της Γεωργίας που δημιουργούσε περισσεύματα προϊόντων προς ανταλλαγή.
Η εξέλιξή του επιγραμματικά είναι:
- Χρήση ως νομισμάτων υλικών που είχαν και αυτά αξία χρήσης, επικράτηση των πολυτίμων μετάλλων ndash;βασικά του χρυσού-, (λόγω μεγάλης αξίας σε μικρό όγκο, αφθαρσίας, ευκολίας διαμόρφωσης σε κέρμα κτλ ) για νομισματική χρήση (αυτό του προσέδωσε και επιπλέον αξία απ rsquo;αυτή που είχε ως αξία χρήσης)
- Εμφάνιση αποδεικτικών κατάθεσης που λειτουργούσαν ως νομίσματα (τραπεζογραμμάτια) και ήταν ανά πάσα στιγμή εξαργυρώσιμα σε χρυσό από τον εκδότη-Τραπεζίτη (Εδώ εμφανίστηκε για πρώτη φορά και το fractional reserve banking, δες παρακάτω)
- Ίδρυση Κεντρικής Τράπεζας (για πρώτη φορά στην Αγγλία του 17ου Αιώνα) με κύριο στόχο την δανειοδότηση του κράτους έναντι κρατικών ομολόγων και αργότερα το μονοπώλιο στο νόμιμο νόμισμα του κράτους. (μη ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα μέχρι την ίδρυση της Κεντρικής Τράπεζας το 1927 το εκδοτικό προνόμιο για δραχμές ήταν στην Εθνική Τράπεζα)
- Μετά την καταστροφή του Α Παγκόσμιου πολέμου και το κραχ του ΄29 η κυκλοφορία χρυσού ως νομίσματος περιορίστηκε διά νόμου και αντικαταστάθηκε από χαρτονομίσματα (και σε μικρό ποσοστό κέρματα) που αντικρίζονταν μερικώς , στα αποθέματα χρυσού της κεντρικής τράπεζας.
- Με την συμφωνία του Bretton woods μεσούντος του Β Παγκόσμιου Πολέμου η ανταλλαγή σε χρυσό περιορίστηκε μόνο σε συναλλαγές μεταξύ κρατικών Κεντρικών Τραπεζών και το 1970 με την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού πήγαμε στον χώρο του χαρτονομίσματος δηλ. «δια νόμου επιβαλλόμενου υποχρεωτικού μέσου συναλλαγών » (Fiat Money) χωρίς αντίκρισμα σε χρυσό.
Πως παράγεται όμως και κυκλοφορεί το χαρτονόμισμα σήμερα πχ στην Ευρωζώνη και πως έχει ανταλλακτική αξία χωρίς αξία σε χρυσό από πίσω του;
Οι εμπορικές Τράπεζες δίνουν ενέχυρα υπό μορφή τίτλων (ή και πουλούν τίτλους) στην κεντρική τράπεζα η οποία τυπώνει έναντι αυτών χαρτονομίσματα που τα δίνει στις Εμπορικές Τράπεζες.
Δηλ. οι Εμπορικές Τράπεζες «αγοράζουν » τα χαρτονομίσματα από την Κεντρική Τράπεζα δίνοντας ως εγγύηση ή παραδίδοντας τίτλους που είναι υψηλής διαβάθμισης. Αυτό είναι που δίνει ανταλλακτική αξία στο νόμισμα. (Δηλ. οι απαιτήσεις που υποθηκεύονται ή πωλούνται παίζουν το ρόλο του χρυσού. Βέβαια οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν και ένα μικρό ποσοστό του Ενεργητικού τους σε χρυσό και σήμερα αλλά αυτό πρέπει να θεωρηθεί ως «υπόλειμμα » που έρχεται από την εποχή του χρυσού κανόνα και κάλυπτε τα αρχικά χαρτονομίσματα στην Αγορά πριν την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού.
Εξ ου και η ανάγκη κατανόησης του νομισματικού συνεχούς. Το σημερινό νόμισμα δεν δημιουργήθηκε εν κενώ).
Τι τίτλους;
Κυρίως κρατικά ομόλογα δηλ υποσχετικές του κάθε κράτους ότι θα πληρώσει από τα μελλοντικά του (φορολογικά βασικά) έσοδα τα συγκεκριμένα ομόλογα.
Η ECB δέχεται επίσης και άλλα ομόλογα ιδιωτικής φύσεως αλλά υψηλής διαβάθμισης.
Δηλ. υπάρχει ένας τίτλος που έχει αγοραστεί με κυκλοφορούντα χαρτονομίσματα από ένα κράτος ή από ένα δανειολήπτη και έναντι αυτού δημιουργούνται καινούργια χαρτονομίσματα δηλ. αυξάνεται η νομισματική κυκλοφορία δηλ. αυτό που οι οικονομολόγοι λένε Μ0 , κυκλοφορούντα χαρτονομίσματα σε φυσική μορφή (που όμως είναι ένα μικρό ποσοστό της συνολικής νομισματικής κυκλοφορίας Μ1, Μ2 , Μ3 , Μ4 δες παρακάτω).
Αυτό από μόνο του δεν είναι πληθωριστικό. Για να το καταλάβουμε αρκεί να σκεφτούμε απλοϊκά ότι ο δανειολήπτης του οποίου το δάνειο μπήκε ως ενέχυρο θα πληρώσει το δάνειό του σε χαρτονόμισμα στην Εμπορική Τράπεζα, η Εμπορική Τράπεζα θα πληρώσει την κεντρική σε χαρτονόμισμα για να πάρει πίσω το ενέχυρο και στο τέλος τα επιπλέον χαρτονομίσματα θα βγούν από την κυκλοφορία καταλήγοντας στο χρηματοκιβώτιο της Κεντρικής Τράπεζας ή σε κάποιο κλίβανο.
Στην πραγματικότητα η νομισματική κυκλοφορία αυξάνει, στην ιδανική αντιπληθωριστική περίπτωση, τόσο όσο απαιτείται για να ανταποκρίνεται στις αυξημένες ανάγκες συναλλαγών λόγω της ανάπτυξης της οικονομίας αλλά και της μεγαλύτερης εμπορευματικοποίησής της (πχ πράγματα που ιδιοπαράγονταν, όπως σπιτικά γεύματα αγοράζονται, αύξηση αγοροπωλησιών ακινήτων, υπεργολάβηση προηγουμένων σταδίων παραγωγής αντί της καθετοποίησης στα πλαίσια της ίδιας επιχείρησης κτλ).
Η ιδρυτική φιλοσοφία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης κυρίως λόγω της κυρίαρχης Γερμανικής επιρροής- είναι ακριβώς αυτή δηλ. η διατήρηση της σταθερότητας της αγοραστικής δύναμης του νομίσματος σε αντιδιαστολή με την Αμερικανική FED που έχει ως προτεραιότητα την «υποστήριξη της ανάπτυξης » και μετά την νομισματική σταθερότητα.
Που είναι το πρόβλημα;
Μα βέβαια τα κρατικά χρέη.
Στην πράξη τα κράτη δεν πληρώνουν τα χρέη τους , τα ανακυκλώνουν και τα αυξάνουν:
Αντί να αποπληρώσουν τα χρέη τους εκδίδουν νέα ομόλογα για να πληρώσουν τα λήγοντα (επιβαρύνονται μόνο με τους τόκους που κρατιούνται αφ rsquo;νός χαμηλά λόγω της προθυμίας της Κεντρικής Τράπεζας να τα δεχθεί ως εγγυήσεις και αφετέρου μειώνονται περαιτέρω από τις επιστροφές των «κερδών » από τους τόκους που χρεώνει στις Εμπορικές Τράπεζες η Κεντρική Τράπεζα στις κυβερνήσεις που είναι μετοχοί της.
Η βασική αιτία του πληθωρισμού είναι τα συνεχώς αυξανόμενα κρατικά «αέναα » χρέη.
Το θέμα είναι ότι αυτά τα πρόσθετα νομίσματα ξοδεύονται από το κράτος και δημιουργούν συνήθως πληθωρισμό .
Πέραν της αυθαιρεσίας κατανομής τους σε μη παραγωγικές δραστηριότητες , ανισοκατανέμονται και από το ότι οι πρώτοι παραλήπτες ευνοούνται λόγω πληθωρισμού απέναντι στους επόμενους που τα λαμβάνουν πληθωρισμένα.
Παρενθετικά εμείς πως την πατήσαμε και δεν καταφέραμε να ανακυκλώσουμε το χρέος μας «φυσιολογικά »;
(Χρειάστηκαν οι εταίροι μας στην Ευρώπη μέσω του μνημονίου για να μας το ανακυκλώσουν με διακρατικό χαριστικό χρέος).
Απλά κάποια στιγμή οι δυνητικοί αγοραστές των ομολόγων μας είδαν ότι τα κρατικά έσοδα από την οικονομία μας δεν αρκούσαν για να εξυπηρετήσουν το κόστος του συνεχώς αυξανόμενου χρέους μας (δανειζόμασταν συστηματικά και για τους τόκους πλέον) και εκτίμησαν ότι η πιστοληπτική μας διαβάθμιση θα υποβιβάζονταν και η ΕΚΤ θα έπαυε να το δέχεται ως εγγύηση.
Έπαυσαν να το αγοράζουν και πέσαμε σε τοίχο.
Μια δεύτερη παρένθεση.
Τι έγινε με το QE στις ΗΠΑ και τι εξήγγειλε ο Ντράγκι για το QE της Ευρωζώνης;
Στις ΗΠΑ η FED αγόρασε «την μάνα της και τον πατέρα της » σε τίτλους (νομίζω 2-3 τρις $) πέραν των συνήθων αγορών της κρατικών ομολόγων , σε πολλές περιπτώσεις «σκουπίδια » όπως τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια των κρατικών Fannie Mae και Freddie Mac κοντά στις ονομαστικές τους τιμές , και έριξε αφθονία $ στην αγορά .
Η λογική ήταν κυρίως μονεταριστικής έμπνευσης (κατά τον Friedman η κρίση του 29 οφειλόταν στην έλλειψη ρευστότητας στην αγορά) και φυσικά χειροκροτήθηκε από τους Κεϋνσιανιστές λόγω των γνωστών ανόητων ιδεοληψιών περί πολλαπλασιαστή κτλ.
Είμαστε λίγοι για να κρίνουμε τα καλύτερα οικονομικά μυαλά του κόσμου που τρέχουν την FED , την Αμερικανική κυβέρνηση και το Αμερικανικό Χρηματοπιστωτικό σύστημα .
Θα τολμούσα να πώ μόνο ότι θα κριθεί από το αν ο αδιαμφισβήτητος δυναμισμός και η ευελιξία της Αμερικανικής οικονομίας θα μπορέσει να καλύψει το σοκ καλύπτοντας μέσω της ανάπτυξής της την περίσσεια $.
Νομίζω ότι πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα.
Ο Ντράγκι θέλει να ρίξει 1.6 Τρις euro; στην αγορά αγοράζοντας (όχι μόνο δεχόμενος απλώς ως collateral) κρατικά ομόλογα. Ας μου επιτραπεί να πω ταπεινά ότι αμφιβάλλω ότι αυτή η Κεϋνσιανής έμπνευσης επέμβαση με αύξηση του κρατικού χρέους στην Ευρωζώνη θα μπορέσει να ξεκολλήσει το πρόβλημα αποβιομηχανοποίησης , δυσανάλογα υψηλών κοινωνικών δαπανών και παραγωγικότητας στην Ευρωζώνη. Εχω την αίσθηση ότι χωρίς διαρθρωτικά μέτρα δεν θα κάνει τίποτα πέραν της αύξησης του πληθωρισμού και της περαιτέρω στρέβλωσης της παραγωγικής βάσης της Ευρώπης.
4. Πως λειτουργεί το Τραπεζικό σύστημα και η νομισματική κυκλοφορία
Το τραπεζικό σύστημα παράγει πολλαπλάσιο χρήμα με την μορφή δανείων από τα χρήματα που κατατίθενται πρωτογενώς σ rsquo;αυτό λόγω του fractional reserve banking. Πώς;
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος καταθέτει στην Τράπεζα 1000 euro; .
Η τράπεζα κρατώντας ένα ελάχιστο απόθεμα που επιβάλλεται από τους κανονισμούς λειτουργίας του Τραπεζικού Συστήματος (πχ 10%) δανείζει τα 900 euro; απ αυτά σε κάποιο δανειολήπτη πιστώνοντας τα στον λογαριασμό του.
Τι θα τα κάνει ο δανειολήπτης;
Θα πληρώσει με αυτά προμηθευτές τους που θα τα καταθέσουν πάλι στην τράπεζα . Αρα η Τράπεζα θάχει άλλα 900 euro; για να δανείσει εκ νέου. Θα δανείσει απ rsquo;αυτά τα (1-.1)*900=810 euro; κοκ. Το συνολικό ποσό που θα δανείσει από τα αρχικά 1000 euro; θα είναι (άπειρη σειρά .9+.92+.93 + hellip; hellip;) = 1000*.9/(1-0.9)=9000 euro; !
Δηλ. θα παράξει 8000 euro; παραπάνω euro; (800%) από τα 1000 euro; που της κατατέθηκαν σε χαρτονόμισμα.
Μερικές διευκρινίσεις.
- Όταν λέμε ότι τα χρήματα επανακατατίθενται στην Τράπεζα εννοούμε στο Τραπεζικό σύστημα (πχ κάποιος δανείζεται από την ΑΛΦΑ και μπορεί τα χρήματα να καταλήξουν στην ΕΘΝΙΚΗ. Αυτό δεν είναι θέμα γιατί η ΑΛΦΑ μπορεί μέσω του διατραπεζικού συστήματος να δανειστεί από την ΕΘΝΙΚΗ ή η αλληλουχία του δανεισμού να συνεχιστεί από την ΕΘΝΙΚΗ ή κάποια επόμενη Τράπεζα.)
Ας σκεφτούμε ότι αυτό μπορεί να γίνει στην πραγματικότητα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού συστήματος. Άλλωστε πως νομίζετε ότι έγινε η εκστρατεία στα Βαλκάνια, Ουκρανία, Τουρκία, Πολωνία κτλ του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος; Με τις καταθέσεις των Ελλήνων; Όχι βέβαια, αυτοί που γνωρίζουν τα σχετικά θέματα ξέρουν ότι στην Ηπειρωτική Ευρώπη οι πηγές χρηματοδότησης είναι η Φραγκφούρτη, η Στοκχόλμη (λόγω δυναμισμού των παραγωγικών βάσεων τους αλλά και συσσώρευσης κεφαλαίου λόγω μη καταστροφής από πολέμους για την δεύτερη) και η Ελβετία (λόγω κυρίως ξένων καταθέσεων).
Η Φραγκφούρτη ήταν ο κύριος χρηματοδότης μας ,όπως η Ελβετία χρηματοδότησε τις Αυστριακές Τράπεζες για να μας ανταγωνιστούν στα Βαλκάνια και η Σουηδία τις Βαλτικές χώρες, Πολωνία κτλ.
- Είναι επικίνδυνο αυτό;
Όχι αν οι χρεώστες αποδέκτες των δανείων είναι (αρκετά) αξιόπιστοι και εξυπηρετούν τα δάνειά τους. Αν αυτό ισχύει η Τράπεζα μπορεί να δανείζει και πέραν της καταθετικής της βάσης , δανειζόμενη πέραν αυτής από άλλες Τράπεζες.
Με τέτοιες συνθήκες ακόμη και ένα bank run είναι αντιμετωπίσιμο με δανεισμό από άλλες πηγές . Αν τα δάνεια δεν εξυπηρετούνται τότε εμφανίζονται προβλήματα που όμως θα εμφανίζονταν και χωρίς το fractional reserve banking .(Σε μικρότερο απόλυτο μέγεθος αλλά εξ rsquo;ίσου θανατηφόρα). Άλλωστε ακριβώς έτσι αντιμετωπίστηκε μέχρι τώρα το bank run στο Ελληνικό Τραπεζικό σύστημα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συστήματος .
Οι Ελληνικές Τράπεζες έχασαν στην τελευταία πενταετία το 50% των καταθέσεων οι οποίες αναπληρώθηκαν ,έναντι εγγυήσεων από δοθέντα δάνεια, από την ΕΚΤ . (Βέβαια η αποσάθρωση της πιστοληπτικής διαβάθμισης των εγγυήσεων μας οδήγησαν στην τελευταία φάση στον ELA και αν δεν αλλάξει κάτι θα οδηγηθούμε σε capital controls.)
Για τους παραπάνω λόγους το τυπωμένο αρχικά νόμισμα παράγει πολύ μεγαλύτερη νομισματική κυκλοφορία που μετριέται ως Μ1 , Μ2 , Μ3 κτλ(που μετράν και τα υπόλοιπα καταθέσεων κτλ) . Αυτή είναι πολύ μεγαλύτερη κυκλοφορία απ rsquo;αυτή που μπορεί να παράξει οποιαδήποτε «παράλληλο νόμισμα » εκτός του Τραπεζικού Συστήματος .
Το κυριώτερο όμως είναι ότι αυτή μπορεί να επεκταθεί όσο απαιτείται (με ανατροφοδότηση από την Κεντρική Τράπεζα και το Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Σύστημα ) για να καλύψει τις ανάγκες των συναλλαγών ,όμως αν και μόνο αν, δίνονται υγιείς εξυπηρετούμενες στην συντριπτική πλειοψηφία τους πιστώσεις .
Πέραν όμως του Τραπεζικού συστήματος επιπλέον νομισματική κυκλοφορία δημιουργούν και οι εμπορικές πιστώσεις.
Όταν ο προμηθευτής δίνει πίστωση 2 μηνών στον πελάτη του, αυτόματα δημιουργεί το ισοδύναμο ενός παράλληλου νομίσματος. Δηλ. Ο πελάτης του έναντι του χρέους του απολαμβάνει μια ρευστότητα 2 μηνών.
(Είναι σαν κάποιος να του δάνεισε την αξία της αγοράς του για 2 μήνες. Τώρα αν ο προμηθευτής λάβει έναντι του χρέους μια μεταχρονολογημένη επιταγή ή ένα οποιοδήποτε οπισθογραφήσιμο χρεόγραφο αυτό είναι κανονικό παράλληλο νόμισμα γιατί μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να πληρώσει δικές του υποχρεώσεις.
Ακόμη και ένα εισιτήριο περιζήτητου ποδοσφαιρικού αγώνα είναι παράλληλο νόμισμα δεδομένου ότι μπορεί να πωληθεί-ανταλλαχθεί μέχρι την έναρξη του αγώνα.
Το συμπέρασμα είναι ότι δεν χρειάζονται ειδικά παράλληλα νομίσματα. Το επίσημο νόμισμα είναι φθηνότερη και πολύ αποτελεσματικότερη λύση και μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες συναλλαγών.
Με μία προϋπόθεση (που δεν αίρεται, για να μην πω ότι είναι πιο αυστηρή, στο παράλληλο νόμισμα):
Οι δανειολήπτες έχουν αρκετή παραγωγική ικανότητα ή αρκετή περιουσία για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους.
Για την αξία του νομίσματος ως μέσου αποταμίευσης υπάρχει θέμα από τις αλόγιστες σπατάλες των κρατών αλλά και τα διάφορα QE και τα παρόμοια Κεϋνσιανά ματζούνια που δημιουργούν πληθωρισμό.
Γι αυτά όμως υπάρχουν σε μια ελεύθερη οικονομία πάρα πολλές εναλλακτικές επιλογές: Ενδεικτικά από μετοχές , ακίνητα μέχρι ελαιόλαδο και χρυσό.
Δεν νομίζω ότι σε αυτές περιλαμβάνεται η αποταμίευση σε παράλληλο νόμισμα ή σε νομίσματα τύπου μιάς πιθανής Δραχμής.
Πέραν αυτού καλό θα ήταν οι ψηφοφόροι να αρχίσουν να καταλαβαίνουν ποιος πληρώνει την γαλαντομία των πολιτικών από δανεικά και κεϋνσιανό «χρήμα στην αγορά ».
Να τελειώσω με μερικά για την Ελληνική κρίση που ζούμε και την χρηματοδοτική ασφυξία στην αγορά σε σχέση και με τα παραπάνω.
5. Τι δεν πήγε καλά στην Ελλάδα
Θα αναφερθώ ειδικότερα σ αυτό που λέμε ασφυξία στην αγορά και το οποίο το βλέπει ο καθένας που στοιχειωδώς δραστηριοποιείται σ αυτή.
i. Κατ αρχάς υπάρχει το δημοσιονομικό πρόβλημα που προκαλεί την στάση πληρωμών του Δημοσίου σε οποιονδήποτε συναλλάσσεται μ αυτό (εκτός, για την ώρα τουλάχιστον, την καταβολή των μισθών και συντάξεων).
Χωρίς την ομαλοποίηση του Δημοσιονομικού δεν μπορεί να προχωρήσει η ανάταξη της οικονομίας διότι η πιστοληπτική αξιολόγηση του κράτους μεταφέρεται σε όλους όσους δραστηριοποιούνται στην Ελληνική οικονομία και θέτει τους όποιους επενδυτές εξωτερικού και εσωτερικού μπροστά σε μη αποδεκτούς κινδύνους (Grexit, Δραχμή, Χρεοκοπία).
Το τι πρέπει να γίνει έχει αναλυθεί αρκετά λεπτομερώς:
Δραστική μείωση του κόστους του κράτους, ριζική φορολογική και ασφαλιστική μεταρρύθμιση (flat tax σ rsquo;όλα τα εισοδήματα, ενιαίες ασφαλιστικές εισφορές με βάση το εισόδημα όλων ώστε να φτάσουμε σε ένα κεφαλοποιητικού τύπου σύστημα) ευρείες αποκρατικοποιήσεις ακόμη και σε τομείς όπως η Υγεία και Παιδεία κτλ.
Παράλληλα γενναίο άνοιγμα αγορών και δραστική απλοποίηση των επενδυτικών αδειών και των διαδικασιών του επιχειρείν και εν γένει εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης και της λειτουργίας της Δικαιοσύνης και της Δημόσιας τάξης.
Αυτά μας ζήτησαν με το Μνημόνιο το οποίο δεν θελήσαμε να εφαρμόσουμε προτιμώντας να αφήσουμε το κράτος ανέγγιχτο και να αυξήσουμε την φορολογία επί δικαίων (κυρίως) και αδίκων.
Τα παραπάνω είναι εξ ων ουκ άνευ για να προσελκύσουμε επενδύσεις και δη κυρίως ξένες οι οποίες είναι η μοναδική ελπίδα να αυξηθεί η παραγωγή μας ώστε να υποστηρίξει ένα βιοτικό επίπεδο κοντά σ αυτό που είχαμε συνηθίσει τα χρόνια του πάρτυ με τα δανεικά.
Οι λόγοι που χρειαζόμαστε κυρίως ξένες επενδύσεις είναι ότι αφ ενός τα εγχωρίως διαθέσιμα κεφάλαια δεν επαρκούν και αφ ετέρου δεν έχουμε την απαραίτητη τεχνογνωσία στην διοίκηση μεγάλων οργανισμών αλλά και το τεχνολογικό know how.
ii. Το τραπεζικό σύστημα είναι σε αφασία (Δεν χρηματοδοτεί την αγορά κατά το κοινώς λεγόμενο).
Που οφείλεται αυτό;
* Πρώτα απ όλα είναι οι εμφανείς και αφανείς επισφάλειες.
Μεγάλο ποσοστό των δανείων (35%?) δεν εξυπηρετείται. Το αστρονομικό ποσοστό οφείλεται τόσο στην μείωση των εισοδημάτων των δανειοληπτών όσο και στην αύξηση των μπαταξήδων που εκμεταλλεύονται το λαϊκίστικο κλίμα προστασίας των ασυνεπών δανειοληπτών που έχει καλλιεργηθεί. Η λύση (που θα μειώσει τις επισφάλειες αλλά και θα επιτρέψει στις Τράπεζες να ανακτήσουν το μεγαλύτερο μέρος των δανείων ) είναι η εφαρμογή της αρχής ότι η μη πληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων συνεπάγεται την έκπτωση των υποθηκών και την εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων των οφειλετών. Θα έλεγε κάποιος και της πρώτης κατοικίας; δεν είναι απάνθρωπο; Η απάντηση είναι ότι είναι σκληρό όμως κανένας δεν δικαιούται ούτε πρώτη , ούτε δεύτερη κατοικία με τα χρήματα των άλλων. Αν για οποιαδήποτε λόγο δεν μπορεί να την εξοφλήσει πρέπει να την χάσει και να μείνει είτε σε μικρότερη κατοικία ή να νοικιάσει ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητές του.
Πρέπει να θεσπιστεί αφ ενός ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για όλους για να αντιμετωπισθούν οι ακραίες ανθρωπιστικές συνέπειες αλλά αυτό πρέπει νάναι ίδιο για όλους ανεξάρτητα αν είχαν δανειστεί πολλά ή καθόλου και αφ ετέρου να ενεργοποιηθεί ο θεσμός της προσωπικής χρεοκοπίας όπου κάποιος θα χάνει τα περιουσιακά του στοιχεία μέχρις το ύψος των οφειλών του ή και όλα αν αυτά είναι μικρότερα από τις οφειλές του και θα μηδενίζονται οι οφειλές του ώστε να μπορεί να ξεκινήσει από την αρχή.
Στάση πληρωμών όταν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία δεν δικαιολογείται.
Οι τράπεζες έχουν την τεχνογνωσία ώστε να χειριστούν την κάθε κατηγορία ασυνεπών δανειοληπτών και ο καθαρισμός του χαρτοφυλακίου δανείων με αυτό τον τρόπο θα απαιτήσει μικρότερα κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίησή τους ,θα απελευθερώσει κεφάλαια για την δανειοδότηση υγιών επιχειρήσεων κατά προτεραιότητα αλλά και θα επιτρέψει σε συνδυασμό με το i την δανειοδότησή τους από την ΕΚΤ αλλά και το Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Σύστημα έναντι υγιών δανείων.
* Υστερα είναι το θέμα των καταθέσεων.
Οι τράπεζες έχουν στο ενεργητικό τους 220 δις δάνεια (εξυπηρετούμενα+ μη εξυπηρετούμενα) και καταθέσεις 130 δις. Ποιος καλύπτει την διαφορά? Η ΕΚΤ με τον ELA μέσω της Τραπέζης της Ελλάδος (Η ΕΚΤ έχει και καμιά 40 δις Ελληνικά ομόλογα στο χαρτοφυλάκιό της παρόλο που ο κανονισμός της μέχρι το QE απαγορεύει την αγορά κρατικών ομολόγων .
Γι αυτό γκαρίζει ο Ντράγκι ότι έχει ξεπεράσει τα όρια χρηματοδότησης της Ελλάδος ως Κεντρική Τράπεζα).
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι με εξαίρεση ένα ποσό κάποιων λίγων δις που είναι απαραίτητα για να μην στεγνώσουν τα ΑΤΜ οι Τράπεζες δεν έχουν την απαραίτητη ρευστότητα για νέες δανειοδοτήσεις .
Αν λυθούν τα δημοσιονομικά και τα θέματα των επισφαλών δανείων οι Τράπεζες θα επανέλθουν ακόμη και αν οι καταθέσεις δεν ανακάμψουν γρήγορα γιατί αφ ενός θα απελευθερωθούν κεφάλαια που είναι κλεισμένα σε κακά δάνεια και αφ rsquo;ετέρου θα μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν και από το Εξωτερικό.
Οι καταθέσεις θα επανέλθουν σιγά-σιγά από τα στρώματα και με λίγο πιο ανοιχτόμυαλη αντιμετώπιση θα έρθουν και καταθέσεις από το εξωτερικό.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν λύνεται με παράλληλα νομίσματα ή πολύ περισσότερο δραχμή. Το νόμισμα είναι απλό συναλλακτικό μέσο και λειτουργεί ικανοποιητικά στο μέτρο που υπάρχει επαρκής παραγωγή και αξιόπιστοι δανειολήπτες. Δεν είναι υποκατάστατο της έλλειψης παραγωγής ή των δανεικών και αγύριστων. Το καλλίτερο εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση είναι το «σκληρό » Ευρώ σε συνδυασμό με συνετά δημοσιονομικά και όχι η Δραχμή ή τα παράλληλα νομίσματα.
* Ο κ. Γιώργος Παπουτσής είναι σύμβουλος επιχειρήσεων και μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος μηχανικός, απόφοιτος του ΕΜΠ
απο το capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου