Νέα εποχή για τις καταθέσεις και στην Ελλάδα

Μέχρι τα... έγκατα του τραπεζικού συστήματος της Ευρωζώνης ανησυχούν Έλληνες και Ευρωπαίοι τραπεζίτες ότι θα φτάσουν οι επιπτώσεις από τις εξελίξεις στην Κύπρο, υπό το πρίσμα ενδεχόμενης αλλαγής της ψυχολογίας των καταθετών αναφορικά με την «ασφάλεια» των οικονομιών τους.

Στην Ελλάδα, τα βασικά ερωτήματα που
ταλανίζουν τις τελευταίες ημέρες ιδιώτες και επιχειρήσεις σχετίζονται με τις πιθανότητες να εφαρμοστεί και αλλού, όπως δήλωσε ο κ. Ντάισελμπλουμ, η συνταγή της Κύπρου.

Παράλληλα, στον απόηχο του... εκκωφαντικού θορύβου που προκάλεσε η λύση-σοκ για την κρατική διάσωση της Κύπρου, «θολό» παραμένει το τοπίο σε ό,τι αφορά τη μείωση των επιτοκίων καταθέσεων, κάτι που έχουν συστήσει τόσο η Τράπεζα της Ελλάδος όσο και η τρόικα.

Ο φόβος που προκαλεί το «κούρεμα» των καταθέσεων στη μεγαλόνησο θεωρείται από πολλούς δικαιολογημένος, καθώς, με την απόφαση των Ευρωπαίων, δεν σπάει απλώς ένα χρηματοοικονομικό ταμπού, αλλά δέχεται ισχυρό πλήγμα το πιο «δεδομένο» καταφύγιο των αποταμιευτών.

Και όλα αυτά σε μια περίοδο που οι ελπίδες του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης για σταθεροποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος αυξάνονταν, λόγω της ταυτόχρονης εμφάνισης ορισμένων ιδιαίτερα θετικών παραγόντων.
Ο ένας από αυτούς αφορά την έναρξη της τελικής φάσης της ανακεφαλαιοποίησης, που αναμένεται να σημάνει την αλλαγή εποχής για τις ελληνικές τράπεζες. Ο δεύτερος σχετίζεται με την τάση επιστροφής καταθέσεων, η οποία δειλά-δειλά είχε κάνει την εμφάνισή της κυρίως το τελευταίο τρίμηνο.

Όλα αυτά συνηγορούσαν, επίσης, στη σταδιακή αποκλιμάκωση των επιτοκίων των προθεσμιακών καταθέσεων, μέχρι που ήρθε η κυπριακή «γρίπη» να τρομάξει τράπεζες και καταθέτες.
 Βέβαια, στην Ελλάδα βασικός μέτοχος των συστημικών τραπεζών -ήτοι σχεδόν του συνόλου του εγχώριου κλάδου- είναι το ΤΧΣ, δηλαδή το κράτος. 

 Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι, στην περίπτωση που ποτέ αποφασιζόταν για τις ελληνικές τράπεζες «ανακεφαλαιοποίηση με ίδια μέσα», όπως έγινε στην Κύπρο, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο περίπλοκα.

Όλα άλλαξαν

Όπως και να έχει, ο κόσμος φοβάται! Την ίδια ώρα, οι πιο διακεκριμένοι αναλυτές αναγνωρίζουν ότι μετά την Κύπρο τα πράγματα δεν θα είναι ποτέ πια τα ίδια για την τραπεζική πίστη. «Το κυπριακό "κούρεμα" είναι δεδομένο ότι θα αναγκάσει πολλούς καταθέτες να προσθέσουν συνδικαιούχους στους λογαριασμούς τους και να "σπάσουν" τις καταθέσεις τους σε περισσότερες τράπεζες», εξηγούν έμπειρα στελέχη. «Η νέα νόρμα θα είναι να διατηρούν καταθέσεις έως 100.000 ευρώ ανά δικαιούχο σε κάθε τράπεζα, για να εμπίπτουν στο πλαίσιο εγγύησης της Ε.Ε.», προσθέτουν.
Υπάρχουν, όμως, και αυτοί που πιστεύουν ότι το «ρήγμα» που υπέστη η τραπεζική πίστη πολύ δύσκολα μπορεί να «επιδιορθωθεί». Σε αυτήν την περίπτωση, οι «ανασφάλιστες» καταθέσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως επενδύσεις και ο καλύτερος τρόπος αντιστάθμισης κινδύνου, σύμφωνα με αναλυτές, είναι η διαφοροποίηση.
Το κλίμα της αβεβαιότητας δεν πλήττει, όμως, μόνο τους ιδιώτες καταθέτες, αφού οι επιπτώσεις για πολλές επιχειρήσεις στην Κύπρο ήταν καταστροφικές. Ο αντίκτυπος στην Ελλάδα αναμένεται να είναι άμεσος, διατηρώντας την τάση της τελευταίας τριετίας, όταν στην πλειονότητά τους οι εγχώριες επιχειρήσεις έστελναν τα χρήματά τους στο εξωτερικό.
«Δυστυχώς, το πιο πιθανό είναι η επιστροφή των μεγάλων εταιρικών καταθέσεων να καθυστερήσει πολύ», δηλώνει χαρακτηριστικά ανώτερο τραπεζικό στέλεχος με πείρα ετών στις καταθέσεις.
«Οι εξελίξεις στην Κύπρο ακυρώνουν και τις τελευταίες ελπίδες που είχαμε για επιστροφές αξιόλογου αριθμού κεφαλαίων», προσθέτει ο ίδιος.

Τι θέλει η τρόικα, τι λένε οι τράπεζες

«Τα επιτόκια είναι υψηλά και εξακολουθούν να αποτελούν παράγοντα ανασταλτικό της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας...». Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από στελέχη της τρόικας και ειδικά του ΔΝΤ.
Ανεπισήμως, μάλιστα, εκφράζεται η θέση ότι είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των Ελλήνων που παραμένουν πλούσιοι με εισοδήματα που προέρχονται από τις κεφαλαιακές αποδόσεις! Με άλλα λόγια, εισοδήματα από προθεσμιακές καταθέσεις... Και θέλουν αυτά να μειωθούν, γιατί εμποδίζουν την προσαρμογή των τιμών ή, για να το πούμε απλά, η τρόικα θεωρεί ότι τα έσοδα από τόκους συντηρούν ακόμα την κατανάλωση σε υψηλά επίπεδα και, έτσι, δεν πέφτουν οι τιμές...
Η αντίληψη αυτή, που έχει καθοδηγήσει τη μέχρι σήμερα πολιτική καταστολής της κατανάλωσης, έρχεται με αδιέξοδο τρόπο αντιμέτωπη με την ανάγκη των τραπεζών να βρουν κεφάλαια προσελκύοντας καταθέσεις.
Και, επειδή ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό στην Ελλάδα είναι οι υψηλές αποδόσεις, οι τράπεζες δυσκολεύονται να εφαρμόσουν τη σύσταση της ΤτΕ για σταδιακή μείωση επιτοκίων. Τώρα, με όσα έχουν συμβεί στην Κύπρο, η πίεση αυτή αυξάνεται, καθώς η προσέλκυση καταθέσεων σκοντάφτει στην έμμεση απειλή του bail in κάποια στιγμή στο μέλλον για τις μη συστημικές τράπεζες.
Ακόμη, όμως, δεν έχει ξεκαθαριστεί ποιες θα είναι οι συστημικές τράπεζες για τις οποίες η ανακεφαλαιοποίηση -σύμφωνα με τις νεότερες διευκρινίσεις του Eurogroup- θα παραμείνει στο επίπεδο του bail out και θα αποκλείει το bail in. Μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο, η πίεση αναζήτησης ασφαλέστερου καταφύγιου για τους καταθέτες θα αυξάνει τα προβλήματα εξασφάλισης καταθετικών κεφαλαίων στις εμπορικές τράπεζες, που θα επιχειρείται να αντιμετωπιστεί με υψηλότερα επιτόκια... Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος πιέσεων από τη μια μεριά για μείωση επιτοκίων και από την άλλη για αύξηση. Και οι δύο πιέσεις αυξάνονται ταυτόχρονα...

Πώς θα κινηθούν οι προθεσμιακές

Η αρχική απόφαση του Eurogroup για «κούρεμα» των καταθέσεων ανεξαρτήτως ποσού σόκαρε τους καταθέτες σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη συνέχεια ήρθε η διορθωτική κίνηση για τη διασφάλιση των καταθέσεων έως 100.000 ευρώ, σε μια προσπάθεια να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις.
Η δήλωση, ωστόσο, του επικεφαλής του Eurogroup, σύμφωνα με την οποία η συνταγή της Κύπρου ενδέχεται να εφαρμοστεί και αλλού, προκάλεσε νέες σεισμικές δονήσεις και ίσως απομάκρυνε, μια για πάντα, τον μανδύα της ασφάλειας από τις τραπεζικές καταθέσεις.
Βάσει όσων ισχύουν σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι καταθέσεις έως ποσού 100.000 ευρώ είναι εγγυημένες. Συνεπώς, τα όποια ποσά υπερβαίνουν το όριο της εγγύησης, καθίστανται αυτομάτως επενδυτικές τοποθετήσεις και εμπεριέχουν ρίσκο. Αυτό ίσχυε και πριν την Κύπρο, σήμερα, όμως, που το παράδειγμα των κυπριακών τραπεζών είναι πρόσφατο και αρκετά σοκαριστικό -βέβαια, μετά την γκάφα του Ντάισελμπλουμ-, ο κίνδυνος «κουρέματος» των καταθέσεων γίνεται πιο ορατός.
Η συγκεκριμένη εξέλιξη, σε πρώτη ανάγνωση, είναι φυσιολογικό να οδηγήσει σταδιακά σε αύξηση των επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις. Αρμόδια τραπεζικά στελέχη, όμως, εκτιμούν ότι στην Ελλάδα τα επιτόκια των προθεσμιακών είναι ήδη υπερβολικά υψηλά και γραμμή της τρόικας είναι η αποκλιμάκωσή τους. «Ήδη έχουμε μπει σε τροχιά σταδιακής μείωσης των επιτοκίων, σε μια τάση που αναμένεται να γίνει πιο έντονη τους επόμενους μήνες και σαφέστατα με την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης», εξηγούν.
Συνεπώς, δεν αναμένεται αύξηση, αλλά στην ουσία... άνοιγμα της ψαλίδας των επιτοκίων για ποσά έως 100.000 ευρώ και για ποσά άνω των 100.000 ευρώ. Η διαφορά, μάλιστα, των επιτοκίων στη νέα αυτή διαφοροποίηση που συντελείται (εγγυημένες - μη εγγυημένες) στις καταθέσεις εκτιμάται πως μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τις 150 μονάδες βάσης. Σήμερα, το μέσο επιτόκιο στην Ελλάδα για προθεσμίες έως ενός έτους διαμορφώνεται στο 4,59%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, ενώ οι εκτιμήσεις τραπεζιτών κάνουν λόγο για μείωση των επιτοκίων κάτω του 3% σε ορίζοντα ενός έτους.

Μετά την Κύπρο, ποιος;
Ποιοι είναι οι φορολογικοί παράδεισοι της Ευρώπης που βρίσκονται στο στόχαστρο

Στο όνομα της πάταξης της φοροδιαφυγής και της αντιμετώπισης του μαύρου χρήματος, οι ευρωπαϊκές Αρχές στοχεύουν στη σταδιακή εξάλειψη των φορολογικών παραδείσων από το Ευρωσύστημα. Αφορμές, επίσης, δίνουν τόσο η υπερβολική μόχλευση πολλών ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ομίλων όσο και η «έκρηξη» του φαινομένου του φορολογικού «αρμπιτράζ» από πλειάδα επιχειρήσεων.

Οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων δεν είναι κάτι καινούργιο. Αρκετές φορές στο παρελθόν αξιωματούχοι της Κομισιόν έχουν εκφράσει με διάφορους τρόπους -από απλές δηλώσεις δυσαρέσκειας μέχρι απειλές για κυρώσεις- την αντίθεσή τους στην ύπαρξη φορολογικών παραδείσων στην Ευρωζώνη. Μάλιστα, έχει δρομολογηθεί πρωτοβουλία για την εφαρμογή επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού.

Ωστόσο, μετά το «σοκ» της Κύπρου, αρμόδιοι και μη, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τονίζουν με κάθε ευκαιρία ότι χώρες όπως το Λουξεμβούργο ή η Μάλτα θα πρέπει να συρρικνώσουν τα υπερτροφικά τραπεζικά τους συστήματα.

Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι αυτές οι τρεις χώρες θα είναι τα επόμενα θύματα της στρατηγικής «κουρέματος» καταθέσεων, την οποία ο κ. Ντάισελμπλουμ θεωρεί πλέον πάγια τακτική της Ευρωζώνης.

Η Μάλτα και το Λουξεμβούργο, όμως, αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα φορολογικών παραδείσων στα σπλάχνα της νομισματικής ένωσης. Μάλιστα, οι συγκεκριμένες χώρες διαθέτουν πολύ πιο διογκωμένους και υπερτροφικούς τραπεζικούς κλάδους από την Κύπρο.

Για παράδειγμα, η Bank of Valletta, που είναι η μεγαλύτερη τράπεζα της Μάλτας, έχει ισολογισμό ύψους 7 δισ. ευρώ, όταν το ΑΕΠ της χώρας δεν ξεπερνά τα 9 δισ. ευρώ. Στο σύνολό του, ο τραπεζικός κλάδος της Μάλτας ξεπερνά το ΑΕΠ της χώρας κατά περίπου 10 φορές.

Στο Λουξεμβούργο, ο τραπεζικός τομέας είναι ακόμα πιο υπετροφικός, σχεδόν 20 φορές μεγαλύτερος του ΑΕΠ. Το Λουξεμβούργο όμως, έχει πολύ μικρό έλλειμμα και ποσοστό δημόσιου χρέους και απολαμβάνει αξιολόγηση ΑΑΑ.
Οι χώρες του Νότου προσφέρουν, βάσει στοιχείων Ιανουαρίου, τα μεγαλύτερα επιτόκια στην Ευρωζώνη. Πρώτη είναι η Ελλάδα, καθώς τα επιτόκια αυξήθηκαν σημαντικά την τελευταία τριετία λόγω των εκροών κεφαλαίων.
Τα αμέσως υψηλότερα επιτόκια παρατηρούνται στην Κύπρο (πριν τις πρόσφατες εξελίξεις) και στη συνέχεια σε Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία. Στο Λουξεμβούργο το μέσο επιτόκιο διαμορφώνεται στο 0,79%, ενώ στη Μάλτα στο 2,07%.

Τέλος, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι φορολογικοί παράδεισοι της Ευρώπης, είναι οι ακόλουθοι: Ανδόρα, Κύπρος, Ιρλανδία, Isle of Man, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Μονακό, Σαν Μαρίνο, Ελβετία, Γιβραλτάρ.

από την εφημερίδα "Το Κεφάλαιο"