Η παγίδα των φωτοβολταϊκών

Βασίλης Βιλιάρδος

Στην απάτη των ανεμογεννητριών και στα τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλούν έχουμε ήδη αναφερθεί, με παράδειγμα τη Γερμανία και την Καλιφόρνια – σημειώνοντας επί πλέον πως χρειάζονται πολλούς τόνους τσιμέντου για τις βάσεις τους, ενώ οι μπαταρίες που τοποθετούνται δίπλα τους έχουν το τεράστιο μέγεθος ενός container. Η ανακύκλωση τους, όπως επίσης των μπαταριών, δεν απασχολεί δυστυχώς όσο θα έπρεπε – ενώ μπορεί μεν ο αέρας να είναι μία ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (ΑΠΕ), αλλά όχι οι ίδιες, με την τσιμεντένια κατασκευή και τις μπαταρίες τους.

Στο θέμα των φωτοβολταϊκών τώρα που ασφαλώς είναι έγκλημα η τοποθέτηση τους στην εύφορη αγροτική ελληνική γη, υπάρχει επίσης το παράδειγμα της Καλιφόρνια – από ένα αμερικανικό κείμενο, σύμφωνα με το οποίο υπήρξε πρωτοπόρος στην προώθηση της ηλιακής ενέργειας στις στέγες, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη ηλιακή αγορά στις ΗΠΑ. Είκοσι χρόνια όμως αργότερα, πληρώνεται ο λογαριασμός των 1,3 εκ. φωτοβολταϊκών που έχουν τοποθετηθεί στις στέγες – ενώ είναι πανάκριβος.

Ειδικότερα, το 2006 η Πολιτεία επικέντρωσε τις προσπάθειες της στο πώς να παρακινήσει τους Πολίτες να χρησιμοποιήσουν την ηλιακή ενέργεια – με επιδοτήσεις στους ιδιοκτήτες κατοικιών για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ στις σκεπές, ύψους 3,3 δις $, χωρίς όμως να υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την απόρριψη τους. Ως εκ τούτου, με δεδομένο το ότι σήμερα έχει τελειώσει ο χρόνος ζωής πολλών εξ αυτών, εκκαθαρίζονται σε χώρους υγειονομικής ταφής – με αποτέλεσμα σε ορισμένες περιπτώσεις να μολύνουν τα υπόγεια ύδατα και τον υδροφόρο ορίζοντα με τοξικά βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος, το σελήνιο και το κάδμιο.

Στην ουσία, μόνο ένα στα δέκα πάνελ ανακυκλώνεται πραγματικά, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού ΑΠΕ για παροπλισμένα υλικά από πάνελ, καθώς επίσης άλλων ειδικών – ενώ σωστά λέγεται πως «η βιομηχανία υποτίθεται ότι είναι πράσινη, αλλά στην πραγματικότητα όλα έχουν να κάνουν με χρήματα». Σε κάθε περίπτωση, με επί πλέον μέτρα όπως η υποχρέωση να αγοράζουν οι εταιρίες κοινής ωφελείας ένα μέρος της ηλεκτρικής τους ενέργειας από ΑΠΕ, η ηλιακή ενέργεια συμμετέχει στο ενεργειακό μείγμα της Καλιφόρνια με 15%.

Συνεχίζοντας, παρά το ότι η Πολιτεία επιτάχυνε το πρόγραμμα της για ΑΠΕ, εστιάζοντας στις εκπτώσεις, ενώ πρόσφατα στον προτεινόμενο φόρο ηλιακής ενέργειας, το θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων δεν αντιμετωπίσθηκε ποτέ – όπως επίσης στην Ελλάδα όπου, παρά τα παραδείγματα άλλων χωρών, δεν διενεργείται καμία συζήτηση. Ως εκ τούτου σήμερα τόσο οι ρυθμιστικές αρχές, όσο και οι κατασκευαστές πάνελ, συνειδητοποίησαν πως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα – πόσο μάλλον το πολύ μεγαλύτερο που θα ακολουθήσει.

Με απλά λόγια, σύμφωνα με άρθρο στο Harvard Business Review, η βιομηχανία της Πολιτείας είναι εντελώς απροετοίμαστη για τον καταιγισμό των απορριμμάτων που θα ακολουθήσει – ενώ δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα της Καλιφόρνια, αλλά ολόκληρων των ΗΠΑ, όπου κάθε 60 δευτερόλεπτα το 2021 εγκαθίστατο ένα νέο ηλιακό έργο, με την ηλιακή βιομηχανία να αναμένεται να τετραπλασιασθεί έως το 2030.

Μπορεί βέβαια το 80% ενός τυπικού φωτοβολταϊκού πάνελ να είναι κατασκευασμένο από ανακυκλώσιμα υλικά, αλλά η αποσυναρμολόγηση τους και η ανάκτηση του γυαλιού, του ασημιού, καθώς επίσης του πυριτίου, είναι εξαιρετικά δύσκολη – ενώ απαιτείται εξαιρετικά εξειδικευμένος εξοπλισμός και εργαζόμενοι, για να διαχωρισθεί το πλαίσιο αλουμινίου και το κουτί διακλάδωσης από το πάνελ, χωρίς να θρυμματισθεί το γυαλί.

Όσον αφορά την ανάκτηση του πυριτίου, απαιτούνται εξειδικευμένοι φούρνοι για τη θέρμανση των πάνελ – ενώ στις περισσότερες Πολιτείες τα πάνελ ταξινομούνται ως επικίνδυνα υλικά που προϋποθέτουν περιορισμούς στη συσκευασία, στη μεταφορά και στην αποθήκευση. Σε κάθε περίπτωση, από κάθε πάνελ μπορούν να ανακτηθούν υλικά κόστους μόνο μεταξύ 2 $ και 4 $ – ενώ το μεγαλύτερο μέρος του κόστους επεξεργασίας, συνδέεται με την εργασία.

Περαιτέρω, η ανακύκλωση ενός πάνελ κοστίζει 20-30$, έναντι 1-2$ για την αποστολή του σε χωματερή – οπότε είναι λογικό το ότι, τα περισσότερα οδηγούνται στις χωματερές, εις βάρος του περιβάλλοντος. Ως εκ τούτου, για να καταστεί οικονομικά βιώσιμη η ανακύκλωση των ηλιακών πάνελ για τις επιχειρήσεις απορριμμάτων που επωμίζονται μεγάλο μέρος του κόστους της ανακύκλωσης, σχεδιάζονται ξανά κρατικές επιδοτήσεις – ενώ στην ΕΕ θεσπίσθηκε η «Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού», η οποία θέτει την ευθύνη στους παραγωγούς για την υποστήριξη των προϊόντων τους, μέσω της υπεύθυνης απόρριψης στο τέλος του κύκλου ζωής τους.

Με απλά λόγια, η ΕΕ απαιτεί πλέον από όλους τους παραγωγούς που κατασκευάζουν πάνελ για χώρες της ΕΕ, να χρηματοδοτούν τη συλλογή και την ανακύκλωση στο τέλος του κύκλου ζωής τους – ενώ ένας ανάλογος νόμος θα υιοθετηθεί από τις ΗΠΑ το 2025. Εν προκειμένω, το κόστος ανακύκλωσης ενσωματώνεται στο κόστος του προϊόντος – με την έννοια πως οι επιχειρήσεις θα ευθύνονται για το κόστος ανακύκλωσης στο τέλος του κύκλου ζωής των πάνελ.

Μέχρι στιγμής όμως είναι ακόμη στη θεωρία – αφού θα απαιτηθούν ανάλογες επενδύσεις από τους παραγωγούς για τα νέα πάνελ που θα πουλούν, μετά από 20-25 χρόνια. Πώς θα τις υπολογίσουν στις τιμές τους; Θα είναι συμφέρουσες για τους καταναλωτές ή θα πρέπει να επιδοτηθούν ξανά από τα κράτη; Για τα ήδη υφιστάμενα πάντως, δεν μπορεί να επιβληθεί κάτι τέτοιο – οπότε πιθανότατα θα καταλήξουν σε χωματερές, μολύνοντας το περιβάλλον.

analyst.gr