| Στα πρώτα πέντε χρόνια της θητείας της, ανακάλεσε περίπου 400 τραπεζικές άδειες, ουσιαστικά έκλεισε το ένα τρίτο των τραπεζών της Ρωσίας |
Για δεύτερη φορά μέσα σε λιγότερο από μια δεκαετία, η Elvira Nabiullina οδηγεί την οικονομία της Ρωσίας μέσα από θολά νερά.
Το 2014, αντιμέτωπη με ένα ρούβλι που κατέρρεε και τον πληθωρισμό στα ύψη, έπειτα από μόλις ένα χρόνο ως επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, η Nabiullina οδήγησε το ίδρυμα στη σύγχρονη εποχή της χάραξης οικονομικής πολιτικής αυξάνοντας απότομα τα επιτόκια. Εκείνη η
πολιτικά επικίνδυνη κίνηση επιβράδυνε την οικονομία, δάμασε τις αυξανόμενες τιμές και της χάρισε διεθνή φήμη ως της πολύ σκληρής στη λήψη αποφάσεων.Από την Eshe Nelson/New York Times
Στον κόσμο των κεντρικών τραπεζιτών, μεταξύ των τεχνοκρατών που έχουν επιφορτιστεί να διατηρούν τις τιμές υπό έλεγχο και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα σταθερά, η Nabiullina έγινε ανερχόμενο αστέρι στη χρήση ορθόδοξων πολιτικών για τη διαχείριση μιας απείθαρχης οικονομίας που συνδέεται άμεσα με την τιμή του πετρελαίου.
Το 2015 ανακηρύχθηκε «Κεντρική Τραπεζίτης της Χρονιάς» από το περιοδικό Euromoney. Τρία χρόνια αργότερα, η Christine Lagarde, τότε επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ανέφερε δεξιά και αριστερά ότι η Nabiullina «θα μπορούσε να κάνει τις κεντρικές τράπεζες να τραγουδήσουν».
Σήμερα, εναπόκειται στην ίδια να κατευθύνει την οικονομία της Ρωσίας, μέσα σε ένα περιβάλλον ύφεσης και να διατηρήσει ανέπαφο το χρηματοπιστωτικό της σύστημα, το οποίο είναι αποκομμένο από μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου. Η νέα πρόκληση για την Nabiullina είναι ουσιαστικά στα ίδια δύσκολα μονοπάτια που ακολούθησε για χρόνια ενισχύοντας την οικονομική άμυνα της Ρωσίας ενάντια στις ισχυρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν ως απάντηση στη γεωπολιτική επιθετικότητα του Προέδρου Vladimir Putin.
Πρόσφατα, η ίδια καθοδήγησε στην εκπληκτική ανάκαμψη του ρωσικού νομίσματος, το οποίο έχασε το ένα τέταρτο της αξίας του εντός λίγων ημερών εξαιτίας της εισβολής στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας έλαβε επιθετικά μέτρα για να σταματήσει την έξοδο μεγάλων χρηματικών ποσών από τη χώρα, αναχαιτίζοντας τον πανικό στις αγορές και ανακόπτοντας ακόμα και την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Στα τέλη Απριλίου, το κοινοβούλιο της Ρωσίας επιβεβαίωσε την 58χρονη Nabiullina για πέντε ακόμη χρόνια ως πρόεδρο, αφού ο Putin την υπέδειξε για τρίτη θητεία.
«Είναι ένας σημαντικός φάρος σταθερότητας για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ρωσίας», δήλωσε η Elina Ribakova, αναπληρώτρια επικεφαλής οικονομολόγος του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών, ενός βιομηχανικού ομίλου στην Ουάσιγκτον. «Ο επαναδιορισμός της έχει και συμβολική αξία».
Συνταγογράφηση μιας σκληρής θεραπείας
Στην προτελευταία κρίση, η Nabiullina μετέτρεψε μια καταστροφή σε ευκαιρία.
Το 2014, η Ρωσία συγκλονίστηκε από διπλά οικονομικά σοκ: Την κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, που προκλήθηκε από το άλμα στην παραγωγή των ΗΠΑ και την άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει τα βαρέλια της και η οποία έριξε τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο και τις οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία.
Το ρούβλι έπεσε κατακόρυφα. Η Nabiullina εγκατέλειψε τις παραδοσιακές πολιτικές -όπως τη δαπάνη τεράστιων ποσών αποθεμάτων σε ξένο συνάλλαγμα για τη στήριξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας- και έστρεψε την εστίαση της τράπεζας στη διαχείριση του πληθωρισμού. Αύξησε τα επιτόκια στο 17% και παρέμειναν σχετικά υψηλά για χρόνια. Ήταν μια επώδυνη αναπροσαρμογή και η οικονομία συρρικνώθηκε για ενάμιση χρόνο. Αλλά στα μέσα του 2017, είχε καταφέρει κάτι που φαινόταν τραβηγμένο μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα: Ο πληθωρισμός έπεσε κάτω από το 4%, το χαμηλότερο στη μετασοβιετική εποχή της χώρας.
«Αποτελεί το ίδιο το πρότυπο ενός σύγχρονου κεντρικού τραπεζίτη», είπε ο Richard Portes, καθηγητής οικονομικών στο London Business School που έχει μοιραστεί παραστεί σε πάνελ με την Nabiullina σε διάφορα συνέδρια. «Έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει», είπε, ακόμη και όταν ήταν δύσκολο πολιτικά. «Αν υπάρχει μια αντίστοιχη επίδειξη εναλλακτικής -και εξαιρετικά παράτολμης- λύσης», πρόσθεσε ο Portes, «πρέπει να κοιτάξετε μόνο το παράδειγμα της Τουρκίας», όπου χρόνια πολιτικής παρέμβασης στην κεντρική τράπεζα επέτρεψαν στον πληθωρισμό να ξεφύγει από τον έλεγχο, φτάνοντας το 70% αυτόν τον μήνα.
Υπό τις οδηγίες της Nabiullina, η κεντρική τράπεζα συνέχισε τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της. Βελτίωσε την επικοινωνία της τράπεζας, παρέχοντας καθοδήγηση σχετικά με την πολιτική, πραγματοποίησε συναντήσεις με αναλυτές και έδωσε πολλές συνεντεύξεις σε δημοσιογράφους. Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας άρχισε να θεωρείται ως ο βασικός οικονομικός εγκέφαλος της χώρας, προσελκύοντας αξιοσέβαστους οικονομολόγους από τον ιδιωτικό τομέα.
Στο ετήσιο συνέδριό της στην Αγία Πετρούπολη, η κεντρική τράπεζα προσέλκυσε οικονομολόγους από όλο τον κόσμο και η Nabiullina παρακολούθησε διεθνείς εκδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένου του ετήσιου συμποσίου της Federal Reserve στο Jackson Hole στο Wyoming και ήρθε σε άμεση επαφή με κεντρικούς τραπεζίτες στη Βασιλεία της Ελβετίας.
Η ίδια, έχει περιγραφεί ως ευγενική, συγκεντρωμένη, πάντα καλά προετοιμασμένη, υπέρμαχος των δυνάμεων της αγοράς (παρά την οικονομική της εκπαίδευση από τη σοβιετική εποχή) και λάτρης της ιστορίας και της όπερας.
Γεννημένη στην Ufa, μια πόλη 700 μίλια ανατολικά της Μόσχας, γνωστή για τη βαριά βιομηχανία της, σπούδασε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, ένα από τα πιο διάσημα σχολεία της χώρας, και είναι παντρεμένη με έναν συνάδελφό της οικονομολόγο.
«Καθαρίζοντας» τις τράπεζες
Εκτός από το βιογραφικό της στη νομισματική πολιτική, η Nabiullina έχει αποσπάσει επαίνους για την επιδίωξη μιας ενδελεχούς εκκαθάρισης του τραπεζικού κλάδου. Στα πρώτα πέντε χρόνια της στην τράπεζα, ανακάλεσε περίπου 400 τραπεζικές άδειες -ουσιαστικά έκλεισε το ένα τρίτο των τραπεζών της Ρωσίας- σε μια προσπάθεια να εξοντώσει τα αδύναμα ιδρύματα που έκαναν αυτό που αποκαλούσε «αμφίβολες συναλλαγές».
Η κίνησε αυτή θεωρήθηκε μία γενναία σταυροφορία: Το 2006, ένας αξιωματούχος της κεντρικής τράπεζας που είχε ξεκινήσει μια σθεναρή εκστρατεία για το κλείσιμο τραπεζών που ήταν ύποπτες για ξέπλυμα χρήματος δολοφονήθηκε.
«Η καταπολέμηση της διαφθοράς στον τραπεζικό τομέα είναι δουλειά για πολύ θαρραλέους ανθρώπους», είπε ο Sergei Guriev, ένας Ρώσος οικονομολόγος που έφυγε από τη χώρα το 2013 και τώρα είναι καθηγητής στο Sciences Po στο Παρίσι. Ωστόσο, χαρακτήρισε το πρόγραμμά της ελαττωματικό, επειδή περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό στις ιδιωτικές τράπεζες. Αυτό δημιούργησε ένα πρόβλημα ηθικού κινδύνου που άφησε τις κρατικές τράπεζες να αισθάνονται άνετα να αναλαμβάνουν πολλούς κινδύνους με την προστασία της κυβέρνησης, είπε. Παρ’ όλα αυτά, η ακεραιότητα της Nabiullina δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, πρόσθεσε ο Guriev, ο οποίος είπε ότι τη γνωρίζει 15 χρόνια. «Δεν ήταν ποτέ ύποπτη για διαφθορά».
Χτίζοντας ένα φρούριο
Η Nabiullina είναι υψηλόβαθμο στέλεχος στο καθεστώς του Putin για δύο δεκαετίες. Ήταν η επικεφαλής οικονομική σύμβουλός του για λίγο περισσότερο από ένα χρόνο προτού γίνει πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας τον Ιούνιο του 2013, έχοντας ήδη υπηρετήσει ως υπουργός οικονομικής ανάπτυξης ενώ ο Putin ήταν πρωθυπουργός. «Έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και στον πρόεδρο», είπε η Sofya Donets, οικονομολόγος στο Renaissance Capital στη Μόσχα, η οποία εργάστηκε στην κεντρική τράπεζα από το 2007 έως το 2019. Τα τελευταία χρόνια, ήταν προφανές ότι όλα τα είδη ζητημάτων πολιτικής στον χρηματοοικονομικό τομέα ανατέθηκαν στην κεντρική τράπεζα, πρόσθεσε.
Αυτή η εμπιστοσύνη οικοδομήθηκε ενώ η Nabiullina στήριζε την οικονομία της Ρωσίας ενάντια στις δυτικές κυρώσεις, ειδικά απέναντι στη μεγάλη έκταση των αμερικανικών κυρώσεων.
Το 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες απέκοψαν πολλές μεγάλες ρωσικές εταιρείες από τις κεφαλαιαγορές τους. Αλλά αυτές οι εταιρείες είχαν μεγάλα ποσά χρέους σε ξένο νόμισμα, προκαλώντας συναγερμό για το πώς θα εξυπηρετούσαν τα χρέη τους.
Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας και η παγκόσμια οικονομία
Η Nabiullina ξεκίνησε να συμπιέζει όσο το δυνατόν περισσότερα δολάρια από την οικονομία, έτσι ώστε οι εταιρείες και οι τράπεζες να είναι λιγότερο ευάλωτες εάν η Ουάσιγκτον περιόριζε περαιτέρω την πρόσβαση στη χρήση δολαρίων από τη χώρα. Μετατόπισε επίσης τα αποθεματικά της τράπεζας, τα οποία ξεπέρασαν τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια, προς το χρυσό, το ευρώ και το κινεζικό γιεν. Κατά τη διάρκεια της θητείας της, το μερίδιο των δολαρίων στα αποθεματικά μειώθηκε σε περίπου 11%, από περισσότερο από 40%, όπως τόνισε και η ίδια η Nabiullina στο Κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα. Ακόμη και αφού οι κυρώσεις πάγωσαν τα αποθέματα της τράπεζας στο εξωτερικό, η χώρα έχει «επαρκή» αποθέματα σε χρυσό και γιεν, είπε στους βουλευτές».
Άλλες προστασίες κατά των κυρώσεων περιελάμβαναν μια εναλλακτική λύση στο SWIFT, το παγκόσμιο σύστημα ανταλλαγής εντολών τραπεζών, που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια. Και η τράπεζα άλλαξε την υποδομή πληρωμών για να διεκπεραιώσει τις συναλλαγές με πιστωτικές κάρτες στη χώρα, ώστε ακόμη και η έξοδος των Visa και Mastercard να έχει ελάχιστη επίδραση στην αγορά.
Τον Μάρτιο, το Bloomberg News και η Wall Street Journal, επικαλούμενες άγνωστες πηγές, ανέφεραν ότι η Nabiullina είχε προσπαθήσει να παραιτηθεί μετά την εισβολή στην Ουκρανία και είχε αποκρούσει τον Putin. Η κεντρική τράπεζα είχε απορρίψει αυτές τις αναφορές. Επίσης, τον περασμένο μήνα, η καναδική κυβέρνηση την έθεσε υπό κυρώσεις επειδή ήταν «στενός συνεργάτης του ρωσικού καθεστώτος».
Ο Guriev, ο οποίος δεν έχει πρόσφατη επαφή με την Nabiullina, πιστεύει ότι θα παρέμενε έτσι και αλλιώς στον ρόλο της επειδή θα έπειθε τον εαυτό της ότι αν παραιτηθεί, ο πληθωρισμός θα έβγαινε εκτός ελέγχου και ότι οι απλοί Ρώσοι θα πληγώνονταν σοβαρά. «Ωστόσο, νομίζω ότι υποστηρίζει στην πραγματικότητα την πολεμική οικονομία του Putin», πρόσθεσε. «Στην πραγματικότητα κάνει κάτι για το οποίο δεν έχει βάλει την υπογραφή της, οπότε δεν θεωρεί τον εαυτό της υπεύθυνο».
Μια οικονομία σε πόλεμο
Αφού η Nabiullina πέρασε σχεδόν μια δεκαετία χτίζοντας φήμη για την υποτίμηση του πληθωρισμού και την εισαγωγή της παραδοσιακής νομισματικής πολιτικής στη Ρωσία, οι δυτικές οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν μετά την εισβολή στην Ουκρανία την ανάγκασαν γρήγορα να εγκαταλείψει τις προτιμώμενες πολιτικές της. Υπερδιπλασίασε το επιτόκιο, στο 20%, χρησιμοποίησε ελέγχους κεφαλαίων για να περιορίσει σοβαρά τη ροή χρήματος από τη χώρα, προχώρησε σε κλείσιμο της διαπραγμάτευσης μετοχών στο Χρηματιστήριο της Μόσχας και χαλάρωσε τους κανονισμούς για τις τράπεζες, έτσι ώστε ο δανεισμός να συνεχιστεί απρόσκοπτα.
Αυτά τα μέτρα σταμάτησαν τον αρχικό πανικό και βοήθησαν το ρούβλι να ανακάμψει, αλλά τα capital controls έχουν μόνο εν μέρει αρθεί.
Σήμερα, η Ρωσία εισέρχεται σε μια απότομη ύφεση με μια κλειστή οικονομία. Στις 29 Απριλίου, η τράπεζα μείωσε το επιτόκιο στο 14%, ένα σημάδι ότι μετατοπίζεται από την καταστολή ενός χρηματοπιστωτικού ανεμοστρόβιλου στην προσπάθεια να ελαχιστοποιήσει τον παρατεταμένο αντίκτυπο των κυρώσεων στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις καθώς ο πληθωρισμός επιταχύνεται και οι εταιρείες αναγκάζονται να επανεφεύρουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, χωρίς εισαγόμενα προϊόντα.
Ο πληθωρισμός έχει ανέβει απότομα και θα μπορούσε να φτάσει σε ετήσιο ρυθμό 23% φέτος, σύμφωνα με την πρόβλεψη της κεντρικής τράπεζας. Η συνολική οικονομία, είπε, θα μπορούσε να συρρικνωθεί έως και 10%. «Βρισκόμαστε σε μια ζώνη τεράστιας αβεβαιότητας», τόνισε πρόσφατα η Nabiullina.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου