Το 2021, η μεγάλη συζήτηση σχετικά με τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας επικεντρώθηκε στο εάν ο αυξανόμενος πληθωρισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες προηγμένες οικονομίες ήταν παροδικός ή επίμονος.
Από τον Nouriel Roubini*
Οι βασικές κεντρικές τράπεζες και οι περισσότεροι αναλυτές της Wall Street ήταν με την ομάδα του «παροδικού». Απέδιδαν το πρόβλημα στις επιπτώσεις της βάσης και στα προσωρινά σημεία συμφόρησης στην προσφορά, υπονοώντας ότι ο υψηλός ρυθμός πληθωρισμού θα
επανέλθει γρήγορα στο εύρος στόχου του 2,0% των κεντρικών τραπεζών.Την ίδια στιγμή, όσοι ήταν με την ομάδα του «επίμονου» (πληθωρισμού) —με επικεφαλής τον Lawrence H. Summers του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, τον Mohamed A. El-Erian του Queens’ College στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και άλλους οικονομολόγους— υποστήριξαν ότι ο πληθωρισμός θα παρέμενε υψηλός, επειδή η οικονομία υπερθερμαίνονταν από την υπερβολική συνολική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών.
Αυτή η ζήτηση καθοδηγήθηκε ουσιαστικά από τρεις δυνάμεις: Επίμονα χαλαρές νομισματικές πολιτικές, υπερβολικά τονωτικές δημοσιονομικές πολιτικές λόγω covid-19 και ταχεία συσσώρευση αποταμιεύσεων των νοικοκυριών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οδηγώντας σε περιορισμένη ζήτηση μόλις άνοιξαν ξανά οι οικονομίες.
Κι εγώ ήμουν με την ομάδα του «επίμονου» πληθωρισμού. Αλλά υποστήριξα ότι, εκτός από την υπερβολική συνολική ζήτηση, αρκετές αρνητικές διαταραχές της συνολικής προσφοράς συνέβαλαν στην αύξηση του πληθωρισμού, στην πραγματικότητα, στο στασιμοπληθωρισμό (μείωση της ανάπτυξης παράλληλα με υψηλότερο πληθωρισμό).
Η αρχική αντίδραση στην COVID-19 είχε οδηγήσει στα lockdown, τα οποία προκάλεσαν μεγάλες διακοπές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και μείωσαν την προσφορά εργαζομένων, δημιουργώντας μια πολύ σφιχτή αγορά εργασίας στις ΗΠΑ. Στη συνέχεια ήρθαν δύο πρόσθετα σοκ στον τομέα του εφοδιασμού: Η βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία ανέβασε τις τιμές των εμπορευμάτων -ενέργεια, βιομηχανικά μέταλλα, τρόφιμα, λιπάσματα- και η απάντηση της Κίνας με «μηδενικό COVID-19» στην παραλλαγή Όμικρον, η οποία οδήγησε σε έναν άλλο γύρο συμφόρησης της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Διψήφιος πληθωρισμός
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ομάδα του «επίμονου» κέρδισε τη συζήτηση για τον πληθωρισμό του 2021. Με τον τελευταίο να εκτινάσσεται κοντά σε διψήφια επίπεδα, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και άλλες κεντρικές τράπεζες έχουν παραδεχτεί ότι το πρόβλημα δεν είναι παροδικό και ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως με αυστηρότερη νομισματική πολιτική.
Αυτό έχει πυροδοτήσει μια άλλη μεγάλη συζήτηση: Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης οικονομικής πολιτικής μπορούν να σχεδιάσουν μια «ήπια προσγείωση» για την παγκόσμια οικονομία.
Η Fed και άλλες κεντρικές τράπεζες υποστηρίζουν ότι θα είναι σε θέση να αυξήσουν τα επιτόκια πολιτικής τους τόσο όσο για να μειώσουν τον πληθωρισμό στο στόχο τους, στο 2,0%, χωρίς να προκαλέσουν ύφεση. Αλλά εγώ και πολλοί άλλοι οικονομολόγοι αμφιβάλλουμε ότι αυτό το σενάριο «Goldilocks» —μια οικονομία που δεν είναι ούτε πολύ ζεστή ούτε πολύ κρύα— μπορεί να επιτευχθεί. Ο βαθμός σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής που απαιτείται θα προκαλέσει αναπόφευκτα μια σκληρή προσγείωση, με τη μορφή ύφεσης και υψηλότερης ανεργίας.
Επειδή οι στασιμοπληθωριστικοί κραδασμοί μειώνουν την ανάπτυξη και αυξάνουν τον πληθωρισμό, φέρνουν τις κεντρικές τράπεζες μπροστά σε ένα δίλημμα. Εάν η ύψιστη προτεραιότητά τους είναι να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό και να αποτρέψουν μια επικίνδυνη αποδέσμευση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό -μια σπείρα μισθών-τιμών- πρέπει να καταργήσουν σταδιακά τις αντισυμβατικές επεκτατικές πολιτικές τους και να αυξήσουν τα επιτόκια με ρυθμό που πιθανότατα θα προκαλούσε «σκληρή προσγείωση».
Ωστόσο, εάν η κορυφαία προτεραιότητά τους είναι η διατήρηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης, θα πρέπει να ομαλοποιήσουν την πολιτική τους πιο αργά και να διακινδυνεύσουν να υποχωρήσουν οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό, θέτοντας το υπόβαθρο για έναν «επίμονο» πληθωρισμό πάνω από τον στόχο.
Ως εκ τούτου, ένα σενάριο «ήπιας προσγείωσης» μοιάζει με ευσεβή πόθο. Μέχρι τώρα, η αύξηση του πληθωρισμού είναι αρκετά επίμονη σε τέτοιο βαθμό που μόνο μια σοβαρή αυστηροποίηση της πολιτικής μπορεί να τον επαναφέρει εντός του εύρους στόχου. Λαμβάνοντας ως βάση τις προηγούμενες περιπτώσεις υψηλού πληθωρισμού, υπολογίζω την πιθανότητα μίας «σκληρής προσγείωσης» μέσα σε δύο χρόνια σε περισσότερο από 60%.
Υπάρχει όμως και ένα τρίτο πιθανό σενάριο.
Οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής μιλούν σκληρά σήμερα για την καταπολέμηση του πληθωρισμού προκειμένου να αποτρέψουν τον κίνδυνο να ξεφύγει από τον έλεγχο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα δειλιάσουν τελικά και ότι δεν θα επιτρέψουν στο ποσοστό πληθωρισμού να ανέβει πάνω από τον στόχο.
Δεδομένου ότι η επίτευξη του στόχου πιθανότατα απαιτεί μια σκληρή προσγείωση, θα μπορούσαν να καταλήξουν να αυξήσουν τα ποσοστά και στη συνέχεια να τα παγώσουν μόλις αυτό το σενάριο γίνει πιο πιθανό. Επιπλέον, επειδή υπάρχει ένα τόσο μεγάλο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος στο σύστημα -348% του ΑΕΠ παγκοσμίως- οι αυξήσεις των επιτοκίων θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω απότομη ύφεση στις αγορές ομολόγων, μετοχών και πιστώσεων, δίνοντας στις κεντρικές τράπεζες ακόμη έναν λόγο να κάνουν πίσω.
Με απλά λόγια, η προσπάθεια καταπολέμησης του πληθωρισμού θα μπορούσε εύκολα να συντρίψει την οικονομία, τις αγορές ή και τα δύο. Ήδη, το μέτριο ποσοστό σύσφιξης των κεντρικών τραπεζών έχει κλονίσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές, με τους βασικούς δείκτες μετοχών κοντά στην πτωτική αγορά (bear market) -πτώση 20% από τις πρόσφατες κορυφές, τις αποδόσεις των ομολόγων να αυξάνονται και τα πιστωτικά περιθώρια να διευρύνονται. Ωστόσο, εάν οι κεντρικές τράπεζες δειλιάσουν, το αποτέλεσμα θα μοιάζει με τη στασιμότητα της δεκαετίας του 1970, όταν μια ύφεση συνοδεύτηκε από υψηλό πληθωρισμό και αποκαθηλωμένες προσδοκίες για τα επίπεδα του.
Ποιο σενάριο είναι πιο πιθανό; Όλα εξαρτώνται από έναν συνδυασμό αβέβαιων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της εμμονής της σπείρας μισθού-τιμής, το επίπεδο στο οποίο πρέπει να αυξηθούν τα επιτόκια πολιτικής για να περιοριστεί ο πληθωρισμός —δημιουργώντας χαλάρωση στις αγορές αγαθών και εργασίας· και την προθυμία των κεντρικών τραπεζών να προκαλέσουν βραχυπρόθεσμο «πόνο» προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους για τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, μένει να δούμε ποια πορεία θα έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία και τι επιπτώσεις θα έχει στις τιμές των εμπορευμάτων. Και το ίδιο ισχύει για την πολιτική μηδενικού COVID-19 της Κίνας, με την επίδρασή της στις αλυσίδες εφοδιασμού και με την τρέχουσα διόρθωση στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι μια «ήπια προσγείωση» είναι εξαιρετικά απίθανη. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει είτε μια «σκληρή προσγείωση» και μια επιστροφή σε χαμηλότερο πληθωρισμό, είτε ένα στασιμοπληθωριστικό σενάριο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, μια ύφεση τα επόμενα δύο χρόνια είναι πολύ πιθανή.
*Ο Nouriel Roubini είναι ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και επικεφαλής οικονομολόγος στην Atlas Capital Team.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου