Η Γερμανική Ιδεολογία και εμείς

του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Λίγο πριν από το θάνατο του Ιλία Πριγκόζιν, η Ένωση Χημικών Βελγίου τίμησε τον μεγάλο επιστήμονα στις Βρυξέλλες. 

Η γνωριμία μας με τον στενό συνεργάτη του, καθηγητή Γιάννη Αντωνίου, μας έδωσε τη δυνατότητα μιας πρόσκλησης στην εκδήλωση. Μετά το πέρας της καθίσαμε στην Grand Place για έναν καφέ, και στην παρέα ήταν και ένας Γερμανός επιστήμονας. Πάνω στη συζήτηση τον

ρώτησα γιατί η Γερμανία δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για να εμβαθύνει την Ένωση. Μου απάντησε πως είναι καλύτερα η Γερμανία να μην κάνει τίποτε ακόμη. Καλύτερα να σιωπά. Αυτό την σώζει. Για να είμαι ειλικρινής δεν αντιλήφθηκα, τότε, το νόημα των λέξεων ενός ανθρώπου που θα έζησε και τον πόλεμο.

Με τον καιρό διαπίστωσα πως μάλλον είναι καλύτερα η Γερμανία να μην κάνει τίποτε.

Διότι στο γερμανικό υποσυνείδητο είναι καταγεγραμμένη η γερμανική ιδιαιτερότητα. Η γερμανική εξαίρεση. Η αντίληψη του ξεχωριστού έθνους που δημιούργησε ένα ξεχωριστό κράτος και έχει ιδιαίτερους στόχους και δυνατότητες. Αυτά, σε συνδυασμό με τον γερμανικό παρτικουλαρισμό, την αντίληψη δηλαδή ότι αντί των γενικών αρχών και αντιλήψεων πρέπει να επικρατούν οι ειδικές, επιμέρους ιδέες, αντί της καθολικότητας του ορθού λόγου οι εθνικές ιδιαιτερότητες και οι ικανότητες του νου (η γερμανική υπεροχή με άλλα λόγια), συνιστούν αυτό που θα λέγαμε Γερμανική Ιδεολογία.

Το πρόβλημα με τη γερμανική πολιτική είναι ότι τα βασικά σημεία αναφοράς της τόσο ιστορικά όσο και πολιτισμικά διαπνέονται από το ήθος της γερμανικής εξαίρεσης.

Αυτή η ιδεολογία υποχώρησε μετά τον πόλεμο και καθ’ όλη τη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βόννης. Αλλά μετά την ένωση των δύο Γερμανιών και τη μεταφορά της πρωτεύουσας στο Βερολίνο, επανήλθε ως κυρίαρχη.

Αυτή η ιδεολογία, λοιπόν, δεν θεωρεί άλλον ευρωπαϊκό λαό ικανό να κάνει ό,τι μπορούν να πετύχουν ο Γερμανοί. Θεωρεί πως το Παρίσι δεν μπορεί να είναι, όπως κάποτε, πολιτιστική πρωτεύουσα. Πρέπει να γίνει η Γερμανία. Δεν μοιράζεται τίποτε, και αν το κάνει θα το κάνει με το στανιό.

Είναι η ιδεολογία που κυριάρχησε μετά τον Κολ και μας κάνει να αναρωτιόμαστε γιατί η Μέρκελ που τον διαδέχθηκε είναι τόσο διαφορετική. Δεν πρόκειται για διαφορά Μέρκελ-Κολ. Αλλά για την επικράτηση παλιών γερμανικών αντιλήψεων που δεν επέτρεψαν τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής Γερμανίας (όπως με τη Δημοκρατία της Βόννης) αλλά μιας γερμανικής Ευρώπης μετά τη Δημοκρατία του Βερολίνου. Το τραγικό είναι ότι διαμορφώθηκε με αναφορές και στην Αρχαία Ελλάδα.

Δυστυχώς η τάση αυτή, που έχει αναλυθεί από μεγάλους Γερμανούς διανοούμενους (από τον Νίτσε ως τον Χέρντερ, από τον Γιουνγκ ως τον Γκάνταμερ και, βεβαίως, τον Χάιντεγκερ), δεν είναι περιθωριακή ή εθνικιστική και δεν ενδημεί μόνο στην Ακροδεξιά. Απέκτησε στέρεα θεμέλια στη γερμανική κοινωνία μετά την ενοποίηση. Οι πολιτισμικές ορίζουσες της χώρας έχουν μεταβληθεί σημαντικά.

Και ενώ όλοι αναμένουμε γερμανικές πρωτοβουλίες για την συγκρότηση μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης, τέτοιες πρωτοβουλίες δεν θα δούμε διότι το πλαίσιο που περιγράφηκε παραπάνω δεν το επιτρέπει.

Πρέπει να αλλάξει κάτι ριζικό στη γερμανική αντίληψη, αλλά αυτή η αλλαγή δεν θα επέλθει.

Αναμφιβόλως, αν επιχειρήσει να κατατάξει κανείς τις αναφορές αυτές στο ιδεολογικό φάσμα είναι μάλλον δεξιές και ακροδεξιές, αλλά για τα δεδομένα της Γερμανίας διατρέχουν οριζόντια το πολιτικό φάσμα. Αν κάποιος θα το αμφισβητούσε θα ήταν μια γερμανική Αριστερά (χωρίς και αυτό να είναι σίγουρο), αλλά και αυτή εξέλιπε.

Σε αυτό το πλαίσιο ο Ερντογάν έχει προνομιακή θέση στην πολιτική της καγκελαρίου. Το ίδιο και οι αντιλήψεις του. Ρήξη της Γερμανίας με την Τουρκία σημαίνει μερική, έστω, αναθεώρηση της γερμανικής ιδεολογίας. Εκτός και αν η ρήξη καλυφθεί από μια φυλετική αντιμετώπιση της Τουρκίας. Αλλά και αυτό είναι επικίνδυνο.

Ίσως σώσει την κατάσταση η διοχέτευση του γερμανικού δυναμισμού στην οικονομία μετά τον πόλεμο. Αλλά και εδώ πλεονεκτεί η Τουρκία. Τα γερμανικά συμφέροντα είναι μεγαλύτερα στη γειτονική χώρα.

Πολύ φοβάμαι πως το μέλλον της Ελλάδας δεν είναι στην Ευρώπη. Αν και θα το ήθελα. Μήπως αυτή η ανάλυση ώθησε τους Βρετανούς να φύγουν από την Ένωση; Πού βασίζονται οι Γάλλοι και αισιοδοξούν;

anixneuseis.gr