Τουρκία Εκλογές: Γιατί οι αυριανές είναι οι πιο κρίσιμες και τι θα συμβεί! Ανάλυση

Του Ιωάννη  Αθαν. Μπαλτζώη*

Την Κυριακή  24 Ιουνίου 2018, η Τουρκία θα διεξαγάγει την έκτη εκλογική διαδικασία σε τέσσερα χρόνια και στην ουσία την πιο σημαντική, όπου έχουμε ταυτόχρονα προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. 

Οι Τούρκοι στην ουσία θα επιλέξουν μεταξύ της υπερεξουσίας ενός ανθρώπου που θα βασίζεται στην ισλαμική πολιτική αντίληψη και στάση (Πολιτικό Ισλάμ)  και της επιστροφής σε ένα πολιτικό σύστημα,  βασισμένο στον διαχωρισμό των νομοθετικών, εκτελεστικών και δικαστικών εξουσιών.

Ο Ισλαμιστής πρόεδρος  της Τουρκίας και
ιδεολογικά προσηλωμένος Αδελφός Μουσουλμάνος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν,  κατέχει ένα αξιοθαύμαστο ρεκόρ. 
Δεν έχει χάσει καμιά εκλογική αναμέτρηση στην Τουρκία από το 2002, που το κόμμα του της  Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) κέρδισε τις εκλογές και την εξουσία μέχρι τώρα. Έτσι οι  Τούρκοι θα μεταβούν στις  εκλογικές  αίθουσες  για έκτη φορά  τα τέσσερα  τελευταία χρόνια, σε μια εκλογική αναμέτρηση που  είναι προφανώς η  μεγαλύτερη  πρόκληση  για έναν πολιτικό ο οποίος παρέμεινε χωρίς αμφισβήτηση τα τελευταία 16 χρόνια.

Το Χρονοδιάγραμμα  των εκλογών

Στο  δημοψήφισμα της  16^ης  Απριλίου 2017, οι Τούρκοι ψήφισαν (έστω και οριακά και με σοβαρές υποψίες νοθείας)  υπέρ των συνταγματικών τροποποιήσεων που έδωσαν την δυνατότητα στον πρόεδρο της χώρας που θα εκλεγεί από τούδε και στο εξής σχεδόν απεριόριστες εξουσίες χωρίς αποτελεσματικούς ελέγχους και ισορροπίες. 
Με τις αλλαγές αυτές, ο Τούρκος πρόεδρος θα είναι αρχηγός κράτους, επικεφαλής της κυβέρνησης και επικεφαλής του κυβερνώντος κόμματος, όλα μαζί  ταυτόχρονα. 

Οι εκλογές ήταν προγραμματισμένες για τον Νοέμβριο του 2019, αλλά  ο Ερντογάν αποφάσισε να προκαλέσει πρόωρες  εκλογές, πιθανώς φοβούμενος τις συνέπειες της κακής πορείας της τουρκικής  οικονομίας, καθώς και να εκμεταλλευτεί τις στρατιωτικές του επιτυχίες στην Συρία, Η αναμονή μέχρι τον Νοέμβριο του 2019 συνεπάγεται τον κίνδυνο η οικονομική κατάσταση να καταστεί  τελείως εκτός ελέγχου, κάτι που θα ήταν καταστροφικό για τον Τούρκο πρόεδρο και το κόμμα του.

Οι Υποψήφιοι.

Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ του έχουν συμμαχήσει με ένα  ακραίο εθνικιστικό κόμμα (το Εθνικιστικό Κίνημα Μνήμης, ή το MHP), γνωστό και  ως Γκρίζοι Λύκοι του επικίνδυνου Μπερβέτ Μπαχτσελί και ένα  εθνικιστικό-συντηρητικό κόμμα (το Κόμμα Μεγάλοης Ενότητας ή ΒΒΡ), ελπίζοντας να σχηματίσουν ένα σταθερό δεξιό μπλοκ και μια ολοένα και πιο εθνικιστική κοινωνία. Ο συνασπισμός αυτός είναι γνωστός ως η Συμμαχία των Λαών.

Η αντιπολίτευση, υπό την ηγεσία του Λαϊκού  Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), έσπευσε γρήγορα να δημιουργήσει μια αντίπαλη συμμαχία, τη Συμμαχία του Έθνους. Αυτό φέρνει σε επαφή έναν κεντροδεξιό νεοφερμένο (το Κόμμα IYI ή  Καλό Κόμμα) και ένα συντηρητικό συμβαλλόμενο, το Κόμμα της Ευδαιμονίας (SP). Ακόμη συμμετέχουν το   Κόμμα της Μεγάλης Τουρκίας (BTP), το Κόμμα της Μεγάλης Ένωσης (BBP), το Δημοκρατικό Κόμμα (DP) και το Πατριωτικό Κόμμα (VP).

Το φιλοκουρδικό  Δημοκρατικό  Κόμμα των Λαών (HDP) δεν έχει ενταχθεί σε καμία συμμαχία. Έτσι οι εκλογές θα συναντήσουν τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε τρία μπλοκ: Τον λαό, το έθνος και τους Κούρδους.

Μια άδικη αναμέτρηση

Το κυβερνητικό μπλοκ χρησιμοποιεί πλούσιους κρατικούς πόρους για  την εκστρατεία του. Έχει ανακοινώσει πολλά επενδυτικά κίνητρα, φορολογικές ελαφρύνσεις,  επιδοτήσεις, μεγάλα έργα και νέες θέσεις εργασίας για την προσέλκυση  των ψήφων. Η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», με την εισβολή  στις 20  Ιανουαρίου 2018 και τελικά την κατάληψη του Κουρδικού καντονίου του Αφρίν στη βορειοδυτική Συρία μετά από ένα δίμηνο επιχειρήσεων, εκτιμάται ότι θα αποφέρει πρόσθετους ψήφους στην κυβέρνηση, καθώς οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι σχεδόν το 85% των Τούρκων υποστήριξε την στρατιωτική επιχείρηση κατά του Αφρίν.  Η κυβέρνηση του Ερντογάν χρησιμοποιεί  συστηματικά μαζικούς προπαγανδιστικούς μηχανισμούς, καθώς ελέγχει σχεδόν το 90% των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Για παράδειγμα, ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός TRT διέθεσε 117 λεπτά στην εκστρατεία του Ερντογάν, έναντι μόλις 16 λεπτών, που προοριζόταν για την εκστρατεία του κύριου προεδρικού αντιπάλου του, του Μουχαρέμ Ιντσέ.

Η  αρνητική πλευρά έχει σχέση με την οικονομική καθίζηση της Τουρκίας , καθόσον  η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε   περισσότερο από 17% από τις αρχές του έτους μέχρι το τέλος  Μαΐου, εν μέσω ανησυχιών για την αδυναμία της Κεντρικής Τράπεζας να συγκρατήσει τον διψήφιο πληθωρισμό. Σύμφωνα με την εταιρεία δημοσκοπήσεων Remres, σε πρόσφατη δημοσκόπηση, το  67,8% των Τούρκων αναμένει ότι η οικονομία θα είναι σε χειρότερη μορφή στο μέλλον. Όπως φοβάται η αντιπολίτευση, τίποτα από αυτά δεν θα έχει σημασία αν υπάρχει εκλογική νοθεία στις 24 Ιουνίου. Άλλωστε όπως έχουν υποστηρίξει και  ευρωπαίοι παρατηρητές στο δημοψήφισμα του 2017,  περίπου  2,5 εκατομμύρια ψήφοι ενδεχομένως είχαν  νοθεύσει το δημοψήφισμα του Απριλίου του 2017. Πάντως η Remres διαπίστωσε ότι το 60,8% των Τούρκων πιστεύει ότι η εκλογή 2018 δεν θα είναι μια δίκαιη εκλογική αναμέτρηση.

Ποιοι είναι οι Υποψήφιοι

Πέντε υποψήφιοι θα αγωνιστούν εναντίον του προέδρου Ερντογάν στον πρώτο γύρο (και ίσως και μοναδικό)  των εκλογών της 24ης Ιουνίου. Είναι: ο Μουχαρέμ  Iντσέ  του Ρεπουμπλικανικού  Λαϊκού Κόμματος  CHP, η Μεράλ Ακσενέρ  του Καλού Κόμματος IYI, ο Τεμέλ Καραμολάογλου  του Κόμματος Ευδαιμονίας SP, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών  HDP (Κουρδικό) και ο Ντογκού Περιτσέκ του αριστερού εθνικιστικού πατριωτικού Κόμματος Vatan Partisi. Νικητής, άρα και πρόεδρος θα είναι αυτός, που  θα  κερδίσει το 50% συν μία ψήφο. 

  Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις  εκτιμούν  ότι ο Erdoğan δεν θα  κερδίσει  από τον πρώτο γύρο. 

Εκτιμούν ότι η κατάταξη του πρώτου γύρου θα είναι με αυτή τη σειρά: Ερντογάν, Ιντσέ, Ακσενέρ και Ντεμιρτάς. Αν συμβεί αυτό, ο Ερντογάν  θα αντιμετωπίσει τον Ιντσέ  στον δεύτερο γύρο, με το IYI και το SP πιθανότατα να ενώνονται πίσω από τον κοινό υποψήφιο της αντιπολίτευσης.  Έτσι ο Ντεμιρτάς και οι Κούρδοι της Τουρκίας  αναδεικνύονται στην κυριολεξία ο ρυθμιστικός παράγοντας για την εκλογή προέδρου στην Τουρκία. Αυτό θα έκανε τους Κούρδους  ψηφοφόρους του Demirtaş τον ουσιαστικό «μπαλαντέρ» των εκλογών. 

Δηλαδή η ψήφος των Κούρδων θα καθορίσει τον επόμενο πρόεδρο της Τουρκίας.

Σενάρια  Τουρκικών Εκλογών

Υπάρχουν τέσσερα σενάρια   για  τις εκλογές:

Α. Ο Ερντογάν κερδίζει την προεδρία και το ΑΚΡ κερδίζει κοινοβουλευτική πλειοψηφία

Β. Ο Ερντογάν κερδίζει, αλλά το ΑΚΡ χάνει κοινοβουλευτική πλειοψηφία

Γ. Ο Ερντογάν χάνει την προεδρία, αλλά το ΑΚΡ του κερδίζει κοινοβουλευτική πλειοψηφία

Δ. Ο Ερντογάν  και το AKP  και MHP χάνουν.

Η τέταρτη δυνατότητα   είναι η λιγότερο πιθανή να συμβεί  και ορισμένοι αναλυτές θεωρούν την τρίτη  ως  ενδεχομένως πιθανή. Έτσι εκτιμάται ότι   τα αποτελέσματα των εκλογών θα  είναι είτε η πρώτη είτε η δεύτερη πιθανότητα.  Εάν όμως υλοποιηθεί η τέταρτη πιθανότητα, τότε αναμένεται ότι η Τουρκία θα περάσει από μια οδυνηρή περίοδο αλλαγής καθεστώτος, με τη βία στο δρόμο και έναν σχεδόν εμφύλιο πόλεμο να αναδύεται ως ο δυνητικός κίνδυνος σε μια επικίνδυνα πολωμένη κοινωνία. 

Οι οπαδοί του Ερντογάν, που συχνά συναθροίζονται σε βίαιες ομάδες, δεν θα πίστευαν ότι η καταμέτρηση των ψηφοφοριών ήταν δίκαιη (έστω και αν ήταν) και θα πήγαιναν στους δρόμους για να συγκρουστούν με τους «προδότες» που τόλμησαν και στράφηκαν κατά του «μεγάλου ηγέτη» τους.

Η πρώτη επιλογή θα σήμαινε απλώς την συνήθη πρακτική που έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. 

 Η Τουρκία να ολισθαίνει σε ένα  ισλαμιστικό  σύστημα του  ενός ανθρώπου και το έθνος – τώρα πλέον πολωμένο κατά μήκος κοσμικών και συντηρητικών γραμμών – να μετατρέπεται  πλέον σε  απολύτως διαχειρίσιμο. 

Η δεύτερη επιλογή ίσως είναι η πιο ενδιαφέρουσα: 

Δεν θα ευχαριστούσε φυσικά τον Ερντογάν και μπορεί να  του δέσει σε σημαντικό βαθμό τα χέρια.  Θεωρητικά, ο Ερντογάν θα μπορούσε να κυβερνήσει με διατάγματα, αλλά ένα κοινοβούλιο με πλειοψηφία την αντιπολίτευση, θα μπορούσε πάντοτε να ψηφίζει νόμους που να ακυρώνουν τα διατάγματά του (όπως δηλώνει το Σύνταγμα). 

Ο Ερντογάν θα αναγκαστεί στην περίπτωση αυτή να καταργήσει το κοινοβούλιο και να ζητήσει την διεξαγωγή πρόωρων εκλογών εντός 90 ημερών τουλάχιστον. Οι Τούρκοι θα μπορούσαν να βρεθούν ξανά σε εκλογές ακόμη και μέσα στο 2018.

Ο “παράγοντας της Γάζας”

Τα προβλήματα στη Γάζα  και γενικά η οποιαδήποτε σύγκρουση Παλαιστινίων ή και άλλων Αράβων και Ισραηλινών, όπως ο πόλεμος του Ισραήλ-Λιβάνου το 2006, ωφελούσε  πάντα τον Ερντογάν, ο οποίος εμφανίζεται να  είναι ο  αντι-Σιωνιστής  Μουσουλμάνος που επιδιώκει να γίνει ο ηγέτης του  μουσουλμανικού κόσμου  στην ΜΕΝΑ (Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική). Ο Ερντογάν είναι πάντοτε ο μουσουλμάνος ηγέτης  που πρώτος αρχίζει να πυροβολεί  το Ισραήλ κάθε φορά που η αραβοϊσραηλινή διαμάχη μετασχηματίζεται βίαια.

Ο Ερντογάν έχει καταχραστεί εκτενώς το φιλοπαλαιστινιακό συναίσθημα των Τούρκων και το έχει μετατρέψει σε ψήφους. Η αντιπολίτευση χρειάστηκε περισσότερο από μια δεκαετία για να ανακαλύψει τα “παλαιστινιακά πυρομαχικά” του  Ερντογάν. Για άλλη μια φορά,  όπως το 2014 έτσι και τώρα, εκμεταλλεύτηκε  τα τραγικά γεγονότα της Γάζας και τον θάνατο τουλάχιστον  60 Παλαιστινίων και έσπευσε να διακηρύξει σε όλους τους Άραβες  περί των «αδελφών μας μουσουλμάνων που πεθαίνουν με εβραϊκές σφαίρες»,  προηγήθηκαν τουρκικών προεδρικών εκλογών. Ο δε  Ερντογάν, ως συνήθως  να αποκαλεί το Ισραήλ κράτος απαρτχάιντ και ένα κράτος τρομοκρατίας που διαπράττει γενοκτονία κατά του Παλαιστινιακού λαού και να καλεί σε επείγουσα συνάντηση του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, στην Κωνσταντινούπολη φυσικά, καθώς   και  την κινητοποίηση   διεθνώς  «σε αλληλεγγύη προς  τους παλαιστίνιους αδελφούς μας». 

Αλλά αυτή τη φορά, έχασε τη μονοπωλιακή του κυριαρχία σε αντι-Ισραηλινή ρητορική και πάθος,  καθώς σύσσωμη η αντιπολίτευση τον συναγωνίστηκε σε αντι-ισραηλινές κορώνες, ποντάροντας και αυτή   πάνω  στο γενικό αντι-σραηλινό  συναίσθημα της  Τουρκίας , μερικές φορές ξεπερνώντας το, για προσπορισμό ψήφων, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ερντογάν.

Επίλογος-Εκτιμήσεις.

Ας ξαναδούμε τα επικρατέστερα σενάρια σε αυτές τις πολύ ενδιαφέρουσες και κρίσιμες ταυτόχρονα βουλευτικές και προεδρικές της Τουρκίας.

 Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις αναμένεται μια αβέβαιη για το αποτέλεσμα εκλογική αναμέτρηση. 

Τα ελεγχόμενα στην συντριπτική πλειοψηφία από το καθεστώς Ερντογάν  τουρκικά ΜΜΕ , παρουσιάζουν αισιόδοξες δημοσκοπήσεις  για τον πρόεδρο Ερντογάν, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική και τα σενάρια είναι πολλά. 

Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές το επικρατέστερο σενάριο,  είναι ότι ο  Ερντογάν τελικά  κερδίζει τις προεδρικές από τον α’ γύρο και το AKP διατηρεί την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο. 

Στις προεδρικές εκλογές η αντιπολίτευση ίσως αναγκάσει τον Ερντογάν να περάσει σε έναν β’ γύρο. 

Οι αναλυτές κρίνουν ότι ο Ερντογάν παραμένει το φαβορί και σε αυτό το σενάριο. 

Ωστόσο αν το AKP χάσει την πλειοψηφία του στις βουλευτικές που θα γίνουν σε έναν μόνο γύρο την Κυριακή, «ο Ερντογάν θα μπει σε έναν δεύτερο γύρο με την παραδοσιακή του εικόνα του κυρίαρχου και αήττητου να έχει πληγεί σοβαρά», σύμφωνα με τον Κεμάλ Κιριστζί του Brookings Institution. «Το πιο πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών  είναι μια νίκη του Ερντογάν και ένα αμφίρροπο κοινοβούλιο», σύμφωνα με τον Άαρον Στάιν του Atlantic Council. 

Το σενάριο αυτό θα βύθιζε όμως την Τουρκία σε μια περίοδο βαθιάς αβεβαιότητας, θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη στην ήδη κλονιζόμενη και παραπαίουσα τουρκική οικονομία και  ενδεχομένως  θα προκαλούσε  νέες εκλογές. 

 Σε περίπτωση  δεύτερου γύρου και νίκης του βεβαίου δεύτερου από τον πρώτο γύρο  Ιντσέ  , τότε «Αν συμβεί αυτό, θα γίνει μάλλον μια μαζική πολιτική αλλαγή σε πολλά μέτωπα», σύμφωνα με τον Μαρκ Πιερινί, ερευνητή στο Carnegie Europe, ο οποίος αναφέρεται  κυρίως στις οικονομικές πολιτικές και στις σχέσεις με τη Δύση.

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του, ο Ερντογάν υποσχέθηκε να εδραιώσει περαιτέρω την εξουσία σε ένα καθεστώς που θα βασίζεται στην ενότητα των εξουσιών υπό αυτόν τον ίδιο (Νομοθετική, Εκτελεστική και Δικαστική). 

Ο Iντσέ υπόσχεται να ανατρέψει αυτό το προσωποπαγές  προεδρικό σύστημα του Ερντογάν επιστρέφοντας στον διαχωρισμό των εξουσιών. Με το δημοψήφισμα του Απριλίου 2017, οι Τούρκοι είχαν αποφασίσει  να παραδώσουν πλήρως τη δημοκρατία τους . Τώρα, περίπου ένα χρόνο αργότερα, μπορεί να αποφασίσουν να το πάρουν πίσω. Μπορεί να συμβεί αυτό; Πιθανόν, αλλά με μια απαραίτητη προϋπόθεση: Να μην γίνει εκτεταμένη νοθεία από το σύστημα Ερντογάν, καθόσον σε αυτές τις εκλογές διακυβεύονται τα πάντα για τον πρόεδρο Ερντογάν, τόσο για τον ίδιο, όσο και για την οικογένειά του. Και  ο κρίσιμος παράγων, σαν από ειρωνεία της τύχης παραμένουν για τον Ερντογάν και το ΑΚΡ, οι …..Κούρδοι!!

*Ο Ιωάννης Αθαν. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ, πρώην Αξκος Επιχειρήσεων της E.C.M.M. της Ευρωπαϊκής Ένωσης  στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος του Tactical Intelligense School (US Army) και κατέχον  Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση,  Γεωστρατηγική Σύνθεση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ.

militaire.gr