Παγκοσμιοποίηση: Από πού έρχεται, τί φέρνει, και πού μας οδηγεί;

του Οικονομολόγου, Παναγιώτη Κ. Μυλωνά

Η «Παγκοσμιοποίηση» είναι ήδη μια πραγματικότητα, που μας επηρεάζει καθοριστικά. 
 Ως αμφιλεγόμενη έννοια σήμερα, η «Παγκοσμιοποίηση», εμπεριέχει ακόμα, τόσο τη ρομαντική της εκδοχή, καθώς υπονοεί: τη συναδέλφωση των λαών όλου του κόσμου, όσο και το
λεγόμενο «Παγκόσμιο Χωριό», της «διαδικτυακής» επικοινωνίας όλων μας. 

Αλλά σύμφωνα με τον ορισμό, τον οποίο μας δίνει το «Δ.Ν.Τ.» -και τον οποίο βρήκαμε στο διαδίκτυο- «Παγκοσμιοποίηση» είναι: «η διαδικασία εκείνη που δίνει έμφαση στην αλληλεξάρτηση των χωρών -παγκόσμια- μέσω του αυξανόμενου όγκου και ποικιλίας των διεθνών συναλλαγών, αγαθών και υπηρεσιών, της ελεύθερης ροής των κεφαλαίων και της γρήγορης και ευρείας διαχείρισης της τεχνολογίας».

Ομογενοποίηση εις όφελος των πολυεθνικών

Η «Παγκοσμιοποίηση» όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο σύμπλεγμα φαινομένων και σχέσεων. Έτσι, σύμφωνα και με έναν άλλο ορισμό, του Ισμαήλ Σαρίφ, είναι: «η παγκόσμια διαδικασία ομογενοποίησης τιμών, προϊόντων, απολαβών εργασίας, τόκων και κερδών». Επί μέρους πτυχές της είναι: η βιομηχανική, η χρηματοπιστωτική, η πολιτική, της πληροφόρησης και η πολιτιστική «Παγκοσμιοποίηση».

Η «Παγκοσμιοποίηση» είναι, πια, μια απτή καθημερινότητα, που αφορά στον «μεταμοντέρνο κόσμο» που βιώνουμε σήμερα. Αυτόν, της «τρίτης προς την τέταρτη βιομηχανικής επανάστασης»… Τον κόσμο, δηλαδή, που ανατρέπει τις παραδοσιακές οικονομικές θεωρίες και που μας εισαγάγει -βίαια- σε μια νέα εποχή. Στην εποχή που μας φέρνει μπροστά στις νέες εξελιγμένες τεχνολογικές συνθήκες, της αυτοματοποιημένης παραγωγής, της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και σε νέες ανισότητες, ανταγωνισμούς και κοινωνικές διακρίσεις, αλλά και σε νέες αναζητήσεις, προσεγγίσεις κι αναγνώσεις του παγκόσμιου σκηνικού… 

Όπου η διαπάλη, για διανομή κι αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου, του «διεθνούς καταμερισμού της εργασίας», αλλά και για τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου ή ακόμα και για το σφετερισμό των οικονομικών ή κοινωνικών ωφελημάτων, εκείνων που φέρνουν οι νέες τεχνολογίες, ως προϊόντα της πανανθρώπινης διάνοιας -και τα οποία μάλιστα, ως προϊόντα της, θα έπρεπε να ανήκουν σ’ όλη την Ανθρωπότητα, χωρίς αποκλεισμούς- διεξάγεται, πλέον, χωρίς κανόνες, αρχές κι αξίες… 

Διεκπεραιώνεται δε, με ξέφρενους ρυθμούς αλλαγών σε όλους τους τομείς. Με μεθυστικές προσδοκίες απ’ τους «Μονεταριστές», αλλά και με ιλιγγιώδεις φόβους απ’ τους υπόλοιπους, για τις ήδη υφιστάμενες ή και τις επαπειλούμενες συνέπειές της. 

Την σημερινή «Παγκοσμιοποίηση», πάντως, την επισφραγίζει, καθοριστικά, η επικυριαρχία των διεθνών πολιτικοοικονομικών κέντρων (Δ.Ν.Τ., Π.Ο.Ε., Παγκόσμια Τράπεζα κ.λπ.), που εφαρμόζουν τις οικονομικές πολιτικές του «νεοφιλελευθερισμού» («Μονεταρισμού») στα προγράμματά τους και οι οποίες, ιδεολογικά, διαπνέονται από εκείνες τις «οικονομικές και νομισματικές θεωρίες», που επικεντρώνονται περισσότερο στην «προσφορά», στον «ελεύθερο ανταγωνισμό» των δυνάμεων της αγοράς (του «Νόμου, Ζήτησης & Προσφοράς»). Αλλά, από πού μας ήλθε αυτή -η «γνωστή – άγνωστη»- που μας τυραγνά; 

Ποιός την έφερε ως εδώ, άραγε; Και πώς έφθασε παντού, σήμερα, ώστε να αποτελεί -πια- το επικυρίαρχο καθεστώς των 5 Ηπείρων; 

Ας επιχειρήσουμε μια -επιγραμματική έστω- προσέγγιση στα ερωτήματα αυτά.

Η γέννηση της παγκοσμιοποίησης

Η «Παγκοσμιοποίηση» εκπονήθηκε από τους παράγοντες που διαμόρφωσαν τις πρόσφατες κοσμογονικές εξελίξεις και τους «συγγραφείς» – συντελεστές της πρόσφατης παγκόσμιας ιστορίας. Ακολούθησε, χρονικά και κάλυψε το «κενό» που άφησε η κατάρρευση του πρώην «Ανατολικού Συνασπισμού» κι η πτώση του «τείχους» στο Βερολίνο. [Ξεκίνησε μόλις μια δεκαετία μετά, από τη στιγμή που ο πρώην «Ανατολικός Συνασπισμός», ήταν στο απόγειο της ανάπτυξής του (το 1980) και διεκδικούσε την υπεροχή και την επικράτησή του, σε πλανητικό επίπεδο.

Ήλθε ως κατάληξη του «ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων» και ως το αποτέλεσμα της λεγόμενης -δήθεν- «ειρηνικής συνύπαρξης» ή «μαχητικής συνύπαρξης» (κατά τον Α. Παπανδρέου), αλλά και της «ισορροπίας τρόμου», στους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Οι «Πέρσινγκ 2 και Κρουζ» -από τη μια πλευρά- και οι «SS 20», από την άλλη, ήταν τα «όπλα και σύμβολα τρόμου», στην «ημερήσια διάταξη» της αναμέτρησης των υπερδυνάμεων και στην παγκόσμια σκακιέρα επικράτησης του ισχυρότερου.

Ο «Πόλεμος των Άστρων», του Ρέηγκαν και το πρόγραμμα «ENERGA», της -τότε- Σοβιετικής Ένωσης, ήταν τα «μακριά δόρατα» στον ανταγωνισμό τους, αλλά κατέληξαν να γίνουν και η «Αχίλλειος πτέρνα» του Μπρέσνιεφ. Αφού αυτά, αφορούσαν, τον αγώνα δρόμου της ολοσχερούς επικράτησης -στο περιβάλλον διάστημα της γης- του ενός, επί του άλλου. Κι ενώ, το πρόγραμμα, του «Πολέμου των Άστρων», αποσκοπούσε στην «στρατηγική», του «πρώτου πυρηνικού πλήγματος», στον αντίπαλο. 

 Το άλλο πρόγραμμα «ENERGA», της Σ.Ε., βασιζόταν στην υπεροχή της στον τομέα της πυραυλικής τεχνολογίας. Και το οποίο αποσκοπούσε -σε πρώτη φάση- στην εγκατάσταση «δορυφορικών κατόπτρων», για μεταφορά ενέργειας, με ακτινοβολία, από τα μεγάλα κοιτάσματα υδρογοναθράκων της Σιβηρίας και τη συλλογή, μεταφορά και διανομή, με αυτά, στη Δυτική Ευρώπη. Και σε επόμενη φάση, αφορούσε, τη περισυλλογή και της ηλιακής ενέργειας, με τα εξελιγμένα, πλέον, «δορυφορικά κάτοπτρα» και τη διανομή της, στην ενεργειακά πενόμενη Δύση. Με τελικό της σκοπό, την οικονομική και λειτουργική εξάρτηση της Δύσης και την παγκόσμια επικράτηση της Σ.Ε.. 

Όμως, τα κοστοβόρα αυτά προγράμματα των υπερδυνάμεων, χρηματοδοτούνταν: για μεν τις Η.Π.Α., από τη διάχυση, διάδοση και πώληση, στην «ελεύθερη αγορά», ορισμένων χρηστικών προϊόντων, ως καταναλωτικών, εξ εκείνων που παράχθηκαν απ’ τις νέες τεχνολογίες των οπλικών αυτών προγραμμάτων, για δε την -τότε- Σ.Ε., χρηματοδοτούταν από τα έσοδα των πωλήσεων, σε υψηλές τιμές, του πετρελαίου και φυσικού αερίου της, στη Δυτική Ευρώπη.

 Η κίνηση «ΜΑΤ», για την οικονομική ασφυξία κι ανατροπή της Σ.Ε., προήλθε από μια -κάθετη και διαρκείας- πτώση των διεθνών τιμών πετρελαίου, η οποία προκλήθηκε από την υπερπαραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, που έριξε τις τιμές, σε επίπεδα που «φλέρταραν», πλέον, έως και με τα 10 Δολάρια το Βαρέλι. (Μικρογραφία της αναμέτρησης -με όπλο το πετρέλαιο- διεξάγεται και σήμερα, σε βάρος της Ρωσίας)].

Η «Παγκοσμιοποίηση», επομένως, ήλθε, με φόρα και με την ίδια τη φορά της τεχνολογικής εξέλιξης, αλλά και τη δυναμική της κατάληξης των γεωπολιτικών στρατηγικών που ανέπτυξαν οι υπερδυνάμεις.

Κι ανεξάρτητα αν αυτή επηρεάστηκε κι από την θεωρία του «μονεταρισμού», ήλθε με το «όχημα» που κατασκεύασε η «Silicon Valley», της Καλιφόρνιας και με το «αεροσκάφος» του «Internet».

 Το ίδιο εκείνο, με το οποίο «μετανάστευσε» κι η «εργατική τάξη», από τη Δύση στην Ανατολή (κυρίως στην Κίνα). 

Κι εκεί, δεν «…πήγε στον Παράδεισο» -όπως έλεγε, στον τίτλο της, η ομώνυμη ταινία- αλλά εργάζεται σκληρά στην Κίνα, στην Ινδία και στις άλλες χώρες του λεγόμενου BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα). Αφού, ακριβώς εκεί μετακόμισε και το «παγκόσμιο εργοστάσιο του σήμερα»…

Μείωσε η παγκοσμιοποίηση της ανισότητα;

Αν κάτι, πλέον, χαρακτηρίζει εμβληματικά, τόσο τον 21ο αιώνα, όσο και την λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση«, είναι -κυρίως- η σταδιακή, μα αναπόδραστη, μετατόπιση, του κέντρου του «Κόσμου» μας & των διεθνών εξελίξεων, από τη Δύση, στην Ανατολή, όπου ήδη εκεί μεταφέρεται… Η «Παγκοσμιοποίηση» λοιπόν, διαπλέκει την επιστήμη, με τα γεωπολιτικά συμφέροντα των παλαιών, με τις νέες ανερχόμενες δυνάμεις, ενώ βρίσκεται διαρκώς, υπό συνεχή αναδιαμόρφωση. Καθώς, μάλιστα, εμπεριέχει και την ασταμάτητη διαπάλη, για ένα νεώτερο «διεθνή καταμερισμό, της εργασίας, αλλά και του πλούτου». Και καθώς, περικλείει επίσης, στρατηγικές παγκόσμιας επικυριαρχίας μεταξύ των ανταγωνιζόμενων, από παλιούς και νέους παίκτες, αλλά και πρωταγωνιστές.

Όσον δε αφορά στη στενή οικονομική διάσταση της «Παγκοσμιοποίησης», αναφέρουμε μόνο πως, ενώ αυτή ήδη προκάλεσε -πράγματι- μια αύξηση της αξίας του προϊόντος της παγκόσμιας παραγωγής -έως και 10 τρισεκατομμύρια δολάρια- επέφερε όμως, ταυτόχρονα: το διπλασιασμό του ρυθμού αύξησης του διεθνούς εμπορίου, μα την αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων και της κατανομής του παραγόμενου πλούτου, μεταξύ των συντελεστών παραγωγής, κεφαλαίου και εργασίας, αλλά, έως και πολλαπλάσιας αξίας διατοπικές εισοδηματικές μετατοπίσεις. 

Κυρίως σε βάρος της Ευρώπης και υπέρ των «BRICS».

Πάντως σήμερα, ένεκα και του χαρακτήρα της «νεοφιλελεύθερης» (μονεταριστικής) αυτής «παγκοσμιοποίησης», η ανισότητα -στον πλανήτη- αυξήθηκε. Αφού, η στενότερη αυτή συνεργασία, μεταξύ των οικονομιών της υφηλίου, έκανε περισσότερο ατιθάσευτες τις δυνάμεις της αγοράς, σε παγκόσμια κλίμακα.

Η σημειωθείσα, ωστόσο, μείωση του κόστους, στις μεταφορές, στις επικοινωνίες και στην μείωση των φραγμών στο εμπόριο, την οποία επέφερε η Παγκοσμιοποίηση αυτή, συνέβαλε στη διόγκωση, διεθνώς, της κοινωνικής ανισότητας. 

Της ανισότητας ακριβώς εκείνης, που ισοδυναμεί με την επιβολή ενός σκληρού «ντάμπιγκ» στο εργατικό κόστος, την οποία -εξ αντικειμένου κι ως αποτέλεσμα- οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν. 

Κι αυτά συνέβησαν, παρά την επίσης διαπιστωθείσα, στο μεταξύ, ανάσχεση των θανάτων, λόγω λιμού, στον πλανήτη, με την επιτευθείσα αποτελεσματικότερη συμπίεση, στην αναδιανομή της φτώχειας, μεταξύ των ασθενέστερων, οικονομικά, στρωμάτων…

Αποτελεί η παγκοσμιοποίηση, παγκόσμια απειλή;

Όμως, ο ιδιαίτερος τρόπος που λειτούργησε, η «παγκοσμιοποίηση», την κατέστησε -πράγματι- μια «ασύμμετρη απειλή» για τις ανθρώπινες κοινωνίες και τη βιωσιμότητά τους.

 Άμεση παρενέργεια της ήταν, η μεγαλύτερη δυνατή μείωση μισθών που σημειώθηκε ποτέ, λόγω της ελαχιστοποίησης της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων που προκάλεσε. 

Κι όπως αναφέρει, άλλωστε, στη βιβλιογραφία του, ο Νομπελίστας οικονομολόγος, του 2001, Joseph E. Stiglitz, –ερμηνεύοντας την «Παγκοσμιοποίηση»- «συνέβηκαν έτσι τα πράγματα, επειδή, το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού γης, αυτό επιδίωξε, αυξάνοντας τις κοινωνικές ανισότητες, την περιουσία και τα εισοδήματά του, τα οποία –ήδη σήμερα- φθάνουν το 57% του παγκόσμιου Α.Ε.Π., έχοντας αποσπάσει -μόλις τα τελευταία 10 χρόνια- το επί πλέον 10% αυτού»…  

Παράλληλα όμως, αυτή η «διεθνοποίηση των αγορών» (υπό τους όρους του διεθνούς -και φανατικά επιδιωκόμενου, απ’ τους λεγόμενους και «φονταμενταλιστές των αγορών»- χαμηλότερου κόστους παραγωγής), δεν «ασιατικοποιεί», απλώς, τις εργασιακές σχέσεις (προξενώντας κι επικίνδυνη οικονομική ανισορροπία στην προσφορά & ζήτηση, η οποία φθάνει να δοκιμάζει ως και τα «υπαρξιακά όρια αντοχής του καπιταλισμού, απ’ τη σοβούσα κρίση του»), αλλά υποσκάπτει κι αυτό ακόμα το «αξιακό υπόβαθρο» του πολιτισμού στο δυτικό κόσμο. 

Ένα ιδεολογικό υπόβαθρο, δηλαδή, που ήταν βασισμένο, κυρίως, στο διαφωτισμό, τον κοινοβουλευτισμό, καθώς και στις ιδέες και αξίες: της «ισότητας, αδελφότητας και δικαιοσύνης» (κατάλοιπο, εμπέδωση και μετεξέλιξη των ιδεών της «Γαλλικής Επανάστασης»), οι οποίες δίνουν ακόμα, πνοή και νόημα στο πολιτιστικό μας ιδεώδες.

Συμπέρασμα

Συνεπώς, η «Παγκοσμιοποίηση» σήμερα, είναι εκείνη που εξωθεί, όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά, σε κοινωνικό και σε περιβαλλοντικό «damping» (στην επιθετική εκείνη οικονομική τακτική, της επιβολής χαμηλών «στάνταρ», στο κόστος παραγωγής, στη διαβίωση των ανθρώπων και στην προστασία του περιβάλλοντος, με αντικειμενικό σκοπό, την οικονομική κυριαρχία των ιδιοκτητών των μονοπωλίων). 

Και οι επιθετικές αυτές τακτικές του «damping», ενώ άλλοτε -ως επιθετική τιμολογιακή τακτική, οικονομικής επικράτησης, σε άλλες αγορές- κρινόταν, ως άδικες και παράνομες, σήμερα επιβάλλονται «νόμιμα» και χωρίς αντίσταση, στο όνομα του -πάση θυσία- χαμηλότερου κόστους παραγωγής, που προωθούν οι λεγόμενοι «φονταμεταλιστές των αγορών»…

Ο δε χρηματιστηριακός καπιταλισμός που αναπτύσσεται διεθνικά και παγκόσμια, με την «Παγκοσμιοποίηση» αυτή, έχει ως συνέπεια, να μειώσει την οικονομική και πολιτική ισχύ κάθε Κράτους και να το θέσει υπό την οικονομική κηδεμονία των ισχυρότερών του διεθνών θεσμών & κρατών, δημιουργώντας σε αυτό μορφές παράλληλης διακυβέρνησης. 

Συγχρόνως όμως, η ένταση αυτή του παγκόσμιου ανταγωνισμού, μετατρέπεται στην πιο «σκούρα» πλευρά του καπιταλισμού και της «εκμετάλλευσης του ανθρώπου απ΄ τον άνθρωπο», στις περισσότερες όψεις της καθημερινότητάς του. 

Ανεπαίσθητα κι αναπόδραστα, πλέον, ο αυξανόμενος αυτός οικονομικός ανταγωνισμός, μεταλλάσσεται σε μια ακραία επιθετική τακτική οικονομικού πολέμου, ασαφούς αναθεώρησης των πάντων, από έναν πολυπολικό ανταγωνισμό επικράτησης παλιών και νέων παικτών της γεωστρατηγικής σκακιέρας και καταλήγει, ως ένα εγγενές στοιχείο μιας «νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων»…

Και οι εξελίξεις που εγκυμονούνται απ’ τη «γνωστή κι άγνωστη» -σε πολλά ακόμα στοιχεία της- «Παγκοσμιοποίηση», θα εξακολουθήσουν να είναι κολοσσιαίες κι ατιθάσευτες, όσο κι αν είναι ασύμμετρες, σε ένταση και επιρροή, στις διάφορες γεωγραφικές συντεταγμένες της υφηλίου.
Η «Μονεταριστική» παγκοσμιοποίηση, λοιπόν, τείνει να καταλήξει σε μια «Ασύμμετρη Απειλή» για την πορεία και την επιβίωσή μας και σε μια «Διπολική Διαταραχή«, ενός βαθιά και χαοτικά, διχασμένου Κόσμου. Τα φαινόμενα αυτά ωστόσο, αποτελούν το επικυρίαρχο καθεστώς και των 5 Ηπείρων. Καθεστώς, το οποίο γεννά, διαρκώς, νέους γεωπολιτικούς κραδασμούς, νέες αστάθειες, σφοδρούς κι εκτός ελέγχου, ανταγωνισμούς, ανατροπές ή και επαναστάσεις, για το καλύτερο ή για το χειρότερο όλων μας…

new-economy.gr