Οι σχέσεις Άγκυρας – Δαμασκού ήταν φορτισμένες από τρεις ιστορικές και γεωπολιτικές αιτίες:
- Το Σαντζάκι της Αλεξανδρέττας – Η προσάρτηση της περιοχής αυτής από την Τουρκία το 1939, με δημοψήφισμα αμφισβητούμενης εγκυρότητας, ήταν για τη Συρία μια πληγή που ποτέ δεν έκλεισε. Η υπογραφή της Συνθήκης της Άγκυρας το 1921 μεταξύ Γαλλίας και του Μουσταφά Κεμάλ, με τους Γάλλους να εγκαταλείπουν την ελληνική υπόθεση στη Μικρά Ασία και να δίνουν «γη και ύδωρ» στον Κεμάλ, ερμηνεύτηκε από τη Δαμασκό ως αρχή μιας συνεχιζόμενης υποχώρησης σε βάρος της.
- Τα νερά του Ευφράτη – Η Τουρκία, με το φαραωνικό φράγμα Ατατούρκ και το ευρύτερο σχέδιο GAP (Southeastern Anatolia Project), επιδίωξε να ελέγξει πλήρως τη ροή των υδάτων προς τη Συρία και το Ιράκ. Για τη Δαμασκό, ο Ευφράτης είναι πηγή ζωής. Και ο πατέρας Άσαντ αντέδρασε στη γεωπολιτική αυτή απειλή με στήριξη στους Κούρδους του ΡΚΚ, επιχειρώντας έναν έμμεσο μοχλό πίεσης κατά της Άγκυρας.
- Το Κουρδικό – Η παρουσία του ΡΚΚ στη Συρία και η ανοχή του καθεστώτος Άσαντ προς τον Οτζαλάν υπήρξαν αιτίες ανοιχτής σύγκρουσης. Ωστόσο, το 1998, με την Συμφωνία των Αδάνων και την αποπομπή Οτζαλάν από τη Δαμασκό, η ένταση εκτονώθηκε, επιτρέποντας στον Ερντογάν, λίγα χρόνια αργότερα, να ξεκινήσει μια περίοδο φιλίας με τον Μπασάρ αλ Άσαντ.
Η περίοδος των θερμών σχέσεων μεταξύ Άσαντ και Ερντογάν δεν διήρκεσε πολύ. Το 2011, οι εξελίξεις στη Λιβύη και η πτώση του Καντάφι σηματοδότησαν την απαρχή ενός νέου κεφαλαίου και για τη Συρία. Η Δύση — με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ και το Ισραήλ — αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα και για την αποκαθήλωση του Άσαντ. Για να συμβεί αυτό, όμως, χρειαζόταν η ενεργή συμμετοχή της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν, σύμφωνα με στοιχεία του τουρκικού Τύπου και καταγγελίες της αντιπολίτευσης (CHP), υπέκυψε στους σχεδιασμούς της Ουάσιγκτον. Του υποσχέθηκαν γεωπολιτικά ανταλλάγματα: ότι θα μετατραπεί στον ηγέτη του «μετριοπαθούς Ισλάμ» και θα γίνει ο «σταθεροποιητής» της περιοχής. Ο ίδιος είδε το όραμα της νεοοθωμανικής αναγέννησης να πλησιάζει. Αλλά, όπως τον είχαν προειδοποιήσει οι κεμαλικοί, έβλεπε μόνο το τυρί, όχι τη φάκα.
Το Ισλαμικό Κράτος και η τουρκική φιλοξενία
Η Τουρκία, όχι μόνο έγινε καταφύγιο για Σύριους λιποτάκτες και αντικαθεστωτικούς, αλλά, σύμφωνα με διεθνείς αναφορές και καταγγελίες, αποτέλεσε δίοδο και για χιλιάδες ισλαμιστές μαχητές που θα στελέχωναν αργότερα το Ισλαμικό Κράτος.
Ο Ερντογάν έπαιξε το χαρτί της ανατροπής του Άσαντ, πιστεύοντας ότι το καθεστώς στη Δαμασκό θα κατέρρεε μέσα σε λίγους μήνες.
Αντί γι’ αυτό, ξεκίνησε ένας δεκαετής πόλεμος, η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους και, τελικά, η συσπείρωση της Συρίας γύρω από τον Άσαντ, με ρωσική και ιρανική στήριξη. Τα όνειρα περί νεοοθωμανικής επικυριαρχίας μετατράπηκαν σε εφιάλτες περί απομόνωσης, γεωπολιτικής αποτυχίας και κουρδικής ανεξαρτητοποίησης.
Το νέο εμπόδιο: το Ισραήλ και οι Δρούζοι
Όμως η πιο πρόσφατη ανατροπή ήρθε από το Ισραήλ. Τον Ιούλιο του 2025, η ισραηλινή πολεμική αεροπορία εξαπέλυσε βομβαρδισμούς σε στρατιωτικούς στόχους στην καρδιά της Δαμασκού, στοχεύοντας το υπουργείο Άμυνας και περιοχές κοντά στο προεδρικό μέγαρο. Το μήνυμα ήταν σαφές: Το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει την παρουσία συριακού στρατού στα νότια της χώρας, ούτε τη βία κατά των Δρούζων.
Ο Νετανιάχου, με δηλώσεις του αμέσως μετά, ξεκαθάρισε πως η περιοχή από τα Υψίπεδα του Γκολάν έως το Τζέμπελ εντ Ντρουζ πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένη και υπό de facto – ενδεχομένως σύντομα και de jure – αυτονομία των Δρούζων.
Η κίνηση αυτή του Ισραήλ εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: Αν απονεμηθεί αυτονομία στους Δρούζους των 5.000 ενόπλων, πώς θα αρνηθεί η διεθνής κοινότητα την ίδια μεταχείριση στους Κούρδους της βορειοανατολικής Συρίας, που διαθέτουν δύναμη 120.000 μαχητών και έχουν σταθερές δομές διοίκησης;
Η Τουρκία, που βλέπει πλέον την ενδεχόμενη ίδρυση ενός κουρδικού κράτους ως υπαρξιακή απειλή, βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο.
Ο αρχικός στόχος του Ερντογάν να ανατρέψει τον Άσαντ και να γίνει ο «πατερούλης» της περιοχής, μετατράπηκε σε αγώνα επιβίωσης ενάντια σε μια νέα κουρδική κρατική οντότητα, με τη συγκατάθεση, αν όχι την υποστήριξη, ΗΠΑ και Ισραήλ.
Πολιτικό μπούμερανγκ
Ο χρόνος, όπως αποδεικνύεται, δεν λειτουργεί υπέρ του Ερντογάν. Η υπόσχεση της ηγεμονίας του «μετριοπαθούς Ισλάμ» έγινε ανέφικτη. Η Συρία δεν έπεσε. Οι σχέσεις με το Ισραήλ είναι τεταμένες. Η Ρωσία παίζει σκληρά. Οι ΗΠΑ τον χρησιμοποιούν αλλά δεν τον εμπιστεύονται. Οι Κούρδοι ενισχύονται. Και το Ιράν τον υπονομεύει.
Ίσως τελικά οι κεμαλικοί του CHP, με την επιμονή τους στη ρήση του Κεμάλ «Ειρήνη στην πατρίδα, ειρήνη στον κόσμο», να ήταν οι μόνοι που είχαν προβλέψει σωστά: ότι η εμπλοκή της Τουρκίας σε ξένες περιπέτειες θα έφερνε μόνο φθορά και κινδύνους.
Η ερώτηση που απομένει είναι μία: Μπορεί πλέον ο Ερντογάν να ξεφύγει από τη «φάκα» ή έχει ήδη παγιδευτεί οριστικά;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου