 |
Καταστράφηκε ο Ιερός Ναός Αγίων Πέτρου και Παύλου στην ΑντιόχειαΗ εκκλησία είχε ανακηρυχθεί από την Τουρκία ως προστατευόμενη πολιτισμική κληρονομιά το 2005 |
Του Κώστα Ράπτη
Απορούν και μπερδεύονται πολλοί με τις αναφορές των δελτίων ειδήσεων σε Ελληνορθόδοξους στη σεισμόπληκτη Αντιόχεια (ή Αντάκια ή Χατάι). Όμως τα πράγματα δεν είναι δύσκολο να εξηγηθούν.
Στον ευρύτερο χώρο της ιστορικής Συρίας υπάρχουν, κοντά στα τόσα άλλα δόγματα, είτε χριστιανικά (Μαρωνίτες, Συρο-"Ιακωβίτες", Ασσυρίους, Αρμενίους κ.ο.κ.) είτε μουσουλμανικά (Σουνίτες, Δωδεκαδικούς Σιίτες, Αλαουίτες, Δρούζους) και Ελληνορθόδοξοι Χριστιανοί, που αποκαλούνται Ρουμ Ορτοντόκς, δηλ. Ρωμιοί, πνευματικοί κληρονόμοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Πρόκειται βέβαια για Άραβες στη γλώσσα και τη συνείδηση (όπως αυτή διαμορφώθηκε στη νεωτερικότητα) και μάλιστα από τους κόλπους τους προέκυψαν μορφές του αραβικού εθνικισμού, όπως ο ιδρυτής του Μπάαθ, Μισέλ Αφλάκ - και σε ό,τι αφορά νοτιότερα την Παλαιστίνη, ο θρυλικός "γιατρός” του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Ζωρζ Χαμπάς.
Γενικά οι Ελληνορθόδοξοι της περιοχής ζουν κατά παράδοση σε αστικά κέντρα, σε αντίθεση με άλλες μειονότητες που είχαν ιστορικό προβληματικών σχέσεων με την βυζαντινή, την αραβική και την οθωμανική εξουσία και εγκαταστάθηκαν στα βουνά, όπως λ.χ. οι πιστοί του ετερόδοξου Ισλάμ και οι Μαρωνίτες.
(Οι Χριστιανοί της Συρίας ήσαν ανέκαθεν επιρρεπείς στις διασπάσεις. Μετά την Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας, όσοι παρέμειναν πιστοί στις αποφάσεις της και δεν προσχώρησαν στην Συρορθόδοξη Εκκλησία του Ιακώβου Βαραδαίου, αποκλήθηκαν Μελχίτες, δηλ. "βασιλικοί", για να διακρίνονται από τους "Ιακωβίτες”. Την ονομασία "Μελχίτες” κράτησαν οι Ελληνόρρυθμοι που τον 18ο αιώνα, αποσπάσθηκαν και ενώθηκαν με τη Ρώμη, διατηρώντας διακριτή ιεραρχία και βυζαντινό τυπικό).
Οι Ρουμ υπολογίζονται σε σχεδόν ένα εκατομμύριο στη Συρία και 600.000 στον Λίβανο, ενώ πολλοί βρίσκονται στη Διασπορά, ιδίως στη Λατινική Αμερική.
Γενικά οι Ελληνορθόδοξοι της περιοχής ζουν κατά παράδοση σε αστικά κέντρα, σε αντίθεση με άλλες μειονότητες που είχαν ιστορικό προβληματικών σχέσεων με την βυζαντινή, την αραβική και την οθωμανική εξουσία και εγκαταστάθηκαν στα βουνά, όπως λ.χ. οι πιστοί του ετερόδοξου Ισλάμ και οι Μαρωνίτες.
(Οι Χριστιανοί της Συρίας ήσαν ανέκαθεν επιρρεπείς στις διασπάσεις. Μετά την Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας, όσοι παρέμειναν πιστοί στις αποφάσεις της και δεν προσχώρησαν στην Συρορθόδοξη Εκκλησία του Ιακώβου Βαραδαίου, αποκλήθηκαν Μελχίτες, δηλ. "βασιλικοί", για να διακρίνονται από τους "Ιακωβίτες”. Την ονομασία "Μελχίτες” κράτησαν οι Ελληνόρρυθμοι που τον 18ο αιώνα, αποσπάσθηκαν και ενώθηκαν με τη Ρώμη, διατηρώντας διακριτή ιεραρχία και βυζαντινό τυπικό).
Οι Ρουμ υπολογίζονται σε σχεδόν ένα εκατομμύριο στη Συρία και 600.000 στον Λίβανο, ενώ πολλοί βρίσκονται στη Διασπορά, ιδίως στη Λατινική Αμερική.
Η θρησκευτική τους αρχή είναι το Πατριαρχείο Αντιοχείας, η έδρα του οποίου έχει μεταφερθεί εδώ και μερικούς αιώνες στη Δαμασκό. (Χρειάζεται πάντως να προσθέτουμε, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, πάντα την ένδειξη "Ελληνορθόδοξο” Πατριαρχείο, αφού τον τίτλο του Πατριάρχη Αντιοχείας έχει και ο ηγέτης των Μαρωνιτών, των Μελχιτών, των Συρορθοδόξων, των Συροκαθολικών κτλ.).
Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας λειτουργεί δικό του πανεπιστήμιο στο Μπάλαμαντ του Λιβάνου, με Θεολογική και άλλες σχολές. Αρκετοί από τους ιεράρχες του έχουν πραγματοποιήσει σπουδές και στην Ελλάδα.
Σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε εν πολλοίς στα οθωμανικά χρόνια (και εξακολουθεί να συμβαίνει στα Ιεροσόλυμα), το ντόπιο στοιχείο κατόρθωσε να εκδιώξει το 1899 την ελληνική ιεραρχία και να εκλέξει Άραβα πατριάρχη. Η "αραβοποίηση” αυτή αποδόθηκε στη ρωσική προπαγάνδα, ενώ σε κοινότητες με μικτό, ελληνικό και αραβικό πληθυσμό (π.χ. της Κιλικίας), υπήρξαν διασπάσεις και συγκρούσεις.
Εντός τουρκικής επικράτειας βρίσκονται τρεις μητροπόλεις του Πατριαρχείου Αντιοχείας, χηρεύουσες εδώ και πολλές δεκαετίες: η Αμίδης, με έδρα το Ντιγιάρμπακιρ, η Θεοδοσιουπόλεως, με έδρα το Ερζερούμ και η Ταρσού και Αδάνων με έδρα τη Μερσίνα. (Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν έχει δικαιοδοσία στη νοτιοανατολική Τουρκία).
Η ίδια η Αντιόχεια βρίσκεται στο γνωστό "σαντζάκι της Αλεξανδρέττας” (σημερινό νομό Χατάι), το οποίο είχε μικτό πληθυσμό, τουρκικό και αραβικό και το 1938 ενώθηκε με την Τουρκία, μετά από αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για "δώρο” των Γάλλων, τότε αποικιακών κυρίαρχων της ευρύτερης Συρίας, προς την Άγκυρα, ώστε να συμμαχήσει μαζί τους στον επερχόμενο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από τη δεκαετία του '60 και μετά αρκετοί Ελληνορθόδοξοι Αντιοχειανοί μεταφέρθηκαν ως εσωτερικοί μετανάστες στην Κωνσταντινούπολη, τη στιγμή που αυτή άδειαζε από τον ομογενειακό ελληνικό πληθυσμό της.
Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας λειτουργεί δικό του πανεπιστήμιο στο Μπάλαμαντ του Λιβάνου, με Θεολογική και άλλες σχολές. Αρκετοί από τους ιεράρχες του έχουν πραγματοποιήσει σπουδές και στην Ελλάδα.
Σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε εν πολλοίς στα οθωμανικά χρόνια (και εξακολουθεί να συμβαίνει στα Ιεροσόλυμα), το ντόπιο στοιχείο κατόρθωσε να εκδιώξει το 1899 την ελληνική ιεραρχία και να εκλέξει Άραβα πατριάρχη. Η "αραβοποίηση” αυτή αποδόθηκε στη ρωσική προπαγάνδα, ενώ σε κοινότητες με μικτό, ελληνικό και αραβικό πληθυσμό (π.χ. της Κιλικίας), υπήρξαν διασπάσεις και συγκρούσεις.
Εντός τουρκικής επικράτειας βρίσκονται τρεις μητροπόλεις του Πατριαρχείου Αντιοχείας, χηρεύουσες εδώ και πολλές δεκαετίες: η Αμίδης, με έδρα το Ντιγιάρμπακιρ, η Θεοδοσιουπόλεως, με έδρα το Ερζερούμ και η Ταρσού και Αδάνων με έδρα τη Μερσίνα. (Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν έχει δικαιοδοσία στη νοτιοανατολική Τουρκία).
Η ίδια η Αντιόχεια βρίσκεται στο γνωστό "σαντζάκι της Αλεξανδρέττας” (σημερινό νομό Χατάι), το οποίο είχε μικτό πληθυσμό, τουρκικό και αραβικό και το 1938 ενώθηκε με την Τουρκία, μετά από αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για "δώρο” των Γάλλων, τότε αποικιακών κυρίαρχων της ευρύτερης Συρίας, προς την Άγκυρα, ώστε να συμμαχήσει μαζί τους στον επερχόμενο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από τη δεκαετία του '60 και μετά αρκετοί Ελληνορθόδοξοι Αντιοχειανοί μεταφέρθηκαν ως εσωτερικοί μετανάστες στην Κωνσταντινούπολη, τη στιγμή που αυτή άδειαζε από τον ομογενειακό ελληνικό πληθυσμό της.
Αυτούς τους περιέλαβε η Εκκλησία και τους εγκατέστησε ως νεωκόρους στα εφημέρια των ναών της Πόλης, που κινδύνευαν να μείνουν έρημοι και αφύλακτοι.
Τα παιδιά τους, ως έχοντα την ένδειξη Rum στο δελτίο ταυτότητας, πηγαίνουν στα ομογενειακά σχολεία, όπου δεν έλειψε η σύγχυση, αφού μιλούν, όχι βέβαια ελληνικά ή έστω αραβικά, αλλά κυρίως τουρκικά. Αν κρίνουμε από τα ονόματα των μαθητών, τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια αυθόρμητη κατανομή, με τα παιδιά των ελληνοφώνων να φοιτούν στο Ζωγράφειο και τα άλλα στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, διδασκόμενα πάντως τα ελληνικά. Υπολογίζεται ότι οι Αντιοχειανοί αποτελούν το ένα τρίτο της εναπομείνασας Ρωμαίικης ομογένειας της Πόλης και συμμετέχουν πια στα εκλεγμένα όργανά της.
Χθες Κυριακή το απόγευμα πραγματοποιήθηκε, στο φόντο της φυσικής καταστροφής στη νοτιοανατολική Τουρκία, εκδήλωση και τρισάγιο στον Πατριαρχικό Ναό του Φαναρίου, όπου ο Οικουμενικός Πατριάρχης απευθύνθηκε στους Αντιοχειανούς πιστούς της Πόλης, κάποιοι εκ των οποίων έχασαν συγγενείς στον σεισμό.
(Εκτός από Αντιοχειανούς Ελληνορθοδόξους η Κωνσταντινούπολη έχει και Συρορθοδόξους, οι οποίοι μετανάστευσαν από περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπως το Μάρντιν. Προτού αποκτήσουν δικό τους ναό, τον πρώτο που εγκαινιάσθηκε στην Πόλη μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης, παρουσία μάλιστα του Ερντογάν, νοίκιαζαν για ένα διάστημα την Παναγιά την Καφφατιανή, ιστορική ρωμαίικη εκκλησία του Γαλατά, που είχε καταλάβει από τη δεκαετία του 1920 το "τουρκορθόδοξο κίνημα" του παπα-Εφτίμ και στην οποία πιο πρόσφατα η συνδεόμενη με τις μυστικές υπηρεσίες και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης εγγονή του διοργάνωνε συναντήσεις των επίδοξων πραξικοπηματιών της Ergenekon).
Στην σημερινή Συρία οι Ελληνορθόδοξοι δεν έμειναν αλώβητοι από τον πόλεμο που μαίνεται εδώ και δώδεκα χρόνια.
Χθες Κυριακή το απόγευμα πραγματοποιήθηκε, στο φόντο της φυσικής καταστροφής στη νοτιοανατολική Τουρκία, εκδήλωση και τρισάγιο στον Πατριαρχικό Ναό του Φαναρίου, όπου ο Οικουμενικός Πατριάρχης απευθύνθηκε στους Αντιοχειανούς πιστούς της Πόλης, κάποιοι εκ των οποίων έχασαν συγγενείς στον σεισμό.
(Εκτός από Αντιοχειανούς Ελληνορθοδόξους η Κωνσταντινούπολη έχει και Συρορθοδόξους, οι οποίοι μετανάστευσαν από περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπως το Μάρντιν. Προτού αποκτήσουν δικό τους ναό, τον πρώτο που εγκαινιάσθηκε στην Πόλη μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης, παρουσία μάλιστα του Ερντογάν, νοίκιαζαν για ένα διάστημα την Παναγιά την Καφφατιανή, ιστορική ρωμαίικη εκκλησία του Γαλατά, που είχε καταλάβει από τη δεκαετία του 1920 το "τουρκορθόδοξο κίνημα" του παπα-Εφτίμ και στην οποία πιο πρόσφατα η συνδεόμενη με τις μυστικές υπηρεσίες και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης εγγονή του διοργάνωνε συναντήσεις των επίδοξων πραξικοπηματιών της Ergenekon).
Στην σημερινή Συρία οι Ελληνορθόδοξοι δεν έμειναν αλώβητοι από τον πόλεμο που μαίνεται εδώ και δώδεκα χρόνια.
Ο προηγούμενος μητροπολίτης Βερροίας (δηλ. Χαλεπίου) και Αλεξανδρέττας, Παύλος Γιαζίγκι, αδελφός του σημερινού Πατριάρχη Αντιοχείας, απήχθη από αντάρτες μαζί με τον Συρορθόδοξο ομόλογό του το 2013 και εξακολουθεί να αγνοείται.
Στη Συρία υπάρχει και παραστρατιωτική δύναμη Ελληνορθοδόξων που έδωσε μάχες για να υπερασπισθεί τις περιοχές της απέναντι στους τζιχαντιστές, στηριζόμενη από κυβερνητικές και ρωσικές δυνάμεις.
Γενικά οι μειονοτικοί έχουν μία στάση τουλάχιστον ανοχής απέναντι στο καθεστώς Άσαντ, που το θεωρούν, ως κοσμικό, προτιμότερο από τις πιθανές εναλλακτικές.
Στον εμφύλιο του Λιβάνου, οι Ρουμ, όπως και οι Αρμένιοι έκλιναν προς την Αριστερά. Άλλωστε οι κατεξοχήν γειτονιές τους, η Χάμρα και η Ρας Μπεϊρούτ, βρίσκονται στην, βασικά σουνιτική, Δυτική Βηρυτό και όχι στην (χριστιανική) Ανατολική Βηρυτό.
Στον εμφύλιο του Λιβάνου, οι Ρουμ, όπως και οι Αρμένιοι έκλιναν προς την Αριστερά. Άλλωστε οι κατεξοχήν γειτονιές τους, η Χάμρα και η Ρας Μπεϊρούτ, βρίσκονται στην, βασικά σουνιτική, Δυτική Βηρυτό και όχι στην (χριστιανική) Ανατολική Βηρυτό.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του λιβανέζικου πολιτικού τοπίου αποτελεί το Συριακό Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που στελεχώνεται κυρίως από Ρουμ.
Αυτοί δεν μπορούσαν να συμμερισθούν τον παναραβικό εθνικισμό άλλων, ούτε τον στενά λιβανέζικο εθνικισμό των Μαρωνιτών (που κυριαρχούσαν στο κράτος και συχνά φαντασιώνονται ότι δεν είναι Άραβες, αλλά Φοίνικες), οπότε στράφηκαν στον μεγαλοσυριακό εθνικισμό, δηλ. το σχέδιο της ένωσης Λιβάνου και Συρίας, ώστε το ελληνορθόδοξο στοιχείο να βγει πιο ενισχυμένο. Δεν λείπουν και αυτοί που σε εκδηλώσεις τους ανεμίζουν δικέφαλους αετούς και τα τοιαύτα.
Σε κάθε περίπτωση, το ελληνορθόδοξο στοιχείο της Μέσης Ανατολής τρέφει φιλικά αισθήματα προς την Ελλάδα, η οποία δεν έχει αξιοποιήσει πλήρως αυτόν τον μοχλό άσκησης επιρροής. Δεν λείπουν βέβαια και όσοι επιχειρούν να μετατρέψουν την ελληνορθόδοξη θρησκευτική ταυτότητά τους σε αναγνώριση ελληνικής ταυτότητας και χορήγηση διαβατηρίου. Η επέμβαση όμως της Ρωσίας από το 2015 στον εμφύλιο του Λιβάνου και η καλλιέργεια από μέρους της εικόνας "σωτήρα” των μειονοτήτων αλλάζει ραγδαία τους συσχετισμούς.
capital.gr
Σε κάθε περίπτωση, το ελληνορθόδοξο στοιχείο της Μέσης Ανατολής τρέφει φιλικά αισθήματα προς την Ελλάδα, η οποία δεν έχει αξιοποιήσει πλήρως αυτόν τον μοχλό άσκησης επιρροής. Δεν λείπουν βέβαια και όσοι επιχειρούν να μετατρέψουν την ελληνορθόδοξη θρησκευτική ταυτότητά τους σε αναγνώριση ελληνικής ταυτότητας και χορήγηση διαβατηρίου. Η επέμβαση όμως της Ρωσίας από το 2015 στον εμφύλιο του Λιβάνου και η καλλιέργεια από μέρους της εικόνας "σωτήρα” των μειονοτήτων αλλάζει ραγδαία τους συσχετισμούς.
capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου