Η τριήρης για δεύτερη φορά στην σύγχρονη Αίγινα

Του Ηρακλη Καλογεράκη
Αντιναύαρχος ΠΝ (εα)

Η τριήρης, το μακροβιότερο και διασημότερο πολεμικό πλοίο του αρχαίου κόσμου, για δεύτερη φορά στην σύγχρονη Αίγινα.

Η τριήρης, το σπουδαιότερο πολεμικό πλοίο της αρχαιότητας, ήταν ένα ελαφρύ, γρήγορο και με ισχυρή πλώρη κωπήλατο πλοίο, με το οποίο όλα σχεδόν τα τότε ναυτικά επί περίπου πέντε, κατ’ άλλους επτά, αιώνες στη Μεσόγειο, γνώρισαν μεγάλες δόξες αφού διακρίθηκε σχεδόν σε όλες τις ναυμαχίες της

προκλασικής και της κλασικής  περιόδου. Δίκαια λοιπόν το πλοίο αυτό, χαρακτηρίστηκε σαν «το αριστούργημα» της αρχαίας Ελληνικής ναυπηγικής.

Η εμφάνιση της, σηματοδότησε την εξέλιξη ενός ισχυρού «πολεμικού ναυτικού» στην Αρχαία Ελλάδα και δημιούργησε μια νέα κλάση πολεμικού πλοίου που αντικατέστησε τις μονήρεις (τριακόντορους – πεντηκόντορους) και τις διήρεις. (Η κατάληξη –ηρης, αναφέρεται στον αριθμό των σειρών κωπηλατών ανά πλευρά ενώ η κατάληξη –ορος αναφέρεται στον συνολικό αριθμό των κουπιών)

Από τον Θουκυδίδη μαθαίνουμε ότι, λίγο πριν τους Περσικούς (Μηδικούς) πολέμους εκτός των μεγάλων ναυτικών της Αθήνας, Κορίνθου και Αίγινας, αρκετές τριήρεις είχαν και τα ναυτικά της Ρόδου, της Μήλου, των Σικελικών πόλεων και της Κερκύρας. Τριήρεις συναντάμε και στο ναυτικό της Ερέτριας, που κατά την Ιωνική επανάσταση, έστειλε για βοήθεια των επαναστατών, πέντε τριήρεις. Επίσης κατά την σύγκρουση εκείνη των Ιώνων με τους Πέρσες, το 394 π.Χ. στη ναυμαχία της Λάδης, όλα τα Ιονικά αλλά και τα Φοινικικά πλοία, ήταν τριήρεις. Τέλος τριήρεις είχε και η Μίλητος, η Αίγυπτος, η Κορσική, η Καρχηδόνα και η Ρώμη.

Η Αίγινα, ναυπηγούσε τότε τριήρεις, είχε ένα πολύ αξιόλογο στόλο που έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και διέπρεψε. Στη ναυμαχία αυτή διέθεσε 30 τριήρεις, η 3η μεγαλύτερη δύναμη, που πολέμησαν ηρωικά. Μάλιστα γράφηκε πως, για να θεωρηθεί τότε κάποιος ήρωας, έπρεπε να συγκριθεί με τους Αιγινήτες ναυμάχους, πριν του αποδοθεί ο χαρακτηρισμός αυτός, του ήρωα.

 

Η τριήρης λοιπόν, κατά τους Περσικούς αλλά και μετά κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ήταν το κύριο πολεμικό πλοίο. Από τον Πελοποννησιακό πόλεμο μέχρι και τη περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν πάλι ο κυρίαρχος τύπος πολεμικού πλοίου στη Μεσόγειο μόνο που την συναντάμε σε αρκετές παραλλαγές και με πολλές βελτιώσεις. Βλέπομε δίκροτες τριήρεις, δηλαδή με δυο καταστρώματα και δύο κωπηλάτες ανά κουπί στο πάνω κατάστρωμα, καθώς και μονόκροτες, δηλαδή με ένα κατάστρωμα και τρεις κωπηλάτες ανά κουπί.

Η τριήρης, με το μικρό της βύθισμα, με την ισχύ που της έδιναν οι μύες των κωπηλατών και με την ταχύτητα που ανέπτυσσε σε συνδυασμό με τα εξαίρετα ελικτικά στοιχεία που είχε και με την δύναμη που της έδινε το τρομερό της έμβολο, συνέτριβε γρήγορα και εύκολα κάθε εχθρικό πλοίο.

Αργότερα, η τριήρης παραχώρησε τη θέση του «κυρίαρχο πολεμικού πλοίου, στις πολυήρεις και συγκεκριμένα στις τετρήρεις και στις πεντήρεις.

Η τριήρης Ολυμπιάς

Το Πολεμικό Ναυτικό, το 1985-87, ναυπήγησε στο Πέραμα, μια πανομοιότυπη με την αρχαία τριήρη της κλασσικής εποχής, με σχέδια του Αγγλικού «Trireme Trust» και χρήματα του ναυτικού μας.

Η τριήρης ΟΛΥΜΠΙΑΣ, αμέσως μετά την κατασκευή της, χρησιμοποιήθηκε για πλόες στο πλαίσιο της πειραματικής αρχαιολογίας το καλοκαίρι του 1988. Στις δοκιμές αυτές είχε πλήρωμα 172 ερέτες που ήταν μαθητές της Σχολής Υπαξιωματικών του ΠΝ οι οποίοι είχαν ειδικά εκπαιδευτεί επί 2μηνο για αυτό. Η τριήρης στα πλαίσια αυτά έκανε τα ταξίδια:

1.Φάληρο -Σαλαμίνα, 2. Σαλαμίνα-Αίγινα, 3. Αίγινα-Πόρος, 4. Πόρος-Ύδρα, 5. Ύδρα-Πόρος, 6. Πόρος-Επίδαυρος, 7. Επίδαυρος-Πόρος και 8. Πόρος – Φάληρο.

Στους πλόες αυτούς, έγιναν δοκιμές κωπηλασίας, ιστιοπλοΐας, κωπηλασίας και ιστιοπλοΐας, ελιγμών, ταχύτητας, επιβράδυνσης, διαβίωσης, απαιτούμενων χρόνων για κάθε κατάσταση και έτσι βγήκαν τα συμπεράσματα συμπεριφοράς μιας τριήρους για κάθε καιρό (άνεμος-κυματισμός). Επίσης χρησιμοποιήθηκαν διάφορες τακτικές για να κατανοηθούν τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα που είχαν κατά τις ναυμαχίες.

Αξίζει να αναφερθεί πως η τριήρης ΟΛΥΜΠΙΑΣ με ταχύτητα 9 κόμβων, πλέοντας με πανιά και κουπιά, εκτέλεσε στροφή 180 μοιρών σε ένα λεπτό, ο δε κύκλος στροφής ήταν μόνο 2,5 φορές το μήκος του πλοίου!

 

Το 1993, η τριήρης πήγε στη Βρετανία για συμμετοχή στις εκδηλώσεις για τα 2.500 χρόνια απ τη γέννηση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, και εκεί προκλήθηκαν σημαντικές φθορές στα ύφαλα του σκάφους, κυρίως λόγω των γλυκών νερών του Τάμεση. Όταν επέστρεψε έγιναν εκτεταμένες επισκευές και συντήρηση που κόστισαν πολύ ακριβά και το 1997 αποφασίστηκε από το Ναυτικό να μην εκτελεί πλέον πλόες αλλά να είναι έκθεμα και έτσι η τριήρης μεταφέρθηκε στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης στο Τροκαντερό.

Μερικά χρόνια αργότερα, διαπιστώθηκαν πάλι εκτεταμένες φθορές λόγω έκθεσης της στις καιρικές συνθήκες, που αποκαταστάθηκαν το 2002 με προσφορά των Ναυπηγείων Ελευσίνας (δωρεά). Στην επισκευή αυτή αντικαταστάθηκε σχεδόν όλη η ξυλεία των υφάλων και ενισχύθηκε, με πρόσθεση ξυλείας, ώστε να αυξηθεί η ακαμψία του. Επίσης, αντικαταστάθηκε το ξύλινο κατάστρωμα και επισκευάσθηκαν οι ιστοί και τα πηδάλια. Στις εργασίες όμως αυτές, ακολουθήθηκαν σύγχρονες μέθοδοι τόσο για τη σύνδεση όσο και τη στεγανοποίηση της ξυλείας για να εξασφαλισθεί σίγουρα η μακροβιότητα της τριήρους.

Τον Ιούλιο του 2004 και μετά την εκτέλεση δοκιμών στεγανότητας και ελέγχων ευσταθείας, παραδόθηκε στο Δήμο Πειραιά για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων. Έτσι, η τριήρης ΟΛΥΜΠΙΑΣ, μετέφερε το βράδυ της 11ης Αυγούστου την Ολυμπιακή Φλόγα και στη συνέχεια έλαβε μέρος στη Classic Week 2004. Μετά το πέρας των εκδηλώσεων, επέστρεψε πάλι στο Πολεμικό Ναυτικό (15/9/2004) και έπλευσε στο Τροκαντερό του Φαληρικού όρμου όπου εκτίθεται μέχρι και σήμερα.

Μετά λοιπόν τον πλού της «πειραματικής αρχαιολογίας» που κατέπλευσε στην Αίγινα, ξανα-επισκέπτεται την Αίγινα στη διάρκεια του «φεστιβάλ φιστικιού» στα πλαίσια των εκδηλώσεων «Σαλαμίνια 2022», ακριβώς 2.500 χρόνια μετά τη λαμπρή και νικηφόρο «Ναυμαχία της Σαλαμίνας».

Η επίσκεψη αυτή γίνεται με πρωτοβουλία του Περιφερειάρχη Αττικής κ. Γεωργίου Πατούλη και της Διεθνούς εκτελεστικής επιτροπής «Σαλαμίνια 2022». Η τριήρης θα είναι επισκέψιμη από το κοινό κατά τον ελλιμενισμό της στην Αίγινα, είναι στην παλιά προβλήτα του λιμανιού, και προβλέπεται να αποπλεύσει για την Σαλαμίνα στις 22 Σεπτεμβρίου, όπου στις 25 Σεπτεμβρίου θα λάβει μέρος σε αναπαράσταση της Ναυμαχίας.

Αξίζει λοιπόν, σαν φόρο τιμής» να κάνουμε μια επίσκεψη στο πλοίο αυτό που στην αρχαιότητα, σε κάθε αποστολή ή ναυμαχία στην οποία ελάμβανε μέρος, υπερείχε και ξεχώριζε από όλα τα άλλα πολεμικά πλοία.

 e-nautilia.gr