του Δημήτρη Κουτσουμπού
Παρότι βρίσκομαι μακριά από την Ελλάδα, μπορώ να αφουγκραστώ τον ενθουσιασμό που έχει καταλάβει την αγορά από την προοπτική νέας διακυβέρνησης, φιλικότερης προς την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις, ικανή να αναζωογονήσει την οικονομία και τις επιχειρήσεις, εισηγμένες και μη.
Η απόσταση καθόλου δε με εμποδίζει να το νιώσω, καθώς το ταμπλό το αποτυπώνει, οι τίτλοι των
μέσων ενημέρωσης το υποδηλώνουν και κάποιοι αξιόλογοι φίλοι-επενδυτές με τους οποίους συζητώ εδώ και χρόνια, το εκπέμπουν*.
Έχοντας κατά νου το ρητό του μεγαλοεπενδυτή και ινδάλματός μου Warren Buffett: “Fearful when others are greedy and greedy when others are fearful.” ** , είναι ευκαιρία να μοιραστώ κάποιες σκέψεις, για το πως αντιμετωπίζουμε επενδυτικά τέτοιες εξελίξεις.
Αν δεν είστε εξοικειωμένοι με τις μετοχικές επενδύσεις, θα έλεγα πως στο χώρο κυριαρχούν δύο βασικές σχολές σκέψης.
Η μία που δίνει σημασία στις τιμές και την πρόβλεψή τους, αντιμετωπίζοντας τις μετοχές σαν εμπόρευμα και η άλλη που τις αξιολογεί ως πραγματικά μερίδια επιχειρήσεων, εκτιμώντας τη μελλοντική ικανότητά τους να αναπτύσσονται, αυξάνουν την εσωτερική τους αξία και να μοιράζουν τα κέρδη τους ως μερίσματα.
Η δεύτερη λογική μοιάζει με το χωράφι που αποδίδει καρπούς, το φωτοβολταϊκό πάνελ που παράγει ρεύμα και το ακίνητο που επιστρέφει ενοίκια. Αν και τα όρια δεν είναι σαφή για όσους κινούνται στο μεταίχμιο, όσοι με διαβάζουν εδώ και καιρό θα έχουν αντιληφθεί πως ανήκω στη δεύτερη κατηγορία.
Σκέφτομαι και πράττω ως ιδιοκτήτης αυτών των μεριδίων (επενδυτής) και όχι ως κερδοσκόπος, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει και το διαχωρισμό που κάνει ο Benjamin Graham στο διαχρονικό του βιβλίο “The Intelligent Investor”. Γραμμένο για πρώτη φορά το 1949, είναι ένα βιβλίο που θα συνέστηνα να διαβάσει κάθε επενδυτής, ως το “ευαγγέλιο” των επενδύσεων.
Η τρέχουσα συγκυρία, λοιπόν, είναι μια καλή αφορμή να αναρωτηθεί κανείς:
“Γιατί είμαι στο χρηματιστήριο; Γιατί αγοράζω μετοχές;”.
Αν αγοράζει γιατί θέλει να επενδύσει πραγματικά, γιατί δεν το είχε κάνει ήδη το 2012 ή το 2016, όταν αρκετές μετοχές εμφανέστατα βρίσκονταν πολύ χαμηλά σε σχέση με τα περιουσιακά τους στοιχεία και τα κέρδη που θα του απέδιδαν στο μέλλον.
Για παράδειγμα, αν κάποιος ενδιαφέρεται να αγοράσει πάνελ που θα του παράγουν ρεύμα στο μέλλον, πιστεύετε πως θα προσεύχεται να τα αγοράσει ακριβά ή φθηνά; Μάλλον θα ελπίζει να μπορεί μπορεί να πάρει το ίδιο πάνελ για €0.50/watt αντί του €1/watt. Αν οι τιμές των πάνελ αρχίζουν και παίρνουν την ανηφόρα, πιστεύετε θα χαρεί και ενθουσιαστεί να κάνει περισσότερες επενδύσεις, ή θα σκεφτεί να αναβάλλει τα σχέδια για το μέλλον, που ίσως οι τιμές των πάνελ γίνουν λογικότερες;
Ο μόνος λόγος να χαρεί είναι η σκέψη να πουλήσει τα υπάρχοντα πάνελ του, αν μπορεί να βρει άλλες πιο συμφέρουσες επενδύσεις.
Αυτή είναι η λογική του “επενδυτή”.
Πολύ διαφορετική είναι η σκέψη του “κερδοσκόπου”: “Χμμμ! Τα πάνελ όλο ακριβαίνουν. Αν πούλησα κάποια χαζομάρα έκανα, γιατί συνεχίζουν και ανεβαίνουν. Δε θα έπρεπε να έχω πουλήσει. Όλο και περισσότεροι θα σκέφτονται σαν εμένα. Αυτό θα αυξήσει ακόμα περισσότερο τις τιμές των πάνελ, μιας και θα θέλουν να αγοράσουν κάτι που συνεχώς αυξάνει την τιμή του. Δεν έχει σημασία, πόσο ρεύμα θα μου παράξουν. Δεν έχει σημασία αν θα μου παράξουν ρεύμα καν. Σημασία έχει να βρω τον επόμενο κερδοσκόπο ή το επόμενο κορόιδο να τα πουλήσω υψηλότερα.”
Βέβαια, το ποιός είναι ο κερδοσκόπος και το ποιός είναι το κορόιδο, είναι μια ερώτηση που την απάντηση της λίγοι έχουν το σθένος να ανακαλύψουν ειλικρινά. Αν κανείς για μια μέρα, ή για μια ώρα δεν καταφέρει να αντισταθεί στον πειρασμό της παραπάνω σκέψης, και σκεφτεί να “καβαλήσει το κύμα”, δε θα μείνει στη μια φορά.
Μοιάζει με αυτόν που αποδέχεται την πρόκληση τη ρώσικης ρουλέτας. Αν για μια στιγμή σκεφτεί πως είναι καλή ιδέα να ρισκάρει να αυτοκτονήσει οικονομικά, δε θα είμαι πολύ αισιόδοξος για την οικονομική του μακροβιότητα. Η αγορά είναι σαν την Εύα που σου δείχνει το μήλο κάθε μέρα, ενώ κάποιες μέρες σου ψιθυρίζει στο αυτί τι χάνεις που δε το τρως.
Δεν είναι σαν το φωτοβολταϊκό, που χωρίς σύμβολο στο χρηματιστηριακό ταμπλό σε βοηθά να ηρεμήσεις και να σκεφτείς σαν επενδυτής.
Κατανοητό, λοιπόν, που επενδυτές χάνουν το μυαλό τους στο χρηματιστήριο και μετατρέπονται σε κερδοσκόπους.
Αυτό που ακούω συχνότερα τελευταία, ακόμα και από επενδυτές που γενικά εμπνέονται από την αξία, είναι πως, “σε αυτό το κλίμα το χρηματιστήριο και οι μετοχές ίσως δουν τιμές πολύ πιο ψηλά από τις σημερινές, όπως συνέβη τότε”. Αυτή η σκέψη, ταιριάζει περισσότερο με τη λογική του κερδοσκόπου.
Ο επενδυτής πρέπει να ενθουσιάζεται από τις χαμηλές τιμές και όχι από τις υψηλές. Συνήθως, οι συμφέρουσες αγορές εντοπίζονται όταν οι γύρω έχουν πανικοβληθεί και χαρίζουν τις μετοχές, ενώ οι πιο επικίνδυνες όταν όλοι συνωστίζονται και φέρονται σαν το κοπάδι, ωθώντας τες σε παράλογα ύψη.
Πριν από λίγο καιρό εδώ στο Λονδίνο, εξηγούσα σε μια φίλη, φέρνοντας διάφορα παραδείγματα, πως οι άνθρωποι παρασύρονται ο ένας από τον άλλο και πως είναι σοφό και επικερδές να μπορείς να αντισταθείς, να είσαι αντιθετικός.
Το αντεπιχείρημά της πολύ εύστοχο και χρήσιμο: “Ναι αλλά κάποτε που ήμουν στην Ελλάδα, στην Σαντορίνη, είδα ανθρώπους να ρέουν από όλα τα στενά και να σχηματίζουν ένα ποτάμι, που όλο φούντωνε. Δεν αντιστάθηκα το ακολούθησα και βρέθηκα μπροστά στο πιο όμορφο σκηνικό που έχω δει στη ζωή μου. Το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης”.
Φαίνεται πως κάποιες φορές το κοπάδι είναι σοφό.
Θα τολμούσα να πω πως τις περισσότερες φορές η συμπεριφορά του κοπαδιού είναι χρήσιμη γενικότερα για τη ζωή, για αυτό και υπάρχει.
Κάτι τέτοιο υποστηρίζει στο βιβλίο “Skin in the Game” o Nassim Taleb, πως αν κάτι έχει επιβιώσει μέσα στους αιώνες, έχει επιβιώσει για κάποιο λόγο.
Όταν όλα τα πρόβατα τρέχουν όλα μαζί προς την ίδια κατεύθυνση, δεν είσαι πάντα το πιο έξυπνο να κινηθείς αντίθετα, γιατί είναι πολύ πιθανό να συναντήσεις τον λύκο.
Άρα θα έλεγα να τη σεβόμαστε τη συμπεριφορά του κοπαδιού, αλλά να μπορούμε να εντοπίσουμε πότε αυτή αστοχεί.
Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα δεν έχουμε φτάσει στο σημείο της υπερβολής. Οι τιμές εξακολουθούν και είναι λογικότερες σε σχέση με αυτό που συμβαίνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά δεν αποτελούν εκείνες τις ευκαιρίες που αποτελούσαν πριν από μερικά χρόνια και δε μοιάζουν σε τίποτα με τις ανεπανάληπτα χαμηλές τιμές που είδαμε το 2012 και θα συναντήσουμε ελάχιστες φορές στη διάρκεια της ζωής μας. Μάλιστα, ορισμένες αποτιμήσεις έχουν αρχίσει και γίνονται αρκετά αλμυρές, όπως π.χ. στον ΟΤΕ.
Πιστεύω, λοιπόν, πως εξακολουθεί να είναι καλή ιδέα τουλάχιστον ένα μέρος του κεφαλαίου του επενδυτή να παραμένει σε μετοχές.
Όμως, πρέπει ειλικρινά να αναρωτηθεί για το αν επενδύει ή κερδοσκοπεί.
Αν πραγματικά επενδύει, θα πρέπει να βεβαιωθεί πως συνεχίζει να ακολουθεί εκείνες τις αρχές που συμβαδίζουν με το νόημα της επένδυσης.
Βασικότερη από αυτές είναι πως χαμηλότερες τιμές κάνουν τις επενδύσεις συμφέρουσες και όχι υψηλότερες.
Έτσι, ο επιτυχημένος επενδυτής συχνά χρειάζεται να κινηθεί αντίθετα από το κοπάδι, ιδιαίτερα όταν αναγνωρίζει πως αυτό συλλογικά αστοχεί.
Όπως και να έχει, η πραγματική επένδυση δεν έχει να κάνει με το βραχυπρόθεσμο παιχνίδι της πρόβλεψης των τιμών των μετοχών, αλλά με τη διαδικασία απόκτησης προσοδοφόρων μέσων.
investorblog.gr
Παρότι βρίσκομαι μακριά από την Ελλάδα, μπορώ να αφουγκραστώ τον ενθουσιασμό που έχει καταλάβει την αγορά από την προοπτική νέας διακυβέρνησης, φιλικότερης προς την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις, ικανή να αναζωογονήσει την οικονομία και τις επιχειρήσεις, εισηγμένες και μη.
Η απόσταση καθόλου δε με εμποδίζει να το νιώσω, καθώς το ταμπλό το αποτυπώνει, οι τίτλοι των
μέσων ενημέρωσης το υποδηλώνουν και κάποιοι αξιόλογοι φίλοι-επενδυτές με τους οποίους συζητώ εδώ και χρόνια, το εκπέμπουν*.
Έχοντας κατά νου το ρητό του μεγαλοεπενδυτή και ινδάλματός μου Warren Buffett: “Fearful when others are greedy and greedy when others are fearful.” ** , είναι ευκαιρία να μοιραστώ κάποιες σκέψεις, για το πως αντιμετωπίζουμε επενδυτικά τέτοιες εξελίξεις.
** “Be fearful when others are greedy and
greedy when others are fearful.” = Να είστε φοβισμένοι όταν οι άλλοι
είναι άπληστοι και άπληστοι όταν οι άλλοι φοβισμένοι.
* Αν σας παραξενεύει η παραπάνω περιγραφή, είναι γιατί γράφτηκε προτού το κλίμα κάπως χαλάσει την τελευταία εβδομάδα.
Αν δεν είστε εξοικειωμένοι με τις μετοχικές επενδύσεις, θα έλεγα πως στο χώρο κυριαρχούν δύο βασικές σχολές σκέψης.
Η μία που δίνει σημασία στις τιμές και την πρόβλεψή τους, αντιμετωπίζοντας τις μετοχές σαν εμπόρευμα και η άλλη που τις αξιολογεί ως πραγματικά μερίδια επιχειρήσεων, εκτιμώντας τη μελλοντική ικανότητά τους να αναπτύσσονται, αυξάνουν την εσωτερική τους αξία και να μοιράζουν τα κέρδη τους ως μερίσματα.
Η δεύτερη λογική μοιάζει με το χωράφι που αποδίδει καρπούς, το φωτοβολταϊκό πάνελ που παράγει ρεύμα και το ακίνητο που επιστρέφει ενοίκια. Αν και τα όρια δεν είναι σαφή για όσους κινούνται στο μεταίχμιο, όσοι με διαβάζουν εδώ και καιρό θα έχουν αντιληφθεί πως ανήκω στη δεύτερη κατηγορία.
Σκέφτομαι και πράττω ως ιδιοκτήτης αυτών των μεριδίων (επενδυτής) και όχι ως κερδοσκόπος, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει και το διαχωρισμό που κάνει ο Benjamin Graham στο διαχρονικό του βιβλίο “The Intelligent Investor”. Γραμμένο για πρώτη φορά το 1949, είναι ένα βιβλίο που θα συνέστηνα να διαβάσει κάθε επενδυτής, ως το “ευαγγέλιο” των επενδύσεων.
Η τρέχουσα συγκυρία, λοιπόν, είναι μια καλή αφορμή να αναρωτηθεί κανείς:
“Γιατί είμαι στο χρηματιστήριο; Γιατί αγοράζω μετοχές;”.
Αν αγοράζει γιατί θέλει να επενδύσει πραγματικά, γιατί δεν το είχε κάνει ήδη το 2012 ή το 2016, όταν αρκετές μετοχές εμφανέστατα βρίσκονταν πολύ χαμηλά σε σχέση με τα περιουσιακά τους στοιχεία και τα κέρδη που θα του απέδιδαν στο μέλλον.
Για παράδειγμα, αν κάποιος ενδιαφέρεται να αγοράσει πάνελ που θα του παράγουν ρεύμα στο μέλλον, πιστεύετε πως θα προσεύχεται να τα αγοράσει ακριβά ή φθηνά; Μάλλον θα ελπίζει να μπορεί μπορεί να πάρει το ίδιο πάνελ για €0.50/watt αντί του €1/watt. Αν οι τιμές των πάνελ αρχίζουν και παίρνουν την ανηφόρα, πιστεύετε θα χαρεί και ενθουσιαστεί να κάνει περισσότερες επενδύσεις, ή θα σκεφτεί να αναβάλλει τα σχέδια για το μέλλον, που ίσως οι τιμές των πάνελ γίνουν λογικότερες;
Ο μόνος λόγος να χαρεί είναι η σκέψη να πουλήσει τα υπάρχοντα πάνελ του, αν μπορεί να βρει άλλες πιο συμφέρουσες επενδύσεις.
Αυτή είναι η λογική του “επενδυτή”.
Πολύ διαφορετική είναι η σκέψη του “κερδοσκόπου”: “Χμμμ! Τα πάνελ όλο ακριβαίνουν. Αν πούλησα κάποια χαζομάρα έκανα, γιατί συνεχίζουν και ανεβαίνουν. Δε θα έπρεπε να έχω πουλήσει. Όλο και περισσότεροι θα σκέφτονται σαν εμένα. Αυτό θα αυξήσει ακόμα περισσότερο τις τιμές των πάνελ, μιας και θα θέλουν να αγοράσουν κάτι που συνεχώς αυξάνει την τιμή του. Δεν έχει σημασία, πόσο ρεύμα θα μου παράξουν. Δεν έχει σημασία αν θα μου παράξουν ρεύμα καν. Σημασία έχει να βρω τον επόμενο κερδοσκόπο ή το επόμενο κορόιδο να τα πουλήσω υψηλότερα.”
Βέβαια, το ποιός είναι ο κερδοσκόπος και το ποιός είναι το κορόιδο, είναι μια ερώτηση που την απάντηση της λίγοι έχουν το σθένος να ανακαλύψουν ειλικρινά. Αν κανείς για μια μέρα, ή για μια ώρα δεν καταφέρει να αντισταθεί στον πειρασμό της παραπάνω σκέψης, και σκεφτεί να “καβαλήσει το κύμα”, δε θα μείνει στη μια φορά.
Μοιάζει με αυτόν που αποδέχεται την πρόκληση τη ρώσικης ρουλέτας. Αν για μια στιγμή σκεφτεί πως είναι καλή ιδέα να ρισκάρει να αυτοκτονήσει οικονομικά, δε θα είμαι πολύ αισιόδοξος για την οικονομική του μακροβιότητα. Η αγορά είναι σαν την Εύα που σου δείχνει το μήλο κάθε μέρα, ενώ κάποιες μέρες σου ψιθυρίζει στο αυτί τι χάνεις που δε το τρως.
Δεν είναι σαν το φωτοβολταϊκό, που χωρίς σύμβολο στο χρηματιστηριακό ταμπλό σε βοηθά να ηρεμήσεις και να σκεφτείς σαν επενδυτής.
Κατανοητό, λοιπόν, που επενδυτές χάνουν το μυαλό τους στο χρηματιστήριο και μετατρέπονται σε κερδοσκόπους.
Αυτό που ακούω συχνότερα τελευταία, ακόμα και από επενδυτές που γενικά εμπνέονται από την αξία, είναι πως, “σε αυτό το κλίμα το χρηματιστήριο και οι μετοχές ίσως δουν τιμές πολύ πιο ψηλά από τις σημερινές, όπως συνέβη τότε”. Αυτή η σκέψη, ταιριάζει περισσότερο με τη λογική του κερδοσκόπου.
Ο επενδυτής πρέπει να ενθουσιάζεται από τις χαμηλές τιμές και όχι από τις υψηλές. Συνήθως, οι συμφέρουσες αγορές εντοπίζονται όταν οι γύρω έχουν πανικοβληθεί και χαρίζουν τις μετοχές, ενώ οι πιο επικίνδυνες όταν όλοι συνωστίζονται και φέρονται σαν το κοπάδι, ωθώντας τες σε παράλογα ύψη.
Πριν από λίγο καιρό εδώ στο Λονδίνο, εξηγούσα σε μια φίλη, φέρνοντας διάφορα παραδείγματα, πως οι άνθρωποι παρασύρονται ο ένας από τον άλλο και πως είναι σοφό και επικερδές να μπορείς να αντισταθείς, να είσαι αντιθετικός.
Το αντεπιχείρημά της πολύ εύστοχο και χρήσιμο: “Ναι αλλά κάποτε που ήμουν στην Ελλάδα, στην Σαντορίνη, είδα ανθρώπους να ρέουν από όλα τα στενά και να σχηματίζουν ένα ποτάμι, που όλο φούντωνε. Δεν αντιστάθηκα το ακολούθησα και βρέθηκα μπροστά στο πιο όμορφο σκηνικό που έχω δει στη ζωή μου. Το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης”.
Φαίνεται πως κάποιες φορές το κοπάδι είναι σοφό.
Θα τολμούσα να πω πως τις περισσότερες φορές η συμπεριφορά του κοπαδιού είναι χρήσιμη γενικότερα για τη ζωή, για αυτό και υπάρχει.
Κάτι τέτοιο υποστηρίζει στο βιβλίο “Skin in the Game” o Nassim Taleb, πως αν κάτι έχει επιβιώσει μέσα στους αιώνες, έχει επιβιώσει για κάποιο λόγο.
Όταν όλα τα πρόβατα τρέχουν όλα μαζί προς την ίδια κατεύθυνση, δεν είσαι πάντα το πιο έξυπνο να κινηθείς αντίθετα, γιατί είναι πολύ πιθανό να συναντήσεις τον λύκο.
Άρα θα έλεγα να τη σεβόμαστε τη συμπεριφορά του κοπαδιού, αλλά να μπορούμε να εντοπίσουμε πότε αυτή αστοχεί.
Οι αγορές τιμωρούν
βαριά όσους εμπλέκονται σε ένα “circle pit” (όπου τα πρόβατα σχηματίζοντας έναν κύκλο, αδυνατούν να απεγκλωβιστούν από αυτόν, αφού ακολουθούν άκριτα το ένα το άλλο) και επιβραβεύουν σημαντικά
όσους το αναγνωρίζουν και αποφεύγουν.
Αν θες να το διακρίνεις δεν έχεις
παρά να ρωτήσεις τον καθένα γιατί τρέχει. Αν η απάντηση από όλα τα μήκη
και πλάτη μοιάζει με, “γιατί τρέχουν και οι άλλοι, γιατί οι τιμές θα πάνε πάνω, η τάση είναι ανοδική”, τότε αποκτάς μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πως είναι η στιγμή να αντισταθείς.
Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα δεν έχουμε φτάσει στο σημείο της υπερβολής. Οι τιμές εξακολουθούν και είναι λογικότερες σε σχέση με αυτό που συμβαίνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά δεν αποτελούν εκείνες τις ευκαιρίες που αποτελούσαν πριν από μερικά χρόνια και δε μοιάζουν σε τίποτα με τις ανεπανάληπτα χαμηλές τιμές που είδαμε το 2012 και θα συναντήσουμε ελάχιστες φορές στη διάρκεια της ζωής μας. Μάλιστα, ορισμένες αποτιμήσεις έχουν αρχίσει και γίνονται αρκετά αλμυρές, όπως π.χ. στον ΟΤΕ.
Πιστεύω, λοιπόν, πως εξακολουθεί να είναι καλή ιδέα τουλάχιστον ένα μέρος του κεφαλαίου του επενδυτή να παραμένει σε μετοχές.
Όμως, πρέπει ειλικρινά να αναρωτηθεί για το αν επενδύει ή κερδοσκοπεί.
Αν πραγματικά επενδύει, θα πρέπει να βεβαιωθεί πως συνεχίζει να ακολουθεί εκείνες τις αρχές που συμβαδίζουν με το νόημα της επένδυσης.
Βασικότερη από αυτές είναι πως χαμηλότερες τιμές κάνουν τις επενδύσεις συμφέρουσες και όχι υψηλότερες.
Έτσι, ο επιτυχημένος επενδυτής συχνά χρειάζεται να κινηθεί αντίθετα από το κοπάδι, ιδιαίτερα όταν αναγνωρίζει πως αυτό συλλογικά αστοχεί.
Όπως και να έχει, η πραγματική επένδυση δεν έχει να κάνει με το βραχυπρόθεσμο παιχνίδι της πρόβλεψης των τιμών των μετοχών, αλλά με τη διαδικασία απόκτησης προσοδοφόρων μέσων.
investorblog.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου