Ποιες ήταν οι σκέψεις του Αϊνστάιν για την παγκόσμια οικονομική κρίση;

Αν υπάρχει ένα πράγμα που μπορεί να δώσει στο μέσο άνθρωπο, στον τομέα των οικονομικών, το θάρρος να εκφράσει τη γνώμη του για τη φύση των σημερινών α­νησυχητικών οικονομικών δυσκολιών, αυτό είναι η α­πελπιστική σύγχυση στις γνώμες των ειδικών.

Αυτό που έχω να πω δεν είναι τίποτε καινούριο και δεν επιδιώκει να είναι τίποτε περισσότερο από τη γνώμη ενός ανεξάρτητου και τίμιου ανθρώπου, ο οποίος, απαλλαγ­μένος από το
βάρος ταξικών ή εθνικών προκαταλή­ψεων, δεν επιθυμεί τίποτε άλλο από το καλό της αν­θρωπότητας και της αρμονικότερης μορφής ζωής.

Αν σε αυτά που ακολουθούν γράφω σαν να είχα σαφή γνώμη για ορισμένα πράγματα και σαν να ήμουνα βέ­βαιος για την αλήθεια όσων λέγω, γίνεται απλά προς χάρη ενός ευκολότερου τρόπου έκφρασης.

 Δε γίνεται από απεριόριστη αυτοπεποίθηση ή πίστη στο αλάνθα­στο της κάπως απλοϊκής διανοητικής μου σύλληψης των προβλημάτων, τα οποία είναι στην πραγματικότητα ασυνήθιστα περίπλοκα.

Όπως το βλέπω, αυτή η κρίση διαφέρει σε χαρα­κτήρα από τις παλιότερες κρίσεις στο ότι βασίζεται σε εντελώς νέες συνθήκες, εξαιτίας της ταχύτατης προό­δου των μέσων παραγωγής. 

 Μόνο ένα κλάσμα της αν­θρώπινης εργασίας στον κόσμο απαιτείται για την πα­ραγωγή του συνολικού ποσού των καταναλωτικών αγα­θών των αναγκαίων για τη ζωή. 

 Κάτω από ένα εντελώς ελεύθερο οικονομικό σύστημα, το γεγονός αυτό οδηγεί στην ανεργία. 

Για λόγους τους οποίους δεν προτίθεμαι να αναλύσω εδώ, η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι υποχρεωμένη να εργάζεται με το χαμηλότερο μισθό με τον οποίο μπορεί να διατηρηθεί στη ζωή. 

Αν δυο εργο­στάσια παράγουν το ίδιο είδος προϊόντων και άλλα ι­σότιμα είδη, αυτό που θα καταφέρει να χρησιμοποιή­σει λιγότερους εργάτες —αναγκάζοντας τον κάθε ερ­γάτη να εργάζεται τόσο σκληρά όσο θα του επέτρεπε η ανθρώπινη αντοχή του— αυτό το εργοστάσιο θα παρή- γαγε φτηνότερα τα προϊόντα του. 

Από αυτό αναπόφευ­κτα έπεται πως, με τις μεθόδους παραγωγής που χρη­σιμοποιούνται σήμερα, μόνο ένα μέρος της διαθέσιμης εργατικής δύναμης μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Κι ενώ απαιτούνται παράλογα πράγματα από αυτό το κομμάτι, το υπόλοιπο αυτόματα εξαιρείται από τη διαδικασία της παραγωγής.

 Αυτό οδηγεί σε μια πτώση των πωλή- σεων και των κερδών. 

 Οι επιχειρήσεις καταστρέφονται, κάτι το οποίο ενισχύει την αύξηση της ανεργίας και ελαττώνει την εμπιστοσύνη στη βιομηχανία και συ­νεπώς τη συμμετοχή του κοινού σε αυτές τις ενδιάμε­σες τράπεζες.

 Τελικά, οι τράπεζες γίνονται αφερέγ­γυες μέσω της αιφνίδιας απόσυρσης των καταθέσεων και οι τροχοί της βιομηχανίας από κει και πέρα κατα­λήγουν σε πλήρη ακινησία.

Η κρίση έχει επίσης αποδοθεί και σε άλλες αιτίες τις οποίες στη συνέχεια θα θεωρήσουμε.

Υπερπαραγωγή. 

 Πρέπει να κάνουμε τη διάκριση με­ταξύ δύο πραγμάτων εδώ — την αληθινή υπερπαραγω­γή και τη φαινομενική υπερπαραγωγή.

 Με την έννοια αληθινή υπερπαραγωγή εννοώ μια παραγωγή τόσο με­γάλη ώστε να ξεπερνά τη ζήτηση. Αυτό ίσως να αφορά τα αυτοκίνητα και το σιτάρι στις Ηνωμένες Πολιτείες προς το παρόν, αν και αυτό είναι αμφίβολο.

 Με τον ό­ρο υπερπαραγωγή οι άνθρωποι συνήθως εννοούν κά­ποιες συνθήκες πραγμάτων στις οποίες παράγονται πε­ρισσότερα από ένα κομμάτια επιπλέον αυτών που μπο­ρούν να πωληθούν κάτω από τις υπάρχουσες συνθήκες, σε πείσμα της έλλειψης των καταναλωτικών αγαθών α­νάμεσα στους καταναλωτές. 

Αυτή την κατάσταση πραγμάτων εγώ αποκαλώ φαινομενική υπερπαραγωγή.

Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι η ζήτηση που είναι ελλειμματική αλλά η αγοραστική δύναμη των κατανα­λωτών. Μια τέτοια φαινομενική υπερπαραγωγή είναι μια άλλη ονομασία της κρίσης και συνεπώς δεν μπορεί να δοθεί ως εξήγηση της τελευταίας.

 Γι’ αυτό και οι άνθρωποι που προσπαθούν να παρουσιάσουν την υ­περπαραγωγή υπεύθυνη για την κρίση, παίζουν απλά με τις λέξεις.

1) Επανορθώσεις. Η υποχρέωση να πληρώνουν επα­νορθώσεις πιέζει σοβαρά τα έθνη που χρωστούν και τις βιομηχανίες τους και τα υποχρεώνει να προχωρή­σουν σε μεθόδους ντάμπινγκ* και έτσι ζημιώνουν επί­σης και τα έθνη που κάνουν την πίστωση. Αυτό πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Αλλά η εμφάνιση της κρίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά το τείχος των υψηλών φόρων που τις προστατεύει, αποδεικνύει πως αυτό δεν μπορεί να είναι η πρωταρχική αιτία της παγκόσμιας κρίσης. Η έλλειψη χρυσού στις χρεωμένες χώρες λόγω των επανορθώσεων μπορεί το πολύ να χρησιμεύσει σαν ένα επιχείρημα για να θέσουμε ένα τέλος σε αυτές τις πληρωμές. Δεν μπορεί όμως να παρουσιαστεί σαν εξήγηση της παγκόσμιας κρίσης.

Ύψωση νέων τειχών από φόρους. Αύξηση στο μη παραγωγικό βάρος των εξοπλισμών. Πολιτική ανασφά­λεια λόγω του λανθάνοντος κινδύνου του πολέμου. Όλα αυτά τα πράγματα συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στα προβλήματα της Ευρώπης, αλλά δε θίγουν υλικά την Αμερική. Η εμφάνιση της κρίσης στην Αμε­ρική δείχνει ότι δεν μπορούν αυτά να είναι οι πρωταρ­χικές της αιτίες.

2)Η πτώση των δυο Δυνάμεων, Κίνας και Ρωσίας. Αυ­τό το πλήγμα στο παγκόσμιο εμπόριο επίσης δεν αγγί­ζει την Αμερική από πολύ κοντά και συνεπώς δεν μπο­ρεί να είναι ο πρωταρχικός λόγος της κρίσης.

3) Η οικονομική άνοδος των κατωτέρων τάξεων έπειτα από τον πόλεμο. 

Αυτό που υποτίθεται πως είναι πραγ­ματικότητα μπορεί μόνο να φέρει έλλειψη αγαθών και όχι υπεραφθονία.

Δε θα κουράσω τον αναγνώστη απαριθμώντας και άλλους ισχυρισμούς που δε φαίνονται να θίγουν την ουσία του θέματος. 

Για ένα πράγμα νιώθω βέβαιος: αυτή η ίδια η τεχνική πρόοδος, που από μόνη της μπο­ρεί να ανακουφίσει την ανθρωπότητα από ένα μεγάλο μέρος της εργασίας της που απαιτείται για την ύπαρξή της, είναι η κύρια αιτία των μεγάλων μας προβλημάτων.

 Γι’ αυτό και υπάρχουν εκείνοι που με κάθε σοβαρότη­τα απαγορεύουν τις τεχνικές βελτιώσεις. Αυτό είναι προφανώς παράλογο.

 Αλλά πώς μπορούμε να βρούμε μια λογική οδό για να βγούμε από το δίλημμα;

Αν μπορούσαμε κάπως και καταφέρναμε να απο­τρέψουμε την πτώση της αγοραστικής δύναμης των μα­ζών, μετρούμενης με τα αγαθά, κάτω από ένα συγκε­κριμένο μίνιμουμ, οι διακοπές του βιομηχανικού κύ­κλου, έτσι όπως τον βλέπουμε σήμερα, θα ήταν αδύνα­τες.

Η λογικά απλούστερη αλλά και πλέον τολμηρή μέ­θοδος για να το επιτύχουμε αυτό είναι μια απόλυτα σχεδιασμένη οικονομία, στην οποία τα καταναλωτικά αγαθά παράγονται και διανέμονται από την κοινότητα.

 Αυτό κατά βάση είναι που επιχειρείται στη Ρωσία σή­μερα. 

Πολλά θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα αυ­τού του πειράματος. Θα ήταν επικίνδυνο να τολμήσου­με κάποια προφητεία εδώ. 

Μπορούν τα αγαθά να παραχθούν το ίδιο οικονομικά κάτω από αυτό το σύστη­μα, όσο και κάτω από κάποιον που αφήνει ελευθερία στην ιδιωτική πρωτοβουλία; Μπορεί αυτό το σύστημα να διατηρηθεί χωρίς την τρομοκρατία που μέχρι τώρα το συντρόφευε, το οποίο κανένας από μας τους δυτι­κούς δε θα ήθελε να φορτωθεί; 

Ένα τόσο συμπαγές κεντρικοποιημένο σύστημα δεν τείνει προς την προ­στασία και την εχθρότητα στις επωφελείς επινοήσεις; 

Πρέπει να προσέξουμε όμως να μην επιτρέψουμε αυ­τές οι υποψίες να γίνουν προκαταλήψεις που μας απο­τρέπουν από το να σχηματίσουμε μια αντικειμενική κρίση.

Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι προτιμώνται ε­κείνες οι μέθοδοι που σέβονται τις υπάρχουσες παρα­δόσεις και έθιμα, όσο είναι αυτό δυνατό, και ταυτίζο­νται, κατά κάποιο τρόπο, με το σκοπό που έχουμε κατά νου. 

Ούτε πιστεύω πάλι πως μια ξαφνική μεταβίβαση του ελέγχου της βιομηχανίας στα χέρια του κοινού θα βοηθούσε την παραγωγή. Στην ιδιωτική πρωτοβουλία θα πρέπει να αφεθεί η σφαίρα της δραστηριότητάς της, καθώς τίποτε δεν έχει ήδη εξαφανιστεί από την ίδια τη βιομηχανία με τη μορφή της καρτελοποίησης.

Υπάρχουν όμως δυο σημεία που αυτή η οικονομική ελευθερία πρέπει να περιοριστεί. 

Σε κάθε κλάδο της βιομηχανίας ο αριθμός των εργάσιμων ωρών ανά βδο­μάδα πρέπει να ελαττωθεί διά νόμου, ώστε η ανεργία να καταργηθεί σταδιακά. 

Την ίδια στιγμή, οι ελάχιστοι μισθοί πρέπει να σταθεροποιηθούν με τρόπο ώστε η αγοραστική δύναμη των εργατών να συμβαδίζει με την παραγωγή.

Επιπλέον, σε εκείνες τις βιομηχανίες οι οποίες έ­χουν αποκτήσει μονοπωλιακό χαρακτήρα λόγω της ορ­γάνωσης των παραγωγών, οι τιμές πρέπει να ελέγχο­νται από την πολιτεία, ώστε να διατηρείται η παραγω­γή του νέου κεφαλαίου, μέσα σε λογικά όρια, και να εμποδίζεται ο τεχνικός στραγγαλισμός της παραγωγής και της κατανάλωσης.

Με αυτό τον τρόπο ίσως μπορέσουμε να εγκαθιδρύσουμε μια ικανοποιητική ισορροπία μεταξύ παρα­γωγής και κατανάλωσης, χωρίς πολύ μεγάλους περιο­ρισμούς στην ιδιωτική επιχείρηση, και την ίδια στιγμή να σταματήσουμε την αβάσταχτη τυραννία των ιδιοκτη­τών των μέσων παραγωγής (γη, μηχανές) επί των μι­σθωτών, με την ευρύτερη έννοια του όρου.

   ~ Απόσπασμα από το βιβλίο: Άλμπερτ Αϊνστάιν - Πώς βλέπω τον κόσμο

by Αντικλείδι , http://antikleidi.com