 |
| Ποια είναι τα διδάγματα για την Δύση |
Η Μέση Ανατολή βρίσκεται προ των πυλών μιας νέας ανάφλεξης. Στην περιοχή που εκτείνεται από την Τουρκία έως και τον Περσικό Κόλπο, λαμβάνουν χώρο εξελίξεις (κρίση μεταξύ Υεμένης-Σαουδικής Αραβίας, εσωτερική αστάθεια στο Ιράν, τουρκική επιχείρηση «Κλάδος Ελιάς» στην Αφρίν) που δείχνουν ότι η
σταδιακή ομαλοποίηση κάποιων περιοχών της Συρίας δεν έχει σταθεροποιητικό αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή.
Μια πολύ σημαντική παράμετρος του παρόντος και του μέλλοντος της Μέσης Ανατολής, είναι η ρωσική επιρροή στην περιοχή.
Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ «ΔΙΑΙΡΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕ» ΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΝΑΤΟ
Η άνοδος του Vladimir Putin στην εξουσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας, συνοδεύτηκε από την θέση των ακόλουθων στόχων από πλευράς Μόσχας.
Πρώτον, την οικονομική ενίσχυση της Ρωσίας μέσα από την εκμετάλλευση της συγκυρίας αύξησης των τιμών των φυσικών πόρων.
Σε δεύτερο επίπεδο, το ρωσικό επιτελείο επιδίωξε να χρησιμοποιήσει και πολιτικά την ρωσική αφθονία φυσικών πόρων (κυρίως των υδρογονανθράκων).
Τρίτον, μέσα από τον συνδυασμό οικονομικής ανάπτυξης και πολιτικής εργαλειοποίησης των εξαγωγών ενέργειας η EE, ακόμη και σήμερα, εξαρτάται κατά 37,4% (2017) από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ το 2016, η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ καλύφθηκε από το ρωσικό φυσικό αέριο κατά 39,5% [1].
Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε χειραψία με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, μετά από συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα, στις 11 Δεκεμβρίου 2017. REUTERS/Umit Bektas
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι και μέλη του ΝΑΤΟ.
Η Ρωσία προσπάθησε να δημιουργήσει –στην καλύτερη περίπτωση- ένα ρήγμα μεταξύ των δύο οργανισμών (ΕΕ και ΝΑΤΟ) ή έναν διχασμό ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ αναφορικά με τις σχέσεις που θα ήθελαν να διατηρεί η Μόσχα με την ΕΕ.
Η Ρωσία τα κατάφερε, και στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (2008) η Ουκρανία, η Γεωργία και το κράτος των Σκοπίων δεν έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ παρά το γεγονός οτι οι ΗΠΑ επιθυμούσαν την διεύρυνση της Συμμαχίας με τις παραπάνω χώρες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ
Η κρίση του 2013-2014 στην Ουκρανία οδήγησε την Ρωσία στο να δράσει αποφασιστικά στο μαλακό της υπογάστριο. Με την ουκρανική κρίση η Ρωσία κινδύνευε να απωλέσει την χρήση της «καρδιάς» του ενεργειακού δικτύου της Gazprom και, ταυτόχρονα, να χάσει τον έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας που της εξασφαλίζει την ζωτική για το Κρεμλίνο, έξοδο στην Μεσόγειο Θάλασσα.
Η προσάρτηση της Κριμαίας ήταν η πρώτη πράξη προάσπισης των συμφερόντων της Μόσχας.
Η δεύτερη πράξη ήταν η στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας στην Συρία, όπου η Ρωσία υπεραμύνθηκε της παρουσίας της στη μεσογειακή χώρα, κατοχυρώνοντας την χρήση της βάσης στην Ταρτούς και στην Λαττάκεια, και ανέβαλε επ’ αόριστον την κατασκευή του αγωγού που θα ξεκινούσε από το Κατάρ και θα μείωνε την ενεργειακή και πολιτική αξία της Μόσχας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο ΑΠΟΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΟΜΗΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Η Τουρκία δεν θα μπορούσε να προβεί σε επιχειρήσεις εντός των κουρδικών καντονιών αν δεν είχε το «πράσινο φως» της Μόσχας.
Η πολιτική του Erdogan έχει αποδοκιμαστεί τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ. Η Άγκυρα θεωρεί ότι λόγω της κατάστασης που λαμβάνει χώρα στην Συρία, κινδυνεύει η εδαφική της ακεραιότητα.
Η ένωση κουρδικών καντονιών και η περικύκλωση της Τουρκίας από Κούρδους, σε συνδυασμό με τα εκατομμύρια των ομοεθνών τους που ζουν μέσα στην Τουρκία, αποτελεί την βασική απειλή στο γεωπολιτικό όραμα της Άγκυρας.
Για την Ρωσία, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά καθώς γνωρίζει ότι η Τουρκία είναι απομονωμένη από την Δύση και ότι δεν έχει άλλον ισχυρό σύμμαχο στην περιοχή.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Μόσχα έχει εμβαθύνει τις σχέσεις της με την Τουρκία, και πριν την τριμερή συμφωνία του Σότσι (Ρωσία, Ιράν, Τουρκία) και μετά από αυτήν.
Η Άγκυρα διαθέτει τον δεύτερο πιο ισχυρό στρατό του ΝΑΤΟ των 29 κρατών (ποσοτικά). Παρόλα αυτά, έχει προβεί στην προμήθεια ρωσικών πυραύλων S-400. Το ΝΑΤΟ ως πολιτικο-στρατιωτικός οργανισμός προβληματίζεται έντονα από την στρατηγική σχέση που έχουν δημιουργήσει μεταξύ τους η Άγκυρα και η Μόσχα.
Η Ρωσία έχει κάθε λόγο να στηρίζει την μεσανατολική πολιτική της στην Τουρκία και λόγω των συνόρων της με την Συρία αλλά και για άλλους, εξαιρετικά σημαντικούς γεωπολιτικούς λόγους.
Πρώτον, η προσάρτηση της Κριμαίας και η κατοχύρωση πρωταγωνιστικού ρόλου για την Ρωσία στην Συρία, απαιτεί μια σχέση συνεργασίας Μόσχας-Άγκυρας. Δεύτερον, ο έλεγχος της Μαύρης Θάλασσας και η αξιοποίηση του ενεργού ρόλου της Ρωσίας στην λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου δεν θα έχει πρακτική σημασία αν δεν κατοχυρώνεται η διευκόλυνση διέλευσης από τα Στενά των Δαρδανελίων.
Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας εξασφαλίζει στην Ρωσία την παρουσία της τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Κεντρική Ασία.
Στην Αρμενία υπάρχει ρωσική βάση. Ο πάλαι ποτέ «σιιτικός άξονας» μεταξύ Ιράν και Συρίας συνδέεται με την σουνιτική Τουρκία.
Το μήνυμα της Ρωσίας στην Δύση έχει τρία σκέλη:
Πρώτον, ότι για την Ρωσία δεν υπάρχει κάποιος διαχωρισμός μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού κόσμου.
Δεύτερον, πως η Μόσχα έχει τα διπλωματικά εργαλεία και μπορεί να προβεί στην κατάλληλη προβολή ισχύος ώστε να υπερβεί κρίσεις όπως αυτή που ξέσπασε μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας μετά την κατάρριψη του ρωσικού Su-24.
Τρίτον, ότι η ισορροπία ισχύος στη Μέση Ανατολή έχει πλέον αλλάξει σε τέτοιο βαθμό που μια ΝΑΤΟϊκή χώρα (η Τουρκία) έχει να μοιραστεί μια κοινότητα συμφερόντων με την Ρωσία και όχι με το ΝΑΤΟ.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΛΗΦΘΕΙ Η ΔΥΣΗ
Ο Vladimir Putin αισθάνεται αρκετά άνετα αναφορικά με την μεσανατολική πολιτική της Ρωσίας για να αναφέρει πως «οι ΗΠΑ μπερδεύουν την Αυστρία με την Αυστραλία». Ο σκοπός αυτής της ειρωνείας ήταν να δείξει πως η αμερικανική πολιτική στην Συρία δεν πέτυχε τον σκοπό της γιατί ακολούθησε την αντίστοιχη πολιτική που εφαρμόστηκε στο Αφγανιστάν.
Η Μόσχα, όχι μόνο βρίσκεται σε θέση ισχύος στην Συρία και χρησιμοποιεί ως κράτη-μοχλούς της πολιτικής της την Τουρκία και το Ιράν, αλλά θα ανοικοδομήσει την Δαμασκό μαζί με την Κίνα και το Ιράν.
Λόγω της σταθερότητας σε πολλά σημεία της Συρίας, 500 χιλιάδες Σύροι γύρισαν στην πατρίδα τους και οι προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη μειώθηκαν.
Αυτή η εξέλιξη ευχαριστεί και την ΕΕ.
Η έξοδος της Ρωσίας στη Μεσόγειο συμπληρώνεται και από την ισχυρή παρουσία της Μόσχας στην Λιβύη.
Η Ρωσία δαπανά χρήματα και παρέχει αμυντική βοήθεια στην Λιβύη ώστε να γίνει ξανά κράτος.
Η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ έχουν κάθε λόγο να συνομιλούν με τη Μόσχα και να έχουν καλές σχέσεις με εκείνην έτσι ώστε η ρωσική επιρροή πάνω στο Ιράν να λειτουργεί υπέρ τους [2]. Επιπρόσθετα, η Ρωσία εμβαθύνει και τις σχέσεις της με την Αίγυπτο. Το κατά πόσο είναι εφικτό να διατηρεί καλές σχέσεις με την Σαουδική Αραβία, το Ιράν, την Τουρκία και την Αίγυπτο, είναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον.
Η Μόσχα στήριξε πολιτικά και στρατιωτικά τον Assad και οδήγησε την Τουρκία και την Σαουδική Αραβία στο να αλλάξουν πολιτική αναφορικά με την παραμονή του Σύρου ηγέτη, Μπασάρ αλ-Άσαντ, στην εξουσία στην Δαμασκό.
Με την διπλωματική της ικανότητα η Ρωσία συνομιλεί και διαπραγματεύεται με όλες τις δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, μειώνοντας τα περιθώρια ελιγμών των ΗΠΑ στην περιοχή.
Η ρωσική πολιτική στη Μέση Ανατολή συνοδεύτηκε και από την προώθηση οπλικών συστημάτων που σκοπό έχει τον έλεγχο της αεράμυνας όλου του γεωπολιτικού χώρου ενδιαφέροντος, ειδικά αν το πρόγραμμα προμήθειας των συστοιχιών των S-400 ολοκληρωθεί από την Τουρκία, ενώ S-300 πωλήθηκαν στο Ιράν. Η μετατροπή της Ρωσίας σε μια δύναμη που διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στη Μέση Ανατολή πρόκειται να χρησιμοποιηθεί από τον Πούτιν στις εκλογές του 2018, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την Δύση [3].
Ο Dimitri Trenin στο έργο του «What Is Russia Up In The Middle East», περιγράφει μεταξύ άλλων τους βασικούς πυλώνες ερμηνείας της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής από την πλευρά της Δύσης. Η Ρωσία επιθυμεί να αντιμετωπίζεται από τις ΗΠΑ ως ισότιμος εταίρος.
Ο Trenin θεωρεί πως η Ρωσία έχει παρερμηνευθεί και ότι η Δύση έχει αγκυλωθεί στις ψυχροπολεμικές και ιδεολογικές θέσεις του παρελθόντος.
Ο πρώτος πυλώνας μιας νέας και αποτελεσματικής ερμηνείας της ρωσικής πολιτικής που οφείλει η Δύση να υιοθετήσει είναι ότι δεν ζούμε κάποιο déjà vu του Ψυχρού Πολέμου. Το διεθνές σύστημα είναι πολυπολικό.
Ο δεύτερος πυλώνας [ερμηνείας] συνίσταται στο γεγονός της ιδεολογικής και οικονομικής αλλαγής της Ρωσίας. Η Μόσχα συμπεριφέρεται καπιταλιστικά.
Σαν τρίτο πυλώνα που θα οδηγήσει σε μια εύστοχη κατανόηση της ρωσικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή από την πλευρά της Δύσης (και επομένως στην χάραξη μιας νέας και αποτελεσματικής πολιτικής έναντι της Μόσχας), ο Trenin προβάλλει την αντιμετώπιση των τρομοκρατικών ζητημάτων που εσωκλείει η Μέση Ανατολή, ως εσωτερικό ζήτημα ασφάλειας της Ρωσίας.
Από την περίοδο που ο Πούτιν αναλάμβανε τα ηνία του Κρεμλίνου, τα γεγονότα στην Τσετσενία ανάγκασαν την Ρωσία να ακολουθήσει μια νέα πολιτική στο μαλακό της υπογάστριο και στη Μέση Ανατολή [4].
Οι ΗΠΑ μαζί με τη Ρωσία και την ΕΕ, μπορούν να δώσουν μια λύση που θα προωθεί την σταθερότητα της Μέσης Ανατολής χρησιμοποιώντας την θετική εμπειρία της συνεργασίας στο ζήτημα της καταπολέμησης της διεθνούς τρομοκρατίας μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Η κατανόηση των στόχων όλων των εμπλεκόμενων δυνάμεων αποτελεί την αφετηρία τόσο για την επόμενη μέρα στην Συρία, όσο και για την σταθερότητα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
[1] Βλ. EU imports of energy products-recent developments: Statistics Explained, “Eurostat”, σελ. 2, δημοσιευμένο στον διαδικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/pdfscache/46126.pdf .
[2] John R. Bradley, How Putin came to rule the Middle East: Syria and Libya are just two examples of how Russian leader has been running rings around the West, “The Spectator”, δημοσιευμένο στον διαδικτυακό τόπο: https://www.spectator.co.uk/2017/10/how-putin-came-to-rule-the-middle-east/ , (7/10/2017).
[3] Anna Borshchevskaya, How Putin Checkmated The US In Syria, “Forbes”, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: https://www.forbes.com/forbes/welcome/?toURL=https://www.forbes.com/site... , (26/9/2017).
[4] Masha Kirasirova, What Vladimir Putin Really Wants in the Middle East, “Foreign Policy”, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: http://foreignpolicy.com/2017/12/15/what-vladimir-putin-wants-in-the-mid... , (15/12/2017).
ForeignAffairs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου