Τεράστιες διαστάσεις παίρνει μέρα με την ημέρα ο αυξανόμενος πληθωρισμός, σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο, εξαιτίας κυρίως της μεγάλης αύξησης της ζήτησης μετά τη χαλάρωση των περιορισμών της Covid-19 τους τελευταίους 20 μήνες.
Το γεγονός αυτός συνδυάζεται με τις ακραία αυξανόμενες τιμές ενέργειας και πρώτων υλών, δημιουργώντας ένα εφιαλτικό κοκτέιλ που
κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει τις συνέπειες του.Ήδη, οι έντονες αυξήσεις των τιμών καταναλωτή, σε πολλές χώρες, έχουν προκαλέσει διαφορετικές αντιδράσεις από τις κεντρικές τους τράπεζες. Πάνω από δώδεκα έχουν αυξήσει τα επιτόκια, ωστόσο, δύο, οι σημαντικότερες ίσως για την παγκόσμια οικονομία, δεν το έχουν κάνει: Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η διαφορετική αντιμετώπιση που έχουν σχετικά με την κρίση αντανακλούν τις διαφορές στις απόψεις τους σχετικά με το αν η αύξηση των τιμών θα τροφοδοτήσει περαιτέρω κύκλους πληθωρισμού ή αντ’ αυτού πρόκειται για κάτι προσωρινό. Η απάντηση στο ποια άποψη είναι η σωστή θα βοηθήσει πολύ στη διαμόρφωση της τροχιάς της παγκόσμιας οικονομίας τα επόμενα χρόνια.
Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες βασίζονται στα νοικοκυριά, τα οποία προς το παρόν δείχνουν εμπιστοσύνη αλλά και στην προσδοκία ότι υπάρχουν αρκετοί εργαζόμενοι που δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς έτσι ώστε να κρατηθούν υπό έλεγχο οι αυξήσεις των μισθών.
Άλλες νομισματικές αρχές δεν είναι πεπεισμένες ότι έχουν ακόμη καταφέρει να κερδίσουν αυτό το βαθμό αξιοπιστίας ως «μαχητές» του πληθωρισμού και βλέπουν υψηλότερο τον κίνδυνο από την αύξηση των μισθών.
Στις φτωχότερες χώρες, το μεγαλύτερο μερίδιο των οικογενειακών δαπανών πηγαίνει κυρίως σε είδη πρώτης ανάγκης, όπως τα τρόφιμα και η ενέργεια, δύο τομείς που έχουν καταγράψει τις μεγαλύτερες αυξήσεις, οπότε οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι πιο γρήγοροι προκειμένου να περιορίσουν τον πληθωρισμό. Για παράδειγμα, η κεντρική τράπεζα της Χιλής αύξησε το επιτόκιο της κατά 1,25% ποσοστιαίες μονάδες, στο 2,75%, εκπλήσσοντας τους οικονομολόγους καθώς πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων της εδώ και 20 χρόνια.
«Η παγκόσμια κατάσταση μας έχει επηρεάσει πολύ. Όλα έχουν αυξηθεί», δήλωσε η 46χρονη Sandra Valenzuela στο Σαντιάγο, η οποία έχασε τη δουλειά της στις πωλήσεις πέρυσι και τώρα προσπαθεί με το ζόρι να τα βγάλει πέρα στο σπίτι. «Πρέπει να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες» συμπλήρωσε. Η οικογένειά της Sandra έχει περιορίσει ήδη την κατανάλωση κρέατος, αναφέροντας ότι είναι πλέον πολύ ακριβό και αγοράζει φθηνότερα προϊόντα.
Οι αυξήσεις των τιμών ξεκίνησαν να επιταχύνονται παγκοσμίως τον Μάρτιο, οδηγώντας τα ποσοστά πληθωρισμού υψηλότερα από ό,τι περίμεναν οι περισσότεροι κεντρικοί τραπεζίτες. Μέχρι τον Αύγουστο, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού στην Ομάδα των 20 μεγαλύτερων οικονομιών, που αντιπροσωπεύει περίπου τα τέσσερα πέμπτα της παγκόσμιας παραγωγής, είχε αυξηθεί σε υψηλό δεκαετίας.
Ο συγκεκριμένος ρυθμός του πληθωρισμού καθοδηγείται στα ύψη από έναν συνδυασμό οικονομικών δυναμικά κινούμενων παραγόντων που λίγοι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν δει στο παρελθόν.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ομάδας των 20 κορυφαίων οικονομιών, που συναντήθηκαν την Τετάρτη στην Ουάσινγκτον, δήλωσαν ότι αναμένουν ότι αυτές οι παράγοντες προσφοράς και ζήτησης θα ισορροπήσουν τους επόμενους μήνες και ότι, όπως και οι ρυθμοί πληθωρισμού, θα μειωθούν.
Ορισμένοι από αυτούς έχουν ήδη αυξήσει τα βασικά επιτόκια τους, κυρίως η Βραζιλία και η Ρωσία, οι οποίες ήταν από τις πρώτες που αντέδρασαν στην κρίση, σχεδόν από τον Μάρτιο. Και καθώς ο πληθωρισμός προχωρά ακάθεκτος, χωρίς να υπάρχει σαφές τέλος, άλλες κεντρικές τράπεζες ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο.
Η ανάκαμψη της καταναλωτικής ζήτησηςήρθε πολύ νωρίτερα και πολύ πιο έντονα από το συνηθισμένο μετά από μια πρωτοφανή οικονομική συρρίκνωση. Αλλά η προσφορά δυσκολεύτηκε να καλύψει τη ζήτηση.
Εντελώς απροετοίμαστοι και αναμένοντας μια πιο συγκρατημένη ανάκαμψη, ελάχιστοι κατασκευαστές αύξησαν την παραγωγική τους ικανότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, ενώ τα εργοστάσια και πολλά μέρη του παγκόσμιου δικτύου μεταφορών παρεμποδίζονται από τους κυβερνητικούς περιορισμούς στην εργασία και τη μετακίνηση.
Από τις 38 κεντρικές τράπεζες που παρακολουθούνται από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, 13 έχουν αυξήσει το βασικό τους επιτόκιο τουλάχιστον μία φορά. Τον Οκτώβριο, οι κεντρικές τράπεζες της Νέας Ζηλανδίας, της Πολωνίας και της Ρουμανίας αύξησαν το κόστος δανεισμού για πρώτη φορά μετά την πανδημία. Η Σιγκαπούρη, η οποία σφίγγει την πολιτική της αυξάνοντας τη συναλλαγματική της ισοτιμία, προσχώρησε σε αυτόν τον όμιλο των τραπεζών την Πέμπτη.
Για όλους τους κεντρικούς τραπεζίτες, η μεγάλη ανησυχία είναι ότι ο πληθωρισμός εδραιώνεται καθώς τα νοικοκυριά έχουν την προσδοκία ότι ο ταχύτερος πληθωρισμός θα φέρει αυξήσεις στους μισθούς και οι επιχειρήσεις κάνουν την ίδια υπόθεση σε σχέση με τις τιμές, δηλαδή αυξάνοντάς τις.
Σχεδόν όλες οι χώρες της Νότιας Αμερικής έχουν περάσει μια περίοδο πολύ υψηλού πληθωρισμού, σχετικά πρόσφατα και οι τιμές αυξάνονται και πάλι εκεί μετά τη μείωση των νέων λοιμώξεων από κορωνοϊό. Χωρίς αυξήσεις στους μισθούς, πολλά νοικοκυριά βρίσκονται σε οικονομικό κίνδυνο. Όπως η Χιλή, η Κολομβία και το Περού βλέπουν επίσης αύξηση τιμών μετά από χρόνια ελέγχου του πληθωρισμού. Αυτό οδήγησε τις κεντρικές τράπεζες και στις δύο χώρες να ενισχύσουν τη νομισματική τους πολιτική καθώς τα νοικοκυριά αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα.
Το Περού, της οποίας η οικονομία γνώρισε πρωτοφανή συρρίκνωση το 2020, αντιμετωπίζει τώρα την ταχύτερη αύξηση των τιμών καταναλωτή σε περισσότερο από μια δεκαετία. Η κεντρική τράπεζα της χώρας αυξάνει το επιτόκιο αναφοράς από τον Αύγουστο, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης κατά μισή μονάδα τον Οκτώβριο, στο 1,5%. Ο πληθωρισμός στο Περού έφτασε το 5,2% τον Σεπτέμβριο.
Οι περισσότεροι κεντρικοί τραπεζίτες, υλοποιούν ένα σχέδιο που οφείλει πολλά στην επιτυχημένη καταπολέμηση του πολύ υψηλού πληθωρισμού που παρατηρήθηκε για τελευταία φορά σε πλούσιες χώρες κατά τη δεκαετία του 1970. Ένα βασικό μάθημα που παίρνουν από εκείνη την περίοδο είναι ότι όταν οι μισθοί αυξάνονται πολύ γρήγορα για να ταιριάξουν με τον πληθωρισμό, είναι πιθανές περαιτέρω απότομες αυξήσεις των τιμών και ακολουθεί ένας φαύλος κύκλος. Σε ορισμένες χώρες, ο κίνδυνος της σχέσης μισθού και τιμής είναι μεγαλύτερος επειδή υπάρχουν λίγοι εργαζόμενοι που μπορούν να προσληφθούν για να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση.
Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στην Κεντρική Ευρώπη, όπου ορισμένες κεντρικές τράπεζες αύξησαν τα βασικά τους επιτόκια τους τελευταίους μήνες. Η μετανάστευση στην πλουσιότερη Δυτική Ευρώπη και τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων έχουν μειώσει τον αριθμό των εργαζομένων. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της στατιστικής υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο πληθυσμός της Πολωνίας θα μπορούσε να μειωθεί κατά περισσότερο από το ένα πέμπτο έως το 2100. «Η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη είναι μία από τις περιοχές του κόσμου όπου πιστεύουμε ότι ο κίνδυνος διατήρησης υψηλότερου πληθωρισμού τα επόμενα χρόνια είναι μεγαλύτερος», δήλωσε ο Liam Peach, οικονομολόγος στην Capital Economics.
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη Fed και την ΕΚΤ, η απειλή μισθών και τιμών φαίνεται χαμηλότερη, ενώ υπολογίζουν επίσης στο ιστορικό μιας μακράς περιόδου πολύ χαμηλού πληθωρισμού για να στηρίξουν τις προσδοκίες των νοικοκυριών για μελλοντικές αυξήσεις των τιμών. Αυτή η άποψη αμφισβητήθηκε πρόσφατα από οικονομολόγους, συμπεριλαμβανομένου του οικονομολόγου της Fed Jeremy Rudd, ο οποίος υποστηρίζει ότι τα στοιχεία δεν δείχνουν ότι οι προσδοκίες οδηγούν τον πληθωρισμό.
Η αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας αύξησε επίσης τον πληθωρισμό σε μεγάλο μέρος της υποσαχάριας Αφρικής. Η κεντρική τράπεζα της Αιθιοπίας τον Αύγουστο αύξησε το επιτόκιο δανεισμού προς εμπορικές τράπεζες, στο 16% από 13% και διπλασίασε την απαίτηση του ταμειακού αποθεματικού για τις εμπορικές τράπεζες σε 10%. Ο πληθωρισμός, στον κορυφαίο παραγωγό σιταριού της υποσαχάριας Αφρικής, αυξήθηκε στο 30% τον Σεπτέμβριο, από 26,4% τον προηγούμενο μήνα, καθώς το μείγμα των συγκρούσεων, μπλόκαρε τις εμπορικές οδούς ενώ και οι προσβολές από ακρίδες μείωσε την παραγωγή τροφίμων.
Για τις περισσότερες περιοχές της Ασίας, οι κεντρικές τράπεζες εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικές για την αυστηρότερη νομισματική πολιτική, φοβούμενοι ότι θα υπονομεύσουν τις αδύναμες οικονομικές ανακάμψεις που δεν υποκινούνται από μεγάλα επίσημα ερεθίσματα.
Την ίδια στιγμή, οι Κινέζοι παραγωγοί έχουν απορροφήσει μέχρι στιγμής τις αυξανόμενες τιμές των βασικών προϊόντων, κάτι που πλήττει την κερδοφορία τους. Ο πληθωρισμός στα εργοστάσια της Κίνας αυξήθηκε κατά 10,7% τον Σεπτέμβριο, στο μεγαλύτερο ποσοστό σε σχεδόν 25 χρόνια, σε μεγάλο βαθμό λόγω των υψηλότερων τιμών του άνθρακα. Ο καταναλωτικός πληθωρισμός της χώρας αυξήθηκε κατά 0,7%, πολύ κάτω από τον επίσημο στόχο, του 3% περίπου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου