Η τεχνολογία ως μέσο επηρεασμού των εκλογικών διαδικασιών

Του Γιάννη Γκίκα

Σε μια υποτιθέμενα "δημοκρατική" χώρα στην οποία πραγματοποιούνταν εκλογές, ένας πολίτης πήγε στο εκλογικό τμήμα για να ασκήσει το δημοκρατικό του δικαίωμα. Όταν γύρισε σπίτι, η σύζυγός του τον ρώτησε ποιον ψήφισε. 

Απάντησε ότι αυτή τη φορά, αποφάσισε να δώσει μια ευκαιρία στην αντιπολίτευση. Η σύζυγός του φώναξε "Πώς; Είσαι τρελός; 

Θα μας σκοτώσουν αν δεν ψηφίσουμε υπέρ του Πρωθυπουργού! Πήγαινε κατευθείαν στο εκλογικό τμήμα και άλλαξε την ψήφο σου!". 

Ο άντρας επέστρεψε στο εκλογικό τμήμα με απροθυμία. Μόλις έφτασε, εξήγησε στους

φύλακες ότι συνέβη κάποιο λάθος και ότι θα ήθελε να αλλάξει την ψήφο του. "Μην ανησυχείτε κύριε" του απάντησαν οι φύλακες χαμογελώντας, "το κάναμε εμείς για εσάς".

Παρ' όλο που το φαινόμενο της παρέμβασης σε εκλογική διαδικασία, είτε προέρχεται από εγχώριους είτε από ξένους παράγοντες, δεν είναι καθόλου αστείο, είναι επίσης κάτι που δεν συναντάται για πρώτη φορά. Στην πραγματικότητα, το συγκεκριμένο φαινόμενο μπορεί να λάβει πολλές μορφές ενώ έχει χρησιμοποιηθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1940. Στη σημερινή εποχή των διαδικτυακών πολέμων, όμως, έχει μετατραπεί αναμφισβήτητα στο πιο ισχυρό όπλο που διαθέτει ένας εθνικός παράγοντας που θέλει να επιτεθεί σε ένα άλλο έθνος-κράτος.

H "διακριτική" τέχνη της χειραγώγησης 

Όπως παρατηρήθηκε στην περιβόητη υποτιθέμενη εκστρατεία εμπλοκής της Ρωσίας στις εκλογές των ΗΠΑ που διεξήχθησαν το 2016, η παραβίαση των ηλεκτρονικών συστημάτων ψηφοφορίας αποτελεί τη μέθοδο ανάμειξης που έχει συγκεντρώσει τα περισσότερα βλέμματα. 

Πράγματι, λόγω της μεγάλης έκτασης που έλαβε η συγκεκριμένη υπόθεση σε παγκόσμιο επίπεδο, η μέθοδος αυτή είναι εκείνη που γνωρίζουν οι περισσότεροι.

Η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιήθηκε και από ένα αγόρι ηλικίας 11 ετών, το οποίο κατάφερε, να βρει τρωτά σημεία σε μια μακέτα της ιστοσελίδας που χρησιμοποιήθηκε για τις εκλογές στην Φλόριντα, να την παραβιάσει και να αλλάξει τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας που είχαν έως εκείνη την ώρα καταγραφεί. Του πήρε λιγότερο από 10 λεπτά.

Υπάρχουν ωστόσο πιο "διακριτικές" προσεγγίσεις, εξίσου επιζήμιες, που επιτρέπουν σε έναν ξένο ή εγχώριο δρώντα να παραβιάζει ή να επανεφευρίσκει τους "κανόνες", με σκοπό να τους "φέρει στα μέτρα του", χωρίς να χρειάζεται να πλησιάσει σε μηχάνημα ψηφοφορίας.

Από το 2016, οι εκστρατείες ψηφιακής προπαγάνδας και παραπληροφόρησης έχουν εξελιχθεί. Αυτό οφείλεται, εν μέρει στο γεγονός ότι οι ξένοι παράγοντες δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση των τρωτών σημείων των διεθνών συστημάτων ψηφοφορίας και εν μέρει επειδή τα social media είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε οργανωμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης, όπως φάνηκε και από τον σάλο που δημιουργήθηκε με αφορμή την Cambridge Analytica, η οποία αναδείχθηκε σε κυρίαρχο παράγοντα στις συγκεκριμένες προσπάθειες.

Πολλοί μπορεί να πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στους χιλιάδες ψεύτικους λογαριασμούς που υπάρχουν στο Twitter ή το Facebook, οι οποίοι "επηρεάζουν" τα αποτελέσματα. Αυτό ισχύει, μόνο μερικώς όμως.

Πάρτε για παράδειγμα τις εκλογές στο Ισραήλ. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, για να εξασφαλιστεί μια κοινοβουλευτική έδρα, απαιτούνται περίπου 100.000 ψήφοι προς ένα συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα. Το να πεισθούν οι ψηφοφόροι να πάνε ακόμη και να ψηφίσουν είναι δύσκολο, το να πεισθούν να ψηφίσουν για έναν συγκεκριμένο υποψήφιο είναι ακόμα πιο δύσκολο.

 Επιπλέον, είναι και ακριβό, όπως φάνηκε από τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν για τις ενδιάμεσες αμερικανικές εκλογές του 2018, διαδικασία η οποία θεωρήθηκε ως η πιο ακριβή που διεξήχθη ποτέ.

Ο λόγος για τον οποίο είναι δύσκολο οι υποψήφιοι να πάνε να ψηφίσουν, πόσο μάλλον το να πεισθούν να ψηφίσουν για έναν συγκεκριμένο υποψήφιο, είναι ότι στις εβδομάδες που προηγούνται της ημέρας των εκλογών, οι ψηφοφόροι κατακλύζονται με  πλήθος πολιτικών μηνυμάτων με αποτέλεσμα, λόγω του μεγάλου όγκου, να περιορίζεται η επίδραση οποιουδήποτε μεμονωμένου μηνύματος, καλού ή κακού.

Αντίθετα, μια πιο "διακριτική", αλλά πιο αποτελεσματική προσέγγιση, είναι ο επηρεασμός των ειδήσεων και του αφηγήματος που επικρατεί στον δημόσιο λόγο. Με τον τρόπο αυτό, εξωτερικές δυνάμεις μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τα θέματα που εισέρχονται στη δημόσια ατζέντα, "ενισχύοντας" συγκεκριμένες αφηγήσεις ή ειδήσεις μέσω των social media, με σκοπό να επηρεάσουν το πολιτικό αποτέλεσμα.

Όλα εξαρτώνται από το σωστό timing

Οι περισσότεροι ψηφοφόροι έχουν ιδέες και αντιλήψεις που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύουν να ψηφίσουν. 

Για το λόγο αυτό, σύμφωνα με έρευνα πολιτικής επικοινωνίας, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν είναι τόσο αποτελεσματικά στο να "λένε" στους ανθρώπους τί να σκεφτούν. Είναι, ωστόσο, ιδιαίτερα επιτυχημένα στο να "λένε" στους αναγνώστες και στους θεατές πως να σκεφτούν, για συγκεκριμένα θέματα.

Επιπλέον, μια "περιοχή" η οποία μπορεί να γίνει αντικείμενο επιρροής είναι το φαινόμενο βάσει του οποίου, τα θέματα που κυριαρχούν στους τίτλους των ειδήσεων τις εβδομάδες πριν τις εκλογές, γίνονται αυτά για τα οποία ενδιαφέρονται περισσότερο οι ψηφοφόροι. 

Για παράδειγμα, το μεταναστευτικό ζήτημα, μπορεί να αποτελέσει ένα από τα βασικά ζητήματα επηρεασμού των ψηφοφόρων, όταν έχουν να επιλέξουν μεταξύ ενός λαϊκιστή και ενός μη λαϊκιστή υποψηφίου.

Εξαιτίας αυτού, το "ανέβασμα" χιλιάδων μηνυμάτων από bots για ένα συγκεκριμένο θέμα δεν είναι απαραίτητα η πιο αποτελεσματική μέθοδος για τον επηρεασμό  μιας εκλογικής διαδικασίας. Αντιθέτως, η δημοσιοποίηση σκανδάλων στην κατάλληλη, στρατηγικά, χρονική στιγμή, πριν τις εκλογές, θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλο αντίκτυπο κυριαρχώντας στον δημόσιο λόγο. Με αυτό τον τρόπο, ξένοι παράγοντες μπορούν, παράνομα, να προσπαθήσουν να διασπείρουν ειδήσεις, είτε αληθινές είτε ψεύτικες, επηρεάζοντας τη συνείδηση της κοινωνίας.

Προσποιήσου μέχρι να τα καταφέρεις

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η παραπληροφόρηση κατά τη διάρκεια των εκλογών δεν είναι νέο φαινόμενο. Στις μέρες μας όμως, την εποχή της πέμπτης γενιάς απειλών στον κυβερνοχώρο, η παραπληροφόρηση και τα fake news διαδίδονται με όλο και πιο εξελιγμένους τρόπους. Λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας, τα εργαλεία που ξεκίνησαν ως ψεύτικοι λογαριασμοί στα social media που "ανεβάζουν" απλοϊκά μηνύματα μαζικά, έχουν πλέον φθάσει σε πολύ μεγαλύτερα επίπεδα ωριμότητας.

Στο επίκεντρο αυτής της εξέλιξης βρίσκεται η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), η οποία επιτρέπει σε έναν υπολογιστή να προσαρμόζεται σε πραγματικό χρόνο και να δημιουργεί όλο και πιο πειστικό και γνήσιο περιεχόμενο. Μάλιστα, έχουμε προχωρήσει τόσο που φτάσαμε στο σημείο αυτά τα εργαλεία να αναγνωρίζονται από τους δημιουργούς τους ως ιδιαίτερα επικίνδυνα προς διάθεση στο κοινό. Αυτό συμβαίνει με το GPT-2, μια μηχανή που βασίζεται στη Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία, αξιοποιώντας machine-learning αλγόριθμους και big data, μπορεί να παράγει εξαιρετικά συνεκτικές παραγράφους κειμένου, χωρίς επίβλεψη. 

Το Project Debator αποτελεί ένα επιπλέον παράδειγμα. Πρόκειται για έναν υπολογιστή, ο οποίος είναι σε θέση να παράξει πρωτότυπο και πειστικό περιεχόμενο σε πραγματικό χρόνο,απαντώντας σε εναλλακτικά επιχειρήματα που του παρουσιάζονται.

Αυτά τα εργαλεία δεν είναι διαθέσιμα μόνο για τη δημιουργία περιεχομένου κειμένου. Τα εργαλεία για τη δημιουργία ψεύτικου περιεχομένου video έχουν "κάνει άλματα" τεχνολογικά. Πλέον, το βίντεο είναι το προτιμώμενο μέσο για εκατοντάδες εκατομμύρια πολίτες παγκοσμίως, κυρίως εξαιτίας της χρήσης των smartphones. 

Επομένως, ένας παράγοντας που θέλει να επηρεάσει παράνομα, έχει τη δυνατότητα, χρησιμοποιώντας "Deep Fake” videos, να "υπαγορεύσει" το δημόσιο αφήγημα, προβάλλοντας την εικόνα ενός πολιτικού υποψηφίου σε καταστάσεις στις οποίες, στην πραγματικότητα, δεν βρέθηκε ποτέ. Μέχρι η αλήθεια και τα πραγματικά γεγονότα να αποκαλυφθούν, η ζημιά έχει ήδη γίνει.

Εικόνες από πραγματικό και ψεύτικο Videoτου V.Putin

Όταν τα εργαλεία αυτά συνδυάζονται με τις δυνατότητες διάδοσης που προσφέρουν οι πλατφόρμες των social media, τα αποτελέσματα είναι τρομακτικά. Και ενώ υπάρχουν κάποιοι που προσπαθούν να καταπολεμήσουν το φαινόμενο της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων που πλημμυρίζουν τα newsfeeds μας, η αλήθεια είναι ότι υπολείπονται των εξελίξεων που σημειώνονται στην "πρώτη γραμμή" του πεδίου απειλών στον κυβερνοχώρο.

Ένας λόγος για τον οποίο ο παραπάνω ισχυρισμός φαίνεται να επιβεβαιώνεται, είναι ο εξής. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν εκείνοι που προσπαθούν να καταπολεμήσουν τα φαινόμενα παραπληροφόρησης, δε διαθέτουν τους όγκους των δεδομένων αλλά και το visibility που έχουν οι socialmedia πλατφόρμες, μέσω των οποίων διαδίδεται το παραπλανητικό και ψεύτικο περιεχόμενο. Παρόλο που η συζήτηση σχετικά με το κατά πόσο οι συγκεκριμένες πλατφόρμες είναι υπεύθυνες για την υιοθέτηση πλαισίου πολιτικής αναφορικά με το περιεχόμενο που διαμοιράζεται μέσω αυτών,έχει "ανοίξει για τα καλά", η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ αυτών και τρίτων, είτε πρόκειται για κυβερνήσεις είτε για ιδιωτικές εταιρείες, με σκοπό την αντιμετώπιση της ζημιάς που μπορεί να προκληθεί στους χρήστες, είναι σαφής. Χωρίς αντίστοιχες ενέργειες, είναι πιθανό να έρθουμε αντιμέτωποι με περισσότερες επιθέσεις σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ψηφοφορίας, αλλά και με τις συνέπειες που επιφέρουν τέτοιες καταστροφικές εξωτερικές παρεμβάσεις.

Συμπέρασμα

Από την Ισπανία έως το Ισραήλ και από τον Καναδά  έως τη Νέα Ζηλανδία, περισσότερες από 90 περιφερειακές ή γενικές εκλογές έχουν προγραμματιστεί να υλοποιηθούν εντός του 2019, με το φόβο της εξωτερικής παρέμβασης να παραμένει μεγάλος.

Ωστόσο, οι ελεύθερες εκλογές είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. H διαδικτυακή επίθεση στους συγκεκριμένους θεσμούς είναι μια επιλογή που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε, κρατικός ή μη, παράγοντας, που επιθυμεί να επηρεάσει τα αποτελέσματά προς μια κατεύθυνση ή να υπονομεύσει την ίδια τη Δημοκρατία.

Στον πυρήνα αυτής της επιλογής, όμως, είτε πρόκειται για μια επίθεση σε ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας είτε για τη χειραγώγηση των ψηφοφόρων μέσω της παραπληροφόρησης, βρίσκεται η τεχνολογία. Επομένως, όπως συμβαίνει με όλες τις μορφές επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, οι απαντήσεις στις απειλές που αξιοποιούν την τεχνολογία με σκοπό να προκαλέσουν συλλογική ζημιά, βρίσκονται σε λύσεις που κάνουν χρήση εναλλακτικών, εξίσου εξελιγμένων, τεχνικών για την πρόληψη αντίστοιχων καταστάσεων.

Το ελληνικό παράδειγμα

Στις πρόσφατες εκλογές της 7ης Ιουλίου, οι κορυφαίες λύσεις της CheckPoint αξιοποιήθηκαν για την ασφαλή διεξαγωγή της διαδικασίας. Συγκεκριμένα, τα προϊόντα της CheckPoint πρόσθεσαν αξιοπιστία και προστασία σε πραγματικό χρόνο στις υφιστάμενες υποδομές ασφαλείας, ενώ για την ομαλή παροχή των εκλογικών υπηρεσιών, όλα τα ψηφιακά αποτελέσματα δρομολογήθηκαν μέσα από τις λύσεις της εταιρείας. Με αυτό τον τρόπο η CheckPoint συνέβαλλε στην ασφαλή και άμεση απόκριση των διαδικασιών, προσφέροντας μεγαλύτερη διαφάνεια, χωρίς παρεκτροπές, και επίβλεψη όλων των κυβερνοεπιθέσεων, σε παγκόσμια κλίμακα.

Η Check Point Software Technologies Ltd.είναι ο κορυφαίος πάροχος λύσεων κυβερνοασφάλειας για κυβερνήσεις και μεγάλες επιχειρήσεις παγκοσμίως. Οι λύσεις που προσφέρει προστατεύουν τους πελάτες της από κυβερνο-επιθέσεις 5ης γενιάς, ενώ διαθέτει κορυφαία ποσοστά αναγνώρισης κακόβουλου λογισμικού, ransomware και άλλων τύπων επιθέσεων στον κλάδο. Η CheckPoint, μέσω της πολυεπίπεδης αρχιτεκτονικής ασφάλειας  "Infinity”  προσφέρει ολική προστασία, με προηγμένη πρόληψη απειλών πέμπτης γενιάς, θωρακίζοντας τις πληροφορίες των επιχειρήσεων στο cloud, το δίκτυο και τις κινητές συσκευές. Η CheckPoint παρέχει το πιο ολοκληρωμένο και εύχρηστο σύστημα διαχείρισης ασφάλειας με ενιαίο σημείο ελέγχου προστατεύοντας περισσότερους από 100.000 οργανισμούς κάθε μεγέθους.

* O κ. Γιάννης Γκίκας είναι Regional Manager για την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία της Check Point.

capital.gr/technology