Οικονομολόγοι μετεξεταστέοι στην… Oικονομία

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΕΛΙΤ ΟΥΤΕ ΠΡΟΕΒΛΕΨΑΝ ΤΟ ΚΡΑΧ ΤΟΥ 2008 ΟΥΤΕ ΔΙΝΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΕΙΝΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ

«Είναι ξεκάθαρο ότι τα οικονομικά ως επιστήμη παραστράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες οδηγώντας στην κρίση. 

Αλλά οι αποτυχίες των οικονομικών επιδεινώθηκαν σε μεγάλο βαθμό και από τις αμαρτίες των οικονομολόγων, που πολύ συχνά άφηναν τις προκαταλήψεις τους, τον κομματισμό τους και την προσωπική τους επιβεβαίωση να υπερισχύσουν του.

     

Του Μπάμπη Μιχάλη

«Πώς και δεν αντιληφθήκατε το μεγαλύτερο κραχ από το 1929;». Την απλή ερώτηση υπέβαλε η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ αρκετούς μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008 και την απαρχή της μεγαλύτερης διεθνούς οικονομικής κρίσης των τελευταίων 70 ετών στους καθηγητές του London School of Economics…

Απάντηση φυσικά δεν πήρε. Οι οικονομολόγοι είχαν καταπιεί τη… γλώσσα τους. Βυθισμένοι στις δάφνες των τελευταίων 30 ετών, οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι απέτυχαν και να προβλέψουν και να προτείνουν μέτρα πρόληψης του κραχ του 2008. Απέτυχαν παταγωδώς και στην εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων για την αντιμετώπιση των δεινών που ακολούθησαν το κραχ, δηλαδή την παρατεταμένη κρίση που ταλανίζει εδώ και 6 χρόνια την παγκόσμια οικονομία, τις ανεπαρκείς επιδόσεις των δυτικών οικονομιών, την εκρηκτική μεγέθυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων, την εκτόξευση της φτώχειας.

«Είναι ξεκάθαρο ότι τα οικονομικά ως επιστήμη παραστράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες οδηγώντας στην κρίση. Αλλά οι αποτυχίες των οικονομικών επιδεινώθηκαν σε μεγάλο βαθμό και από τις αμαρτίες των οικονομολόγων, που πολύ συχνά άφηναν τις προκαταλήψεις τους, τον κομματισμό τους και την προσωπική τους επιβεβαίωση να υπερισχύσουν του επαγγελματισμού τους», υποστηρίζει ο γνωστός νομπελίστας οικονομολόγος και καθηγητής του Πρίνστον, Πολ Κρούγκμαν.  

Οι κυρίαρχες ακαδημαϊκές ελίτ των τελευταίων 30 ετών πίστευαν ότι μια κρίση αυτού του μεγέθους ήταν αδύνατο να συμβεί πια στον πλανήτη.
Κάτω από αυτή την πίστη κρυβόταν φυσικά η εξιδανικευμένη θέασή τους για τον καπιταλισμό. Σύμφωνα με αυτήν, τα άτομα λειτουργούν πάντα ορθολογικά και διαμορφώνουν τις οικονομικές τους αποφάσεις με αποκλειστικό γνώμονα το δικό τους συμφέρον, ενώ οι αγορές λειτουργούν από την πλευρά τους τέλεια.
Προσφορά και ζήτηση βρίσκουν πάντα σημείο ισορροπίας βραχυπρόθεσμα.

Οσον αφορά το μέλλον η πρόβλεψή του δεν είναι δυνατή από έναν επιστήμονα όπως ο οικονομολόγος, αφού εξαρτάται από τις απεριόριστες ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις.
 Οι άνθρωποι είναι εγωιστές και οι επιχειρήσεις κυνηγούν το κέρδος. Ετσι το σφάλμα που τυχόν θα προκύψει δεν οφείλεται στα οικονομικά αλλά στην ανθρώπινη φύση.

Και έτσι οι ελίτ έβγαζαν την ουρά τους απ’ έξω, συνέχισαν να κυριαρχούν στον κόσμο της γνώσης και να απορρίπτουν -σχεδόν διά ροπάλου- κάθε άλλη αντίληψη.

Από τη δεκαετία του ’80 ήταν σχεδόν αδύνατο να διαβάσει κάποιος στις μεγάλες οικονομικές εφημερίδες του κόσμου μια διαφορετική άποψη, μια ανάλυση που θα αμφισβητούσε το ιδανικό μοντέλο των ελεύθερων αγορών.

Αγορές διά… ροπάλου

Κάτι που έβγαλε από τα ρούχα του ακόμη και τον Κένεθ Ρογκόφ, καθηγητή Οικονομικών του Χάρβαρντ (που οτιδήποτε άλλο εκτός από ριζοσπάστης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί), ο οποίος μίλησε κάποια στιγμή για μια «νέα νεοκλασική καταστολή».

Ετσι αγνοήθηκαν οι επανειλημμένες προειδοποιήσεις αρκετών οικονομολόγων για υπερτιμημένες αγορές μετοχών και ακινήτων, τη «χρηματοοικονομική» καινοτομία που μετατρέπεται σε εστία αστάθειας, για την ανάγκη μεγαλύτερης εποπτείας στις τράπεζες.

 Η μόνιμη απάντηση σε αυτές τις προειδοποιήσεις -που κλιμακώθηκαν μετά την ασιατική κρίση του 1997- ήταν ότι οι αγορές αποτιμούν ορθά τις τιμές των μετοχών, των ακινήτων και των «εξωτικών» χρηματοπιστωτικών παραγώγων των τραπεζών -σε πλήρη συνταύτιση με τα μοντέλα.

Στις ΗΠΑ, οι ακαδημαϊκές ελίτ παρήγαγαν ντουζίνες από μελέτες που στήριζαν «επιστημονικά» τους διάφορους τύπους των χρηματιστηριακών συναλλαγών υψηλού ρίσκου και την τροφοδοτούμενη από το χρέος κατανάλωση, τους παράγοντες δηλαδή που πυροδότησαν το κραχ.

 Μελέτες που αρκετοί επικριτές υποστηρίζουν ότι δημιουργήθηκαν αποκλειστικά και μόνο για τα οφέλη των τραπεζών και των άλλων ευαγών ιδρυμάτων του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Φουσκώνοντας τη φούσκα

«Αγόρασε σπίτι με δάνειο, υποθήκευσέ το και αποπλήρωσέ το από την υπεραξία που αυτό θα παράγει,… η τιμή των ακινήτων αυξάνεται και θα συνεχίσει να αυξάνεται εσαεί», έλεγαν στους ανύποπτους Αμερικανούς οι πωλητές στεγαστικών δανείων και η φούσκα μεγάλωνε όλο και πιο πολύ.
 Ωσπου μια μέρα η φούσκα έσκασε ξεκινώντας από την αγορά subprime, οι τράπεζες δήλωσαν αδυναμία ύπαρξης χωρίς τη βοήθεια του κράτους και ο πλανήτης βυθίστηκε σε μια άνευ προηγουμένου κρίση.

Παρ’ όλα αυτά οι ακαδημαϊκές ελίτ συνέχισαν σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Συνέχισαν να διδάσκουν την ορθότητα των μοντέλων τους, θεωρίες που εξηγούν πώς η οικονομία λειτουργεί, αλλά απέτυχαν οικτρά να ερμηνεύσουν αυτό που είχε μόλις συμβεί στον πραγματικό κόσμο.
……………………………………………………………………………………………………………………………….

Αμερικανοί φοιτητές που δεν είχαν ακούσει ποτέ στη ζωή τους για τον Κέινς!

Η αντίδραση δεν άργησε να έρθει από τους δέκτες αυτών των διδασκαλιών, τους φοιτητές. Ομάδες φοιτητών οικονομικών σχολών βρετανικών κυρίως Πανεπιστημίων (Μάντσεστερ, Κέιμπριτζ, Λονδίνο κ.ά.) βγήκαν μπροστά την τελευταία διετία, επέκριναν τις ορθόδοξες διδασκαλίες της ελεύθερης αγοράς και απαίτησαν καινούργια προγράμματα σπουδών.

Σύστησαν ομάδες, όπως η Post-Crash Economics Society, και απαίτησαν διδασκαλίες οι οποίες θα συμβάλουν στην ευρύτερη κατανόηση του τρόπου που οι οικονομίες και οι επιχειρήσεις λειτουργούν αμφισβητώντας τα κυρίαρχα και γεμάτα μαθηματικά αφηρημένα οικονομικά μοντέλα που διδάσκονταν με στόχο την προετοιμασία των επόμενων golden boys του City.

Οι μεταρρυθμιστές φοιτητές απαίτησαν μαθήματα στα οποία θα διδάσκεται η ιστορία της οικονομικής σκέψης, ο Μαρξ και ο Κέινς, στοιχεία από την ψυχολογία και την ανθρωπολογία που θα βοηθούν στην ερμηνεία των «ανεξήγητων» οικονομικών φαινομένων, ουσιαστικές διδασκαλίες για την ερμηνεία του ατελούς ανταγωνισμού, εναλλακτικές οικονομικές θεωρίες που είχαν μπει στο περιθώριο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων των Πανεπιστημίων της Δύσης για χρόνια.

Η αγανάκτησή τους ήταν δικαιολογημένη αφού, όπως φαίνεται, τα πράγματα είχαν φτάσει από καιρό στο απροχώρητο.

 Χαρακτηριστική η μαρτυρία του καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ Ja Hoon Chang:
«Συνάντησα Αμερικανούς φοιτητές που δεν είχαν ποτέ στη ζωή τους ακούσει για τον Κέινς»… Σαν να λέμε δηλαδή ότι ένας φοιτητής θεολογικής σχολής δεν γνωρίζει ποιος είναι ο Βούδας ή ο Μωάμεθ.

Οι αντιδράσεις των φοιτητών έφεραν ήδη κάποια αποτελέσματα.
Κάποια Πανεπιστήμια (Οξφόρδη, Μάντσεστερ κ.ά.) έχουν αρχίσει δειλά δειλά να αναθεωρούν τα προγράμματά τους και επανασχεδιάζουν τη διδακτέα ύλη τους με μεγαλύτερο πλουραλισμό.

Σχεδόν ταυτόχρονα σχηματίζονται διεθνή δίκτυα πολιτών, διανοητών και φοιτητών, όπως το Rethinking Economics με στόχο την απομυθοποίηση, τη διαφοροποίηση και την ενδυνάμωση της οικονομικής επιστήμης.

Oμάδες οικονομολόγων απ’ όλο τον κόσμο συνασπίζονται, τέλος, και επιχειρούν από κοινού τη διεύρυνση της δημόσιας συζήτησης για την οικονομία με πληθώρα θεμάτων, από την οικονομική αυτάρκεια και τη βιωσιμότητα των κοινοτήτων έως την οικονομία της φύσης.

απο το efsyn.gr