Ο άγνωστος ήρωας Δασκαλογιάννης

Ο Δασκαλογιάννης είναι ο πρωτομάρτυρας της Επανάστασης της Κρήτης το 1770, που ξεσήκωσε τους Σφακιανούς ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία και θεωρήθηκε προπομπός της Επανάστασης του 1821. 

Για τους Κρήτες είναι
ένα πραγματικά θρυλικό πρόσωπο, που έχει μετεξελιχθεί σε μύθο και τραγουδιέται ακόμη και σήμερα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το αεροδρόμιο Χανίων ονομάζεται «Ιωάννης Δασκαλογιάννης».

Ο ήρωας της Επανάστασης του 1770 συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά ενός μυθιστορηματικού προσώπου: γεννημένος και ανδρωμένος στο άγριο και επιβλητικό τοπίο των Σφακίων, έγινε κοσμοπολίτης και φορέας των ευρωπαϊκών ιδεών, που στη συνέχεια ήθελε να μπολιάσει στους συμπατριώτες του και να τους ξεσηκώσει ενάντια στον δυνάστη, τον κάθε δυνάστη και τύραννο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Μόλις υψώθηκε η σημαία της επανάστασης στην Ανώπολη στα Σφακιά ο Δασκαλογιάννης με τους δικούς του κατέβηκε στη Μαλάξα και με το ναυτικό κανοκιάλι ερευνούσε το κρητικό πέλαγος για να ανακαλύψει τα ρώσικα καράβια που περίμενε. Όμως τελευταία στιγμή ο Αλέξιος Ορλόφ με το ρώσικο στόλο, αντί να πλεύσει προς τα Χανιά, όπως είχε υποσχεθεί με την επιστολή προς τον Δασκαλογιάννη, έπλευσε προς τον Τσεσμέ όπου και συμμάχησε με τον τούρκικο στόλο. Η κίνηση αυτή, έμεινε στην ιστορία σαν «Ορλωφικά».

 Η υπεροχή των Τούρκων σε αριθμό και η απουσία βοήθειας ανάγκασαν τον Δασκαλογιάννη να αναδιπλωθεί στα βουνά και τα περάσματα.

Παρά την τεράστια αριθμητική υπεροχή του εχθρού, δίνει φονικότατη μάχη στα στενά της Νίμπρου που κρατά δύο ολόκληρες μέρες. Ο σκοπός του δεν είναι φυσικά να εμποδίσει τη προέλαση του εχθρού αλλά να την καθυστερήσει, για να δοθεί καιρός στα γυναικόπαιδα να επιβιβασθούν στα καράβια, μια και δεν υπήρχε πια άλλη σωτηρία.

Οι κήρυκες κραύγαζαν κάθε μέρα:

«Αν παραδοθεί ο Δασκαλογιάννης, εμείς θα φύγουμε από τα Σφακιά και θα χορηγήσουμε γενική αμνηστία. Ο Δασκαλογιάννης θα κρατηθεί για ένα διάστημα σαν εγγύηση ότι δεν θα συνεχισθεί η επανάσταση!»

Κι εκείνος, κάτω από το βάρος της ευθύνης για τέτοια πρωτοφανή καταστροφή, έστω και αν η πρόθεσή του δεν ήταν καμιά άλλη πέρα από τη επιθυμία να ελευθερώσει τον τόπο του από το ζυγό των τυράννων, θεωρεί τον εαυτό του σαν κύριο υπεύθυνο και αποφασίζει να παραδοθεί, νομίζοντας ότι έτσι θα εξιλεωθεί.

Στις 17 Ιουνίου 1771 το πρωί, ο πασάς φώναξε ένα βάρβαρο γενίτσαρο, ειδικό στους βασανισμούς, και του παράδωσε τον Δάσκαλο.

Μπροστά έσερναν τον μελλοθάνατο και πίσω ακολουθούσαν άγριοι και πολεμικοί, οι ηρωικοί γενίτσαροι, έτοιμοι να δείξουν την ανδρεία τους πάνω στον δεμένο Δασκαλογιάννη. Ήρθαν μαραγκοί, έμπηξαν τέσσερις πασσάλους στο χώμα, κάρφωσαν σανίδες κι έκαναν ένα κάθισμα ψηλό.

Ο Δάσκαλος άκουε και δε μιλούσε. Είχε το κεφάλι ίσιο όσο γινόταν. Κείνη την ώρα, στην πλατεία του Μεγάλου Κάστρου, ένιωθε πως κρινόταν η Κρήτη στο πρόσωπό του κι έκανε κουράγιο κι έσφιγγε τα δόντια του να μην την προσβάλει.

Ήρθε ένας γενίτσαρος με ξυράφι στο χέρι. Άρπαξε τον μάρτυρα απ’ τα μαλλιά και άρχισε να τον γδέρνει σιγά-σιγά, μαστορικά, σαν να τον ξύριζε..

Εκείνο, όμως, που περίμεναν οι Τούρκοι αξιωματούχοι, δεν έγινε. Μάταια λογάριαζαν πως ο Δάσκαλος θα ούρλιαζε, θα ’κλαιγε, θα γύρευε έλεος. Εκείνος πάλευε σαν άντρας περήφανος με τους φοβερούς πόνους.

Ο εθνομάρτυρας Δασκαλογιάννης ενέπνευσε ακόμα και τον Ν. Καζαντζάκη. Οι αναφορές στον «Καπετάν-Μιχάλη» είναι έμμεσες, ολιγόγραμμες, αλλά ουσιαστικές. Ο ήρωας συνεχίζει να εμπνέει όλους και σήμερα!

Πηγές: istoria.gr, enet.gr